Yaşlılarda Günbatırma Sendromu

İnsanlar yaşlandıkça neredeyse tüm alışkanlıklarında değişiklikler gözlemlemeye başlarlar. Bazıları, insanların yaşlandıkça yiyecek, temizlik, uyku vb. şeylerle ilgili daha delice alışkanlıklara sahip olduğunu söyler. Peki bu neden oluyor? Bu yazıda, gün ışığının azalması ile ortaya çıkan davranışları göz önünde bulundurarak, yaşlı insanların uyku yapısında meydana gelen değişikliklere odaklanacağız. Bu fenomen akşam, alaca karanlık, gün batımı veya en yaygın olarak günbatırma sendromu olarak adlandırılır.

Bu sendromu öğleden sonra ortaya çıkan ve geceye kadar uzanan bir yönelim bozukluğu olarak tanımlayabiliriz. Özellikle yaşlandıkça herkesi etkileyebilir. Bununla birlikte, bir tür demansı olan kişilerde daha yaygındır.

Herkesin başına gelebilmesine rağmen, hastaların sadece yüzde 10 ila 25’ini etkilediğini belirtmek gerekir (Lesta ve Petocz, 2004).

González ve Sardinia’ya (2015) göre Dewing, bu durumun doğru bir şekilde tanımlanmasının zor olduğunu belirtti. Bununla birlikte, öğleden sonra veya akşam saatlerinde aşırı sinirlilik ve kafa karışıklığı dönemlerini içerdiğini ve sinirliliğe neden olduğunu doğruladı. Hastada davranış değişiklikleri de görülür.

Demansı olan insanları nasıl etkiler?

Echáverri ve Erri’ye (2007) göre günbatırma sendromu, geriatrideki en yaygın fenomenlerden birini oluşturmaktadır. Daha önce de belirttiğimiz gibi, bu sendromun belirli bir tanımı yoktur. Ancak buna olumsuz psikolojik-davranışsal bir epizod diyebiliriz. Alzheimer hastalığı olan bazı hastaları, günün son saatlerinde özellikle huzursuz, agresif ve ajite olacakları şekilde etkiler.

Günbatırma sendromu, Alzheimer’ın neden olduğu kafa karışıklığını şiddetlendirir, böylece bu hastaları daha belirgin hale getirir. Sonuç olarak, bunama ile ilgili davranışsal, duygusal ve bilişsel sorunlara yol açar.

Günbatırma sendromunun belirtileri ve semptomları

Gimenez ve Macias’ın dediği gibi, bu sendromun kökeni veya nedeni Alzheimer hastalığının neden olduğu sirkadiyen uyku ritmlerinin bir arızası olabilir. Başka bir neden, yaşlılıkla ilişkili ışık algısında bir başkalaşma olması olabilir.

Bu sendroma yol açabilecek bazı nedenler, sosyal izolasyon ve gün batımının karanlığı olabilir. Bir diğeri, Dünya Sağlık Örgütü’nün aynı anda üç veya daha fazla ilacın kullanımı olarak tanımladığı çoklu ilaç kullanımı olabilir.

Tanımlanmış bir klinik tablo olmamasına rağmen, Gimenez ve Macias’a (2015) göre bu sendromun bazı belirtileri şunlardır:

• Yüksek yönelim bozukluğu.
• Kafa karışıklığı.
• Hiperaktivite.
• Saldırgan davranışlar.
• Anksiyete.

Echáverri ve Erri’ye (2007) göre de ortaya çıkan diğer belirtiler şunlardır:

• Kısıtlanmış monologlar, canlı tartışmalar, bağırmak, küfretmek ve ses bastırmak.
• Kayıtsızlık ve depresyon.
• Baş ağrıları.
• Gezici davranışlar ve gece aktivitesinde artış, sonuç olarak uykusuzluğa yol açar.
• Paranoyak düşünceler ve çığlık atma.

Günbatırma sendromu nasıl daha iyi yönetilir?

Farmakolojiye ek olarak, aşağıdaki önerileri akılda tutmak önemlidir:

• Düzenli yaşam alışkanlıkları oluşturun.
• İnterküran enfeksiyonu eleyin. Başka bir deyişle, bu sendromun başka bir durumla etkileşmediğinden emin olun.
• Kişiyi basit aktivitelerle meşgul edin.
• Gündüz saatlerinde şekerleme yapmayın.
• Gürültü miktarını azaltın.
• Uygun aydınlatma sağlayın.
• Kafeinli içeceklerden kaçının.
• Bu sendroma yol açabilecek ilaçları almadıklarından emin olun.

Bununla birlikte, çok agılı terapi veya Snoezelen kullanımının bu sendromun belirti ve semptomlarını hafifletebileceğini unutmamalıyız.

Sonuç olarak, günbatırma sendromu hakkında çok fazla bilgi yoktur. Buna göre hareket etmek için farklı değişikliklere yol açan faktörleri anlamak gerekir. Ancak bu şekilde hastaların yaşam kalitesi önemli ölçüde artacaktır.