İçe Kapanıklık Ve Yüksek İşlevli Anksiyete. Yoksa Bu Sizi Mi Anlatıyor?

Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Valeria Sabater

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Yüksek işlevli anksiyete ve içe kapanıklık, sandığınızdan çok daha yaygın bir durumdur. Bu durum, “gizli anksiyete” olarak bilinen rahatsızlığın özelliklerini de sıklıkla içinde barındırır. Bu nedenle bu sorunu yaşayan kişiler dışarıdan sakin olarak görünseler de, içlerindeki anksiyete adeta karmaşık bir yapboz gibidir. Bu sorunu yaşayan kişiler aşırı endişe, bir şeylerden kaçma hissi ve mükemmeliyetçilik gibi sorunlarla sürekli olarak yüzleşirler.

Yüksek işlevli anksiyete ve içe kapanıklıkla ilgili birçok çalışma yapılsa da, özellikle son yıllarda bu sorunu yaşayan birçok kişinin içini dökmesiyle bu konu daha açık bir şekilde gündeme gelmiş bulunmaktadır. İçinde bulunduğumuz toplum, özellikle iş dünyası ve eğitim kurumları dışa dönük ve son derece sosyal kişiler tarafında domine edilmektedir.

Yüksek işlevli anksiyete ve içe kapanıklık, insanların büyük kısmını etkilemektedir. Gizli anksiyetenim bir türü olan bu durum zamanla daha etkili ve kalıcı bir hale geliyor.

Susan Cain’in yazdığı İçe Dönüklerin Gücü isimli kitap, bu problemi yaşayan kişilerin psikolojik anlamda ne tür davranış kalıplarına sahip olduklarını ayrıntılarıyla anlatıyor ve bu kalıpları değerlendiriyor. Örneğin bu kişiler aslında son derece yaratıcı, empati kurabilen, kendi kendine düşünebilen ve sorunları çözebilme becerileri olan kişilerdir. Bu saydığımız özellikler, bu kişilerin aslında çok iyi birer lider olabileceklerini gösteriyor. Bu saydığımız özelliklerin farkında olan içe kapanık kişiler, günden güne kendilerini daha etkili ve güçlü hissediyor.

Bu yüzden, bu güçlü özellikleri keşfetmenin yanında, aynı zamanda bu kişilerin zayıflıklarını da çok iyi bilmeleri gerekiyor. Bu kısım biraz daha karmaşık olabilir. Çünkü kişilik özellikleri ne olursa olsun, herkes bir noktada belli konularda anksiyeteler yaşayabilir. Ancak içe kapanık kişiler, gizli anksiyete yaşamada diğer insanlara oranla daha riskli bir grupta bulunuyor.

İçe kapanıklık ve yüksek işlevli anksiyete tam olarak ne demek?

Çok sık duyduğumuz bir söz vardır: En büyük hazineler en derinlerde bulunur. Bu derin dünyalarda karanlık ve aydınlık bir aradadır ve karanlık taraf her zaman için aydınlığı tehdit eder. Derinliklerde yaşamanın avantajları olsa da, diğer taraftan tehlikeler ve riskler kişinin varlığını hep tehdit eder.

İçe kapanıklık ve anksiyetenin bir arada olduğu bu durumu açıklamdan önce, genel anlamda bu konseptin ne anlama gelebileceğini düşünelim. İçe ve dışa dönüklük, aslında bir arada olan bir durumdur. Yani, herkes bir parça da olsa bu iki özelliği bir şekilde içinde taşır. Ya da bazı kişiler iki uca da eşit mesafede, yani tam ortada bulunabilir. Bazıları bu özellikleri uçlarda yaşarken, bazıları ise daha hafif bir şekilde hisseder. Eğer her iki durum da ekstrem ölçüde yaşanıyorsa bu noktada ciddi bir psikolojik hastalıktan bahsedebiliriz. Çünkü bu özellikleri uçlarda yaşayan kişilerin yaşam kaliteleri son derece düşük, üretken olmaları ise bir o kadar zordur. Dolaylı olarak bu kişilerin sağlıklı sosyal ilişkiler kurmaları ise oldukça zorlaşır.

Yüksek anksiyete ve içe kapanıklık durumunu birlikte yaşayan kişiler, bu bahsettiğimiz ekstrem spektruma dahil değildir, ancak son derece yakındır. Bu kişiler normal bir hayat sürebilir, sorumluluklarını yerine getirebilir, iyi bir işe sahip olabilir ve sosyal ilişkiler geliştirebilir. Ancak böyle olsa bile, bu kişiler iç dünyalarında çok karmaşık şeyler yaşar. Çok iyi bir şekilde kamufle ettikleri gizli duygusal labirentleri vardır. Korku, endişe ve kaçma hissi, bu kişilerin iç dünyalarında baskın halde bulunur. Sık sık kendileriyle çelişen bu insanlar, kalıcı endişeleriyle ve güvensizlikleriyle her zaman baş başadır.

Şimdi ise bu kişilerin ne tür karakteristik özellikleri olduğundan bahsedeceğiz. 

Kendilerini sürekli olarak bir şeye karşı savunma ihtiyacı hissederler

İçe kapanıklık ve anksiyete, kişinin sürekli olarak savunmacı bir tutumda olmasına neden olur. Bir şeyler sürekli onları endişelendirir, tehdit eder veya sıkar. Zihinleri asla ama asla sakin kalamaz. Her zaman için tamamlamaları gereken bir projeleri, yerine getirmeleri gereken sorumlulukları vardır. Bu olaylar, onların güvenli bölgelerini terk etmelerine neden olur; bu nedenle de  yüksek seviyede anksiyete hissederler.

İç dünyaları korku içindeyken, güven sahibi kişiler gibi davranırlar

İçe dönük bir halde anksiyete yaşayan kişiler, ilginç bir şekilde nadiren bir şeyleri kaybeder. Denge, sakinlik ve kendine hakim olma gücü bu kişilerde son derece yüksektir. Ancak kimse iç dünyalarında neler olduğunu bilmez. Halbuki korku ve güvensizlik, bu kişileri sürekli olarak sarsar.

Bu kişiler, aklı başında ve iradeli görünmek için büyük bir efor sarfeder. Ancak bunu yaparken çelişkiler yakalarını bırakmaz. Güçlü görünmek için korkularını gizler, ancak bu korkular günden güne onların daha kötü hissetmelerine neden olur.

Bu yazıya da göz atın: Rahatlık Bölgenizin Dışına Çıkmak için On Neden

Dünyayı daha farklı görürler ve yalnız hissederler

İçe kapanık kişiler, iyi hissetmek için rahat oldukları yerleri tercih eder. Ancak bu şekilde işlerini, sorumluluklarını ve günlük işlerini halledebilirler. Kendi özel alanlarında kendilerini daha güvende hissederler. Ancak bu alanlardan uzak olduklarında korkularına engel olamazlar. En çok da anlaşılamamaktan korkarlar. 

Onlar için her şey mükemmel olmalıdır

İçe kapanıklık ve anksiyete, bu kişileri son derece mükemmeliyetçi yapar. Kendilerinden ve başkalarından çok fazla şey beklerler. Mükemmeliyetçilik hissi, bir şekilde bu insanların daha kontrolcü hissetmesini sağlar. Etraflarındaki şeyler eğer kontrolleri altındaysa, daha pozitif duygular hissederler. Ancak bu durum onların sürekli olarak acı çekmesine de neden olur.

Bu yazıyı da okuyun: Psikosomatik Bozukluklar: Aklınız Size Fiziksel Acı Verdiğinde

Acı, yorgunluk, gerginlik ve bazı tikler

Gizli anksiyete bu kişilerde farklı şekillerde kendini gösterir. Çoğunlukla psikosomatik semptomlardan dolayı bazı sorunlar yaşarlar. Mesela cilt ve sindirim problemleri, migren, kas ağrıları ve gerginlik bu kişilerin sıklıkla yaşadığı sorunlardandır. Aslında vücut, içerde yaşanan gizli anksiyeteyi bu sorunlarla belli eder. Sürekli hakim olan endişe ve kendini dış dünyaya karşı savunma hissi kontrol edilemez bir şekilde bu kişilerin zihnilerini meşgul eder.

Bu saydığımız davranış özellikleri, bu kişilerin kendilerini bir şekilde kamufle etmesini sağlar. Mesela bu kişiler sıklıkla asabi ve hızlı bir şekilde konuşur, bu nedenle de çevrelerindeki insanlar bu kişilerin dışa dönük olduğunu sanır. Ancak bu durum, içerde yaşanan anksiyetenin bir belirtisidir.

Sonuç olarak, eğer bu yazıda bahsettiğimiz davranış özellikleri size uyuyorsa mutlaka profesyonel bir yardım almanızı tavsiye ediyoruz. Yüksek işlevli anksiyete ve içe kapanıklık eğer birlikte kendini gösteriyorsa ilerleyen dönemlerde kronik bir soruna dönüşebilir. Yıllar boyunca bu sorunu yaşayıp sanki normalmiş gibi davranabilirsiniz. Ancak bir noktada sorunlar ve sıkıntılar kendini göstermeye başlar. Psikosomatik hastalıklar ve diğer psikolojik bozukluklar ortaya çıkmaya başladığında normal bir yaşam sürmek oldukça zorlaşabilir.

Bu anksiyete labirentinden çıkmak için bir adım atın ve daha dengeli bir yaşam sürün.