Aşırı Yüksek Öz Saygı Tehlikeli Olabilir

Yazan ve doğrulayan psikolog Valeria Sabater

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Fazla yüksek öz saygı, iyi bir şey olmadığı gibi sağlıklı da değildir. Fazla güvenli olmak ve kendinize fazla değer biçmek, problemli davranış ve tavırlara neden olabilir. Bu tip insanlar kendi hatalarının sorumluluğunu almaz ve aynı zamanda narsist davranışlar sergiler.

Öz saygı, kişisel gelişim dünyasında çok önemli bir konudur. Refahınız için olmaz olmaz bu temel psikolojik “kası” geliştirmek için yeni kitaplar ve makaleler devamlı olarak yayımlanmaktadır. Bununla birlikte bazı yazarlar yüksek öz saygı ile birlikte gelen negatif taraflardan bahsetmeyi göz ardı eder. Bu yazıda biz bu tarafından bahsedeceğiz.

Düşük öz saygının panzehirinin yüksek öz saygı olmadığını öncelikle söylemek isteriz. Aşırı uçlar her zaman tehlikeli ve zararlıdır. Eğer bir uçtan diğer uca salınırsanız daha fazla probleme neden olursunuz.

Bu nedenle sağlıklı bir öz saygı seviyesine sahip olmanın öneminden bahsedeceğiz. Modern toplumda liderlik, kendini sevmek ve öz güven çok önemli olarak görülür. Öte yandan “Ne kadar fazla o kadar iyi” tutumunun her zaman doğru olmadığını akılda tutmakta fayda var.

“Yalnızca içinizde bulabileceğiniz o şeye sadık kalın.”

– André Gide

Yüksek öz saygıya sahip kişiler

Sosyal psikolog Albert Bandura’nın en ilginç kitapları arasında Öz Yeterlilik: Kontrolün Uygulanması (Self-Efficacy: The Exercise of Control) yer alır. Bu kitabında Bandura, algılanın yeterlilik ve öz saygının, problemlere yaklaşırken ve hayatta her bakımdan başarılı olmada anahtar etkenler olduğunu iddia eder.

Hedeflerimize ve mutluluğa giden yolda çok sayıda şey karşımıza çıkabilir, düşük öz saygı ve fazla yüksek öz saygı da bunlardan biridir. İkisi de eşit derecede kötüdür.

Yüksek öz saygı ve limitsiz dünya

Çocuk psikologları sık sık çocukların erken yaşta dünyanın sınırları olduğunu öğrenmeleri gerektiğini söyler. Kurallar olduğunu ve her zaman istediğini elde edemeyeceğini anlamalılar. Hayal kırıklığını kaldırabilmek, olmazsa olmaz bir hayat becerisidir. Eğer bunu yapmayı hiçbir zaman öğrenemezseniz pek çok sorunla karşılaşabilirsiniz.

Çoğu çocuk ve genç ergene, istedikleri her şeyi elde edebilecekleri öğretilmiştir. Kendilerini sanki küçük bir hükümdar sanırlar. Gönüllerinden geçen her şeyi yapmak ve ona sahip olmaya hakları olduğunu düşünürler. Bu derece yüksek öz saygı sahibi çocuklar yetiştirmek; benmerkezci, istismarcı, kibirli ve düşüncesiz insanlar olmalarına neden olabilir.

Fazla yüksek öz saygının tehlikeleri, çocuğun gördüğü terbiyeden ileri gelir.

Fazla yüksek öz saygı başarı ve mutluluk getirmez

Yaygın inanışın aksine, fazla yüksek öz saygıya sahip olmak sizi başarılı yapmaz. Onun yerine aşağıdaki sorunlara neden olur:

• Fazla yüksek öz saygı, diğer insanların size sunduğu projelerin, görevlerin ya da işlerin sizin tenezzül etmeyeceğiniz bir şey olduğuna inanmanıza neden olur. Sonuç olarak gururunuz pek çok güzel fırsattan yararlanmanıza engel olur.
• Kibir ve kendinizde hak görme hissi, sizi çevrenizdekilerden uzaklaştırır. Dev bir egoya sahip olmak diğer insanları rahatsız eder.
• Hatalarınıza karşı körleşirsiniz ve onlardan ders çıkaramaz olursunuz. Başarısızlıklarınız her zaman bir başkasının hatasıdır, asla sizin hatanız değildir.
• İlişkilerde yüksek öz saygıya sahip olmak, konulara partnerinizin açısından bakmanızı imkansız hale getirir. En kötü ihtimalle istismara yol açabilir.
• Aynı zamanda iş ve arkadaşlık ilişkilerinizde ciddi sorunlara yol açabilir.

Yüksek öz saygı ve suçlar

Uzun bir süre, araştırmacılar kriminal davranışları düşük öz saygı ile bağdaştırmışlardır. Fakat son birkaç yılda araştırmacılar fazla yüksek öz saygının da şiddet içeren davranışlarla bir ilgisi olduğunu göstermiştir. Princeton Üniversitesinden Dr. Robert Roy F. Baumeister’ın yaptığı bir çalışma, üstünlük hissinin pek çok kriminal davranışta sonuca götüren bir faktör olduğunu açıklar.

Pek çok suçlu, narsisizmin işaretlerini taşır. Makyavelcilik ve psikopati, fazla yüksek öz saygı ile el ele giden iki şeydir ve kötü davranışları haklı gösterir. Bu kişiler kendilerini gözlerinde büyütür ve sonuç olarak istedikleri her şeye sahip olmaları gerektiğine inanır.

Sonuçta, yüksek öz saygının da karanlık tarafları vardır. Herkes düşük öz saygının tehlikeli olduğunu bilir, fakat artık diğer ucun da tehlikeli olduğunu biliyoruz.

Günün sonunda öz saygı, bir kişisel bakım sanatıdır. Öte yandan iki uçtan herhangi birine doğru kaymaya başlarsa sağlıksız hale gelir. Anahtar nokta, kendinizi sevmek ve başkalarına saygı göstermek arasındaki mükemmel dengeyi bulabilmektir.