Kaptan Fantastik: Beynin Gıdası

İlham tılsımlarıyla dolu bazı filmler vardır ve Kaptan Fantastik onlardan biridir. Film zevkiniz ne olursa olsun, bu film, herkese göre bir film. Her şeyden öte, kışkırtıcı olduğunu ya da seyircilerini oturdukları yerden sarsma niyetinde olduğunu saklamıyor. Amerika kültürü ve bağımsız eğitim gibi tartışmalı konulara değinen sıkı bir film. Konulara radikal ve eleştirel bir taraftan yaklaşırken, aynı zamanda içten ve eleştiriye açık bir duruş sergiliyor.

Psikolojik açıdan Kaptan Fantastik üzerine yapabileceğimiz birçok yorumlama bulunuyor. Ama bu makalede, bazı psikokültürel kısımlarına odaklanacağız. Yani, filmdeki bazı davranışların size nasıl yabancı ve eksantrik göründüğünü fakat esasında diğer kültürlerde bunların oldukça yaygın olduğunu anlatacağız.

Eğer hala Kaptan Fantastik’i izlemediyseniz, bu makaleden sonra izlemek isteyebilirsiniz. Ama aynı zamanda belirtmemiz gerekir ki bu makale SPOILER içerebilir. Aynı zamanda, mümkün olduğunca az spoiler vermeye çalıştık  ki film, ilk kez izleyecekler için sürpriz etkisini yitirmesin. 

Fantastik bir ritüel

Film kanlı başlıyor. En büyük erkek kardeşin yalnızca bir bıçakla geyik avladığını görüyoruz. Bu karmaşık bir görüntü olabilir ve izlerken neden böyle başladığını düşünebilirsiniz. Bunu anlamak için, yetişkinliğe geçiş için bazı ritüeller içeren kültürlere yüzünüzü dönmelisiniz.

Birçok kültürde kabul törenleri bulunmaktadır.  Örneğin, Meksika’da quinceañera geleneği vardır. Neredeyse tamamen farklı olan ve her kültürde farklı yaşlarda gerçekleşen bu ritüeller yetişkin hayatına başlangıcın sembolüdür. Bu ritüellere katılan oğlanlar ve kızlar, artık çocukluklarının bittiğinin ve yetişkin gibi davranmak zorunda olduklarının bilincinde olurlar.

Modern toplumda böyle ritüeller artık görülmemektedir ve bu da bazı karışıklıklara sebep olur. Çoğu insan ne zaman yetişkin olduklarından emin olmaz. Örneğin, Birleşik Devletler’de yetişkinliğin 18 yaşında başladığını kabul ederler. Fakat insanların o yaşta alkol tüketmelerine henüz izin verilmemektedir. Yani, o yaştakilerin bazı şeyleri yapabilecek kadar sorumlu olduğunu düşünürken, bazı şeyleri de yapamayacaklarını düşünürler ki bu da kafa karışıklığına yol açar.

Her şeyin ötesinde, ritüeller (özellikle sert olanlar) insanlar arasında bir bağ kurulmasına yardımcı olur. Bu durumda, en derin bağ, aile üyeleri arasındaki bağdır. Eğer ritüele katılan insanlar aile üyeleri değilse, ritüel “psikolojik akrabalık” diye bilenen güçlü ilişkilerin kurulmasına yardımcı olur.

Fantastik bir eğitim

Çocuklarına bağlı bu ilginç babanın eğitimle ilgili bazı temel düşünceleri vardır: onlara her zaman doğruyu söyler. Konu ne kadar tartışmalı olursa olsun ya da durum birçok soruyu doğuracak olsa da, onlara asla yalan söylemez. Bu lafın gevelenmediği bir eğitim türüdür. Onlarla annelerinin hastalığı ve ölümüyle ilgili hiçbir şeyi gizlemeden konuşur, onlarla seks hakkında da açık bir şekilde konuşur. Duygularını asla reddetmez ve hangi yaşta ya da cinsiyette olurlarsa olsunlar, tüm çocuklarına eşit davranır.

Batı toplumlarında (ve diğer birçok toplumda) seks ve ölüm tabudur. İnsanlar bunları, küçük çocuklara hikayeler ve metaforlarla anlatırlar ki bilme ihtiyaçları biraz yatışsın. Bebekleri leylekler getirir ve öldüğümüz zaman cennete gideriz. Aynı şekilde, bu toplumlarda duygularımızı şekillendirip onları herkesin içinde açığa vurmamamızı, yalnızca sosyal olarak kabul edilebilir olduğunda göstermemizi söylerler. “Erkekler ağlamaz, ağlamak kızlar içindir. ,”Eğer üzgün görünürsen, insanlar zayıf biri olduğunu düşünürler.”, “Çok yüksek sesle gülmek ayıptır.” gibi sözler ederler.

Doğruyu söylemeliyiz

Ama bu tüm toplumlarda geçerli değildir. Örneğin, Şili halkı “feminenlikle” karakterize edilir. Genellikle duygularını çok fazla dışa vururlar çünkü insanlara duygularından bahsetmek için alan ve şans vererek onların bir anlam kazanmasına izin verirler. Bu, büyük ihtimalle Quechua-Aymará’ya dayanan geçmişlerinden kaynaklıdır.

Bilim insanları da çocuklardan bazı şeyleri gizlemenin onların kafasını karıştırdığını belirtmektedir. Bu demek oluyor ki bazı şeylere onlar sormadan yanıtlar vermek onların özgüvenlerini artırır. Onları rahatsız eden bir konuyu anlayabilmeleri, oldukça cesur hissetmelerine yarayacaktır. Örneğin, Tibet kültüründe ölüm hakkında açık açık konuşabilmek oldukça önemlidir ve Norveç oldukça açık seks eğitimi programlarının olduğu tek ülkedir.

Anlayışlı kaptan

Filmin sonuna doğru, ailenin reisi (baba) çocuklarının toplumla iç içe yaşamalarının gerektiğini anlıyor gibi görünüyor. Bu yüzden çocukların nasıl normal okullara gittiğine ve yaşıtları olan diğer çocuklarla iletişim halinde olduğuna referans veriyor. Ama en iyi üniversitelerden bazılarına kabul edilen en büyük kardeş bir Afrika ülkesine gidip gönüllü olarak çalışmaya ve dünyayı görmeye karar veriyor.

Bunların çoğu rumsprigna denilen Amiş kültüründe oldukça yaygın pratiklerdir. 16 yaş civarlarında karar verilene dek topluluktan ayrılınır. Bu karar, topluluğun arasına dönüp sonsuza kadar onlarla yaşanacağı ya da onlardan ayrılınacağı ile ilgili bir karardır. Karar vermek için belirli bir zaman kısıtlaması yoktur, seçim yapılmadan önce yıllarca topluluktan ayrı kalınabilir.

Bu yaptırımın amacı, genç insanların diğer yaşam tarzlarını görebilmesini sağlamaktır. Amiş toplumunda oldukça fazla kısıtlama vardır: elektrik kullanmazlar ve oldukça katı kuralları vardır. Genç insanlar bu zamanı gidip dünyayı gözlemlemek için kullanırlar ve topluluklarında müsaade edilmeyen şeyleri yaparlar. Aynı zamanda, bu zamanı flört için de kullanırlar ve bir partner arayışında olurlar. Rumspringadan sonra çoğu Amiş, topluluğuna geri dönmeye karar verir.

İşte bu kadar… Geri kalan her şey Kaptan Fantastik filminde

Kaptan Fantastik’te üzerinde tartışılabilecek ve psikolojinin alanları arasında kıyaslama yapmamıza olanak sağlayacak birçok harika sahne olsa da, sadece birkaç tanesine odaklandık. Filmin ortaya sunduğu en büyük soru muhtemelen insanları eğitmenin kaç farklı yolu olduğudur. Eğer konu buysa, belki yaşamanın da farklı şekilleri vardır.

Eğer bu konular ilginizi çekiyor ve sizi rahatsız ediyorsa Kaptan Fantastik’i izlemenizi öneririz. Ya da eğer dünyaya farklı bir açıdan bakmaya hazırsanız… Kapının ardındakiler size muhteşem görünebilir de, görünmeyebilir de. Ama izlerken harika vakit geçireceğinize şüphe yok.