Arkadaşlar Arasında Kıskançlık

Yazan ve doğrulayan psikolog Valeria Sabater

Tarafından yazılmıştır Valeria Sabater

Son Güncelleme: 14 Aralık, 2021

Arkadaşlar arasında kıskançlık her zaman olur. Kimi zaman bu kıskançlık son derece masumane bir nitelik taşır ve insanların normal duygularının basit ve doğal bir sonucudur. Bazı durumlarda ise kıskançlık adeta bir virüs gibidir. Aniden huzursuzluğa ve ciddi yanlış anlaşılmalara neden olabilir. Bu tür kıskançlıklar, arkadaşlık ilişkilerine zarar veren ve onları zedeleyen bir gerilimin başlamasına da yol açabilir.

On yedinci yüzyıl şairlerinden John Dryden, “kıskançlık ruhun karamsarlığıdır” ifadesini kullanmıştır. Çoğu kez kıskançlık duygusunun sadece (ne tür olursa olsun) ilişkileri zehirlemekle kalmadığı, aynı zamanda sahibine de zarar verdiği bir gerçektir. Ancak konuya psikolojik açıdan bakıldığında kıskançlığın anlaşılabilir ve oldukça yaygın bir süreç olduğu söylenebilir. Her birimiz bu duyguyu bir noktada mutlaka tatmışızdır.

En yakın arkadaşlarımızdan birinin belirli düşünceleri ya da tecrübeleri paylaşmak için diğer insanların güvenini kazanmaya çalıştığını görmek bizi üzebilir. Bu tür durumlara çocukluk, ergenlik ve ilk gençlik yıllarında daha çok rastlanır. Yani büyüyüp olgunlaştıkça (ortalama olarak), ilişkileri bir tür “sahiplik ya da mülk” olarak görmeyi bırakır ve daha sağlıklı, kıskançlıktan, dargınlıklardan ve suçlamalardan daha uzak bağlar kurmaya çalışırız.

Elbette bu olgunluk hissi herkeste görülmeyebilir. Birer yetişkin olsak da pek çoğumuzun o kıskanç arkadaşı mutlaka vardır. Bu kişi belirli şeyleri ya da bazı davranışları her an yüzümüze vurabilir. Birbirine bağımlı ilişkiler de bu tür sosyal dinamiklerin bulunduğu alanda ortaya çıkar.

Arkadaşlar Arasında Kıskançlık: Özellikleri, Nedenleri ve Yapılması Gerekenler

Molière, kıskançların daha çok sevdiğini, ancak kıskanç olmayanların sevgisinin daha iyi olduğunu söylemiştir. Bu doğru bir tespittir. Çünkü kıskançlık, sevgi, değer verme, hayranlık duyma, tutku ve arkadaşlık gibi kavramların dokusunu bozar. İlişkilere gölge düşüren bu özellik, her iki tarafta da tutsak insanlar yaratır, her iki tarafın da bunu tecrübe etmesine ve acı çekmesine neden olur. Yani arkadaşlar arasındaki kıskançlık sıklıkla konuşulmayan bir dizi özel gerçekliklere dayanır.

İlişkilerde kıskançlık duygusunun son derece zarar verici olduğunu hepimiz biliriz. Bir arkadaşlıkta bu tür duygunun en uç noktalarının yaşanması olasılıklar arasındadır. Bu bağlamda, imrenmek ile kıskançlık arasında fark olduğunu aklımızda tutmamız gerekir. Kıskançlık üçüncü bir tarafın elinde bulunan ve değer verdiğiniz bir şeyi kaybetmenin getirdiği huzursuzluk veren bir duygudur. Buna karşın imrenmek ise diğerlerinin sahip oldukları bir şeyi istemenin yol açtığı sıkıntı verici durumdur.

O halde şimdi arkadaşlar arasında görülen kıskançlığı tanımlayan karmaşık ve tekli prizmayı hep birlikte analiz edelim.

Arkadaşlar Arasında Kıskançlık Nasıl Ortaya Çıkar?

Kıskançlığın yaşı ya da cinsiyeti yoktur. Bu  duyguyu her an ve her koşulda arkadaşlık ilişkilerimizde ve birer yetişkin olarak hissedebiliriz. Kıskançlığın genellikle görüldüğü durumları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Kişi bir arkadaşının zamanını, özel bilgilerini ve düşüncelerini başka biriyle paylaştığından şüphe duymaya başlar. Bu kişi için hayattaki her şey sadece ve sadece o ve arkadaşı arasında kalmalı ve onlara ait olmalıdır.
• Kimi zaman arkadaşlarının partnerlerine karşı dahi kıskançlık besleyebilir.
• Bu tür insanlar bir şeyler istemekten asla yorulmazlar: iyilikler, saatlerce sohbet, telefondan gönderdikleri mesajlara hızlı bir biçimde cevap verilmesi, ne yapılacağının ve ne yapılmayacağının her zaman için ortaya konması vb.
• Genellikle sahiplenici bir tutum ortaya koyarlar. Bu bağlamda şu tür cümleler kurmaktan geri kalmazlar: “Eğer sonunda o arkadaşınla gidersen seninle artık bir daha konuşmam. Eğer bugün benimle buluşmazsan, beni hiç önemsemediğin sonucunu çıkarırım.”

Elbette ilkokula giderken, “Eğer şunu yaparsan ya da bunu yapmazsan artık seninle arkadaş olmam.” gibi cümleler kurmaktan çekinmememiz normal bir durumdur. Yetişkin kişilerde ise bu tür mesajlar daha üstü kapalı ancak daha az masum bir şekilde verilmeye devam eder.

Arkadaşlar Arasında Kıskançlığın Nedenleri

Pennsylvania Üniversitesinden psikoloji profesörü Peter DeScioli, farklı sosyal ağlarda etkileşim analizi üzerine kurulu bir araştırma gerçekleştirmiştir. Bu araştırma ile ilişkilerimizi nasıl kurduğumuzu, ortaklıkları nasıl yarattığımızı ve tartışmalar, farklılıklar ve kıskançlığın nasıl ortaya çıktığını anlamaya çalışmıştır.

• Her şeyden önce kıskançlığın bir tür duygu olduğunu biliyoruz. Bu bakımdan evrimsel psikologlar kıskançlık konusunda uzun yıllar süren çalışmalar yapmıştır. Bu açıdan bakıldığında kıskançlık duygusu bir tür sahiplenme, hayatta kalmamızı ve sağlıklı olmamızı garanti altına alacak şeyleri koruma ihtiyacından kaynaklanmaktadır.
• Arkadaşlar arasında kıskançlık kavramının ardında yatan nedenlerden bir diğeri de kişinin kendini güvensiz hissetmesi ve özgüven eksikliğidir. Bu durum, kişinin hayatının önemli bir bölümünde kurduğu arkadaşlığa odaklanması sonucu ortaya çıkar. Arkadaşı onun için bir destek, sırdaş, iyi zaman geçirmesi için bir ortak vb. gibi pek çok şey ifade eder. Eğer bu kişi onu hayal kırıklığına uğratırsa tüm dünyası başına yıkılmış gibi olur.
• Connecticut Sacred Heart Üniversitesinden Dr. Jeffrey G. Parker tarafından ergenlerde kıskançlık konusuyla ilgili ilginç bir nokta keşfedilmiştir. Bu bağlamda, kıskançlık içeren davranışların arkasında psikolojik problemlerin ve aynı zamanda belirli bir marjinalliğin bulunduğu görülmüştür. Kimi zaman bir çocuk sağlam temeller üzerine oturmamış ve yoksul bir aileden geliyorsa, bu çocuk arkadaşlarını kendisi için tek dayanak noktası olarak görebilir.

Aynı şey yetişkinler için de geçerlidir. Bazen kişisel çevre (aile, eş, dost vb.) mutlu olmamıza yetmez. Bu durumda da kaçış kanallarını açar ve kendimize tek dayanak olarak bir ya da daha fazla arkadaşımızı görmeye başlarız.

Eğer Kıskanç Bir Arkadaşım Varsa Ne Yapmalıyım?

Arkadaşlar arasında görülen kıskançlık önemli sorunlara neden olabilir. Böyle bir durumda sahiplenme türünde davranışlar, aşırı derecede tetikte olma ve hatta sürekli talep etme gibi sonuçlar ortaya çıkabilir. Bu ve buna benzer durumlarda yapılması gereken en iyi şey aşağıdaki önerilerden birini dikkate almak olacaktır.

• Kıskanç arkadaşınıza yaptığının doğru olmadığını ve bunu kabul edemeyeceğinizi açıklayın.
• Kıskançlığın hiçbir ilişki türünde yeri yoktur. Karşı tarafta bu duyguyu uyandırmadığımızda daha fazla değer görürüz. Kıskançlık zarar verir ve bu nedenle de sınırlarınızı erkenden çizmeniz faydalı olacaktır.
• Mümkün olduğu ölçüde arkadaşınızın kıskanç davranmasının arkasında yatan nedenleri anlamaya çalışın. Bu bir kendine güvensizlik belirtisi olabilir mi? Ya da arkadaşınız size aşırı derecede bağlanma ve güvenme problemi mi yaşıyor? Sorunu daha iyi kavrayabilmek daha zekice ve uygun bir biçimde reaksiyon göstermemize yardımcı olacaktır.
• Sırf kıskanç arkadaşınızın isteklerinden dolayı yaşam tarzınızı değiştirmeye çalışmayın.

Bu dinamikler uç boyutlara ulaşırsa (örneğin bir çift olarak ilişkinizi zedeleyecek derecede ileri boyutlara varan kıskançlık), ciddi kararlar almanın vakti gelmiş demektir. Unutmayın ki arkadaşlık anlayış, güven, özgürlük ve bizi cesaretlendirip büyüten bir bağdır. Eğer yaşadığımız şey bir tür zorlama haline dönüşmüşse, belki de artık o kişiyi hayatımızdan çıkarmak daha doğru olacaktır. Hadi şimdi bu konu üzerine biraz daha düşünelim…