Zeki İnsanlar Zararlı İnsanlarla Nasıl Başa Çıkar?

Yazan ve doğrulayan psikolog Valeria Sabater

Tarafından yazılmıştır Valeria Sabater

Son Güncelleme: 29 Mart, 2022

Zeki insanların zararlı insanlarla başa çıkma yöntemleri, onların psikolojik yetenekleri hakkında bizlere çok şeyler ifade etmektedir. Bu insanlar kendilerini başa çıkamayacakları yüklerin altına sokmaz, sınırlarını nasıl ve nerelerde çizeceklerini bilir ve bu zayıflatıcı dinamiklerin kendi sağlıkları üzerindeki etkileri konusunda bilinçlidirler. Bu nedenle, elde edebileceğimiz en iyi özelliklerden biri, bu profile sahip kişilerin uygulayacağı stratejileri anlamak ve uygulamaya koyabilmektir.

Sosyal psikoloji alanında çalışan kimi sosyolog ve uzmanlar, çok fazla miktarda zararlı etkilere maruz kaldığımız bir dönemde yaşadığımızın altını çizmektedir. Aslında bu tanımla çok sık bir biçimde karşılaştığımızın farkındayız. Ancak diğer taraftan, sınırların nerelerde çizilmesi gerektiğini zaman zaman kestiremediğimiz de bir gerçektir. Kesin olan şey ise, istikrarsızlık ve belirsizliklerle ön plana çıkan bir zaman diliminde yaşadığımız ve bu durumun hepimizin günlük yaşantısı içerisine iyice yerleşmiş olmasıdır.

Zararlı insanlar diğerlerini sadece duygusal anlamda incitmezler. Bu kişiler aynı zamanda, diğer insanların sağlığı için de birer tehdit niteliğindedirler. Ayrıca çok sık görülen bir diğer durum ise, eğer zararlı bir davranış şekli bir ortamda kök salmışsa, bu ortamda bulunan insanların birçoğunun da zararlı ve kötü davranışlar sergilediğinin görülmesidir.

Bugüne kadar yapılmış olan çeşitli çalışmalar, zararlı davranışlarla en çok karşılaştığımız ortamın iş yerleri olduğunu göstermektedir. Özellikle üretim kapasitesinin çok büyük öneme sahip olduğu iş ortamlarında bu durum daha belirgin bir biçimde ortaya çıkmaktadır. Bu tür çalışma ortamlarında güvensizlik, mücadele, kıskançlık, hayal kırıklığı ve organizasyonun sahip olduğu sistemin tamamını tehdit eden diğer olumsuz kişisel davranışlar sıklıkla görülmektedir.

Ancak bunun yanında, böyle olumsuz bir ortamın aile içinde de görüldüğünü belirtmemiz gerekmektedir. Bazı insanlar, kişilikleri ya da özel bir durum nedeniyle hem çocuklarına hem de eşlerine karşı zararlı tavırlar içerisinde bulunabilmektedirler. Eşlere ve çocuklara karşı kötü davranış söz konusu olduğunda, bu durumun yol açabileceği etki ve zarar daha büyük boyutlara ulaşabilmektedir. Çünkü bu tip durumlarda, duygusal boyut ve yakınlık bağı da devreye girmektedir.

Zeki İnsanlar Zararlı İnsanlarla Nasıl Başa Çıkarlar?

Zeki insanların zararlı kişilerle başa çıkması birçok faktörü içeren bir durumdur. Bunlardan ilki, mantıksal açıdan bakıldığında tüm zararlı davranışların eksikliği bulunduğuna yönelik basit ve belirgin bir varsayımdır. Bu detayı anlamak bize ciddi anlamda fayda sağlayacaktır. Bunun nedeni, böyle bir gerçeği kavradığımızda artık manası olmayan bir çok davranışa çok da fazla değer vermemeye ve bu tip davranışları fazlaca dikkate almamaya başlarız. Çünkü bu tür davranışlar neredeyse her zaman bir insan üzerinde rahatsızlığa, hayal kırklığına ve olumsuz duygulara yol açmaktadır.

İkinci olarak, asla gözardı edemeyeceğimiz diğer önemli bir boyut bulunmaktadır. Almanya’da bulunan Friedrich Schiller Üniversitesi bünyesindeki Klinik ve Biyolojik Psikoloji Bölümü tarafından yapılan çalışma sonucu elde edilen bulgular, birtakım dinamiklere sürekli olarak maruz kalmanın beyin sağlığımızı olumsuz yönde etkilediğini ortaya koymuştur.

Günden güne daha fazla stres altına giriyor, kaygı bozuklukları yaşıyor, aşırı yorgun düşüyor ve konsantre olma ve daha sağlıklı bir biçimde düşünebilme konularında daha sık sorunlarla karşı karşıya kalıyoruz. En başından itibaren bu sorunlara yönelik olarak net bir bilgi sahibi olmak, ihtiyacımız olan yeterli sınırları oluşturma konusunda da daha cesur davranmamıza yardımcı olacaktır. O halde şimdi, zeki insanların zararlı insanlarla aşağıda sıraladığımız yöntemlerle nasıl başa çıktıklarına bir göz atalım.

Sorunlara Değil Çözümlere Odaklanırlar

Eğer zararlı bir insan çevremizde bulunuyorsa, bu durumda sürekli bir tehdit altında olduğumuzu söyleyebiliriz. Bu, bir köpek balığının kuyruğunun sürekli olarak etrafımızda dönüp durduğunu ve bunu her gün yaptığını görmek gibi bir şeydir. Bu nedenle, bir şekilde bu tip insanların etrafımızda bulunmaları bizim daha dikkatli olmamıza neden olur. Stratejiler oluştururken söyledikleri ya da söylemedikleri, yaptıkları ya da yapmadıklarına odaklandığımızdan, varlıkları bir süre sonra bizi çok da fazla etkilememeye başlar.

Zeki insanlar, zararlı davranışlardan çok çözüm bulmaya odaklı kişilerdir. Kendilerini rahatsız eden ya da canlarını sıkan bir durum ortaya çıkar çıkmaz hemen bir reaksiyon gösterirler.

En Kısa Süre İçerisinde Sınırları Belirlemelisiniz

Hepimizin bildiği gibi iyi bir karşılık verme kapasitesine sahip olmamız şarttır. Peki, zararlı davranışları durdurabilmek için ne tür bir davranış biçimi benimsemeliyiz? Bu noktada bilmemiz gereken şey, bu tip durumlarda her zaman için kaçıp gitmek ya da araya belirli bir mesafe koymak pek de yararlı olmayabilir.

Yapmamız gereken şey, sınırlarımızı belirlemek ve çeşitli koruma bariyerleri oluşturmaktır. Bunu yapabilmek için ilgili kişiye yaptığı hareketlerin birtakım sonuçları olacağının açık bir biçimde belirtilmesi gerekmektedir. O kişinin her istediğini yapamayacağını, bazı hareketlerinin incitici olduğunu ve bu hareketler sonunda kötü bir ortam oluşmasına neden olduğunu bilmesi çok önemlidir.

Yani bu tür kişilere kırmızı çizgilerimizin ne olduğunu en baştan belirtmeli ve bu kırmızı çizgileri aşmalarına kesinlikle izin vermeyeceğimizin altını çizmeliyiz.

Yeterli Seviyede Duygusal Kontrol

Duygusal olarak ne durumda olduğumuzun tam olarak farkında olmamız çok önemlidir. Eğer bir bitkinlik ya da psikolojik tükenmişlik hissi içerisinde bulunuyorsak, bu durumun üstesinden gelmek için çaba göstermeliyiz. İlk olarak, kimsenin neşemizi ya da huzurumuzu kaçırmasına izin vermemeliyiz. İkinci olarak da, yaşantımızda bir yer edinmeyi hak etmemiş kişilere karşı çok fazla derecede önem ve değer vermekten uzak durmalıyız.

Fiziksel olarak mesafe koymak genellikle pek mümkün olmadığından dolayı, en iyi yöntem duygusal mesafe koymak, adeta koruma şemsiyemizi açıp kendimizi korumaya çalışmak olmalıdır.

Zararlı Kişilere Karşı Bilişsel Empati

Bu tür durumlarda, duygusal empati kurmak yerine bilişsel empati kurmak daha fazla tercih edilen bir yöntemdir. Peki bilişsel empati yöntemi  ile neyi kastediyoruz? En basit bir biçimde anlatmak gerekirse, bilişsel empati yöntemi, zararlı bir insanın neler yaşıyor olabileceğini anlayabilmek için tavsiye edilen bir yöntem olarak açıklanabilir. Belki de o görüntüsünün ve insanı yorup tüketen dinamiklerinin arkasında gizli depresyon yaşayan bir profil bulunuyor olabilir. Belki de kendine güven duygusu son derece düşük olan ya da çeşitli kişisel sorunları bulunan bir kişiden bahsediyor da olabiliriz.

Bilişsel empati kurmak, diğer insanların gerçeklerini onların duyguları ile çok fazla uğraşmadan anlayabilmemizi sağlayan bir yöntemdir. Bu bağlamda, bu insanların duygusal özellikleri ile fazlaca meşgul olmamak özellikle tavsiye edilen bir durumdur. Bu strateji aynı zamanda, zeki insanların zararlı olanlarla başa çıkma yöntemlerini çok güzel bir biçimde anlamamızı sağlayan bir yöntemdir.

Sağlığınıza Dikkat Edin

Çevremizde bir ya da birden fazla zararlı kişi bulunabilir. Fazla sayıda olsalar bile bu insanlar başa çıkabiliriz. Ancak bunun yanında, bir günlüğüne bile olsa asla aklımızdan çıkarmamız gereken ve her anlamda ön planda tutmamız gereken bir detay bulunmaktadır: sağlığımız. Yani her ne olursa olsun, yemek yeme düzenimize, dinlenmemize ve boş zamanlarımızı etkin bir biçimde kullanmaya öncelik vermemiz gerekmektedir.

Kendinizi zararlı ortamlardan koparmak ve bu psikolojik profiller hakkında düşünmemek hayatınıza kalite katmanız için yeterli olmayacaktır. Böyle bir çabanın bizlere çok pahalıya mal olabileceği açıktır. Çünkü burada sözünü ettiğimiz insanlar, yanıltma ve hata yaptırma konusunda adeta birer uzman gibidirler. Ancak yine de bunu yapmalıyız. Hadi hep birlikte, yukarıda bahsettiğimiz durumlarla karşı karşıya kalsak bile, nasıl yaşaması gerektiğini bilen o zeki insanların arasına katılalım.