Duygusal Sıkıntıların Giderilmesi İçin Metakognitif Terapi
Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas
Tıpkı psikolojide yaygın olarak alıştığımız birçok teori ve terim olduğu gibi, büyük ölçüde veya daha az oranda hepimizin bildiği ya da bizim için tamamen bilinmeyen olan başkaları da vardır. İyi ve nitelikli bir psikologa terapiye gittiğimizde genellikle daha önce duymadığımız terimleri öğreniriz. Aynı şey metakognitif terapi konusunda da geçerlidir.
Bu yazımızda metakognitif terapi neyi içerir ve rahatsızlığımızı yönetmemize nasıl yardımcı olabilir, bunları anlatacağız.
“Bilinen şeyler vardır; bilinmeyen şeyler vardır. Bir de bunların tam ortasında algı kapıları vardır.”
– Aldous Huxley
Üstbiliş nedir?
Bilimsel tekniklere dayalı yöntemler kullanan bir bilişsel davranış psikologuna gittiğimiz zaman, genellikle bir sırayı takip eder. Hastayı incelemekle başlar ve kişileştirilmiş bir müdahale planı uygular. Terapi uzmanları bizim sorunumuzu açıkladığı zaman, duyguların nasıl çalıştığını, niçin öyle hissettiğimizi ve ne hissettiğimizi anlatırlar.
Şunu unutmamak gerekir ki; rahatsız olduğumuz durumlar büyük ölçüde yaşadığımız olayları nasıl yorumladığımıza bağlıdır. Bu da demektir ki; aynı durum hakkında o anki düşüncelerimize bağlı olarak farklı şeyler hissedebiliriz. Aslında zaman zaman kötü hissedebiliriz, çünkü düşüncelerimiz içinde bulunduğumuz realiteye uymayabilir.
Bilişsel terapi bu otomatik düşünceleri tanımlamaya, sorgulamaya ve gerçeğe aykırı inançlarımızı değiştirmeye odaklanmış bir terapidir. Bunu başararak olumsuz düşüncelerin yoğunluğunu azaltmış oluruz. Ancak, bu bilme yetisini hesaba katarak, kendi üstbilişimizi de çalıştırmış oluruz.
Üstbiliş bir dizi yorumlama, izleme ve biliş kontrolüyle bağlantılıdır. Diğer bir deyişle, düşüncelerimizle ve düşünce şeklimizle ilgilidir. Üstbiliş teşebbüs ettiğimiz şeyleri yapabilmeyi ve düşüncelerimize, inançlarımıza ve başka bilişsel süreçlere anlam yükleme ile ilgili bir alandır.
“Realite sonuçta seçici bir algı hareketi ve yorumlamadır. Algımızdaki ve yorumlamamızdaki değişiklik eski alışkanlıklarımızı bozmak için bizi cesaretlendirir ve dengeyi sağlamak, iyileşmek ve dönüşüm için uyarır.”
– David Simon
Metakognitif terapi nedir?
Negatif bilişötesi inançların duygusal sıkıntılara yol açtığı söylenegelmiştir. Bazı örnekler şunlardır: “Belki ben kötü biriyim. Bu yüzden de negatif düşüncelere sahibim”, “Endişelenmek beni olaylara karşı hazırlıklı tutar”, “Eğer bu konuyu ayrıntılı incelersem, aradığım cevabı bulabilirim”, “Bunun altında yatan sebebi bulursam, çözümü bulabilirim”, “Düşüncelerimi kontrol edemiyorum” ve “Kötü düşüncelere sahip olmak bana kötü şeyler yaptırır”.
Bu bilişötesi inançlar duygusal rahatsızlığa sebep olan, devam ettiren ve daha kötüye gitmesini sağlayan o bilişsel süreci besler. Bu konuya örnek olarak aynı düşünce üzerinde geviş getirmeyi, endişeleri, negatif uyarıcılara odaklanmayı (negatif dikkat ön yargısı) ve çözüm yerine sebeplere odaklanmayı verebiliriz.
Bireylerin genellikle olumsuz duygularını yoğunlaştıran etkisiz kontrol ve bastırma stratejileri uyguladıklarını not etmeliyiz. Bu yüzden, metakognitif terapi, bireylerin düşüncelerini yönetmek için bu işlevsiz ve tehlikeye girmiş tekniklerden kurtulmayı hedefler.
Başka bir deyişle, bireyin negatif düşünce süreci olan o “tuzakların” esnek olmayan düşünce şeklini değiştirme yolları arar. Metakognitif terapi düşüncelerimize tepki verme şeklimizi değiştirmeyi amaçlamaktadır.
Bu, geleneksel bilişsel terapi ile daha derinlemesine çalışmamıza izin verir, çünkü yalnızca düşüncelerimizin içeriğini değil, kendimiz hakkında düşünme biçimimizi de değiştiririz. Aslında, bu konudaki çalışmalar metakognitif terapinin, yaygın anksiyete, travma sonrası stres bozukluğu veya majör depresif bozukluğun tedavisinde etkili olduğunu göstermektedir.
Bu metin yalnızca bilgilendirme amaçlı sunulmuştur ve bir profesyonelle görüşmeyi yerine geçmez. Şüpheleriniz varsa, uzmanınıza danışın.