Kişilik, Mizaç ve Karakter Arasındaki Farklılıklar

Kişilik, mizaç ve karakter, psikolojide farklı duygu ve düşünce biçimleri hakkında konuşmak için kullanılan ve bu sebeple birbiri ile çok karıştırılan, 3 farklı konsepttir. Aralarındaki benzerlik genellikle anlamları ile ilgili kafa karışıklığına sebep olur.

Kişilik, mizaç ve karakter kelimelerinin anlamını doğru şekilde kullanabilmeniz adına, bu terimleri olduğunca basit bir şekilde açıklamaya çalışacağız. Aralarındaki farklılık üzerine odaklanmadan önce, mizaç ve karakterin kişiliğin parçaları olduğunu hatırlatmak isteriz, hem mizaç hem karakter kişiliği oluşturan temel taşlardandır.

Kişilik, mizaç ve karakter, psikolojide farklı duygu ve düşüncelerden bahsetmek için kullanılan kavramlardır.

Mizaç: Temel yapı

Mizaç, kişiliğinizin genlerinizden gelen doğal bir parçasıdır. Ve bu nedenle, kişiliğinizin biyolojik ve içgüdüsel süreçlerle meydana gelmiş bir kısmını oluşturur. İşin aslı, mizaç, kişiliğinizin her zaman ilk önce kendini ele veren parçasıdır.

Bebeklerde bile farklı mizacın göstergelerine rastlamak mümkündür. Örneğin, bazı bebekler iyi hissetmeye ve bunu göstermeye daha yatkınken, bazıları negatif hissetmeye ve bunu yansıtmaya yatkındır. Bazı bebeklerin genel olarak keyifli olduğu zamanlar başka bebeklere göre daha fazla olabilir. Davranışsal olarak değerlendirmek gerekirse, bazı bebekler diğerlerine göre daha “kolayken” bazıları daha “zor” diyebiliriz.

Bu genetik ve kalıtsal özelliklerden kaynaklandığından, mizacın modifiye edilmesi, manipülasyonu ya da değiştirilmesi zordur. Öyle ya da böyle, bu eğilim her zaman orada olacaktır. Fakat bu, herhangi bir şeyi yapmaya kendinizi teşvik edemeyeceğiniz ya da herhangi bir şey yapmayı bırakmak istediğinizde bunu başaramayacağınız anlamına gelmez. Eğer bir buzdağı olsaydınız, mizaç sizin su altındaki parçanızın bir kısmını oluştururdu. Ve bu da, suyun içindeki kısmınızı su üzerine çıkarmayı kontrol edebileceğiniz anlamına gelir.

Hipokrat ve Galen: Tabiat

Hipokrat, bir Antik Yunan doktoruydu. Onun 4 farklı insan tabiatı teorisi mizaç fikrini açıklamaya çalışan ilk örneklerden biriydi. Bir insanın kişiliğinin ve sağlığının, 4 farklı maddenin dengesine bağlı olduğunu düşünmüştü: sarı safra, kara safra, balgam ve kan. Onları bu şekilde gruplara ayırmıştı.

Yüzyıllar sonra, Pergamonlu Galen, Hippocrates’ın insanları mizaçlarına göre kategorize etmeyi ve 4 farklı tür tabiatı olan insan fikrini daha da ileri götürdü:

• Asabi (sarı safra): çabuk sinirlenen tutkulu ve enerjik insanlar.
• Melankolik (kara safra): kolayca morali bozulan büyük bir sanatsal duyarlılığa sahip olan üzgün insanlar.
• Soğukkanlı (balgam): soğuk ve rasyonel insanlar.
• Ümitli (kan): diğer insanlara karşı sevgilerini ifade edebilen ve kendilerinden emin olan mutlu ve iyimser insanlar.

Karakter: Tecrübelerin yansıması

Kişiliğin mizacı içeren, yani kalıtımsal olarak gelen bir parçası olan ve karakteri içeren, yani eğitimle ve sosyal olarak öğrenilen parçaları olduğunu biliyoruz. Yani kişiliğiniz, hem doğal olarak gelen hem de öğrenerek edindiğiniz deneyimlerden meydana gelmektedir.

Karakter, çevreden edinilen bir parçanızdır.

Aynı zamanda, deneyimlerinizin ve hayatınız boyunca yaşadığınız sosyal etkileşimlerin bir sonucu olarak oluşur. Bu da alışkanlıklarınızın mizacınızda, yani biyolojik yatkınlılarınızda da değişikliğe yol açabileceğini gösterir. Alışkanlıklarınız, yatkın olduğunuz şeylere uygun olmalı ve onları perçinleyerek kişiliğinize şekil vermelidir. Bu sebeple, karakterinizin kökleri kültürünüzde saklıdır. 

Karakteriniz, mizacınız kadar stabil değildir. Genetik olmadığı için gelişiminizin başlangıç aşamalarında tam olarak ortaya çıkmamış olabilir. Karakteriniz farklı aşamalardan geçerek olgunlaşır ve son halini genellikle yetişkinlik döneminde alır. Bu sebeple üzerinde değişiklik yapmak ya da modifiye etmek mümkündür, örneğin bu değişiklikler sosyal eğitim ile gerçekleşebilir. Bugünlerde insanlar karakter kelimesini kişilik ile karıştırabilmekte ve bu iki kavramı birbirinin yerine kullanma eğilimindedir.

Kişilik: biyoloji ve çevre

Kişilik, karakter (mizaç ve öğrenilen alışkanlıklar) ve davranışın toplamıdır. Yani, her iki kavramı da aynı anda içermektedir. Aralarındaki bu bağlantı, kişilik, mizaç ve karakter kavramları arasındaki farklılığı açıklamayı kolaylaştırır.

Bu yüzden, kişiliğe sadece genetik mirasın bir ürünü olarak bakamazsınız. Kişilik, aynı zamanda bir kişinin etrafında dönen çevresel etkilerin de bir sonucudur. Kişilik, bireyleri birbirinden ayıran bir şeydir, yani her bireyin kendine has özelliği budur. Ve pek çok araştırmaya göre, zaman içinde ve farklı durumlarda pek fazla değişikliğe uğramaz.

“Her insan kendine özgüdür, diğer türlerin sözdiziminin açık bir ihlalidir.”

– Gordon Allport

Kişiliği tanımlamak

Psikolojide kişilik, kişinin hislerinin, algıladıklarının ve davranış biçimlerini oluşturan hareketlerinin bir birleşimidir. Düşünme hissetme ve davranış biçiminizdir. Birbiri ile etkileşim içinde olan, birbirini yöneten ve dinamik bir sistem oluşturan süreçlerin bir parçasıdır. Kişiliğin psikolojide yaygın olarak kabul edilen 2 tanımlaması şudur:

• “Kişilik, bir organizmanın genetik ve çevre tarafından belirlenen davranış kalıplarının (mevcut ya da potansiyel) toplamıdır.” Hans Eysenck (1947).
• “Kişilik, bir kişinin yaşam olaylarına adaptasyonunu karakterize eden tipik davranış kalıplarıdır (duygu ve düşünceler dahil)” Walter Mischel (1976).

Ancak, kişiliğin ne olduğuna dair net ve açık bir tanımlama yoktur. Bunun nedeni, tanımlamaya dair karmaşık bir sistem olması ve ne kadar teorisyen ve eğilim varsa bir o kadar da tanım bulunmasıdır. Her felsefe ya da teori, bu tanımlamaya kendi vizyonunu ve konseptini vermiştir, bunların hepsi genellikle benzer olmakla birlikte aynı zamanda da biraz farklıdır. Ancak, hepsinin ortak bir yönü şu görüştür: İnsanların benzer durumlarda benzer davranışlarda bulunmalarına yol açan belirli bir model vardır. Elbette, bu modeli oluşturan ve onu şekillendiren birçok değişken vardır.

Bu değişkenler farklı eğilimlere bağlı olarak farklı isimler alır: karakteristik, madde, parça, özellik… Asıl önemli olan kişilik psikolojisinin zenginliğinin tüm bu katkılardan, teorilerden, araştırmalardan ve çalışmalardan kaynaklanmasıdır. Ve bir araya gelerek daha çok bilgi oluşturmalarıdır. Kişilik, mizaç ve karakter farklı kavramlardır. Bu farklılıkların içinde, her birinin ayrı ayrı değerini bulabilirsiniz. Sonuç olarak, davranışlarınızı anlamanıza yardımcı olabilir ve bunları kendinizi denemek ve davranışlarınızı öngörebilmek için kullanabilirsiniz.