Sosyal Anksiyete, Sürekli Büyüyen Bir Bozukluk

Yazan ve doğrulayan psikolog Cristina Roda Rivera

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Yeni durumlarda veya sunum yapmak gibi ilgi odağı olmanız gereken durumlarda belirli bir düzeyde sosyal anksiyete normaldir. Bu kötü bir şey değildir ve hatta uyarlanabilir, çünkü sizi hazırlar ve dürtülere göre hareket etmenizi engeller.

Bazı insanlarda bu duygu, beklenmedik veya sık yaşanan olaylarla karşı karşıya kalındığında daha yoğundur. Bu nedenle, yabancılarla etkileşime girmeye zorlandıklarında yüksek düzeyde sıkıntı ve benzeri hisler yaşarlar.

Bu bağlamda sosyal fobi olarak da bilinen sosyal anksiyete teşhisi konulurken bir diğer önemli nokta kişinin günlük rutinine müdahalesidir.

“Asosyal değilim. Sadece sosyal değilim.”

– Woody Allen

Sosyal anksiyete nedir?

Sosyal fobisi olan insanlar, kişisel bütünlükleri için tehlikeli olmayan sosyal durumlardan irrasyonel bir korkuya sahiptir. Bir grup etkinliğinde arka tarafta oturmak, toplantı sırasında soru sormamak veya bunu yapmak için bir sebep olmadığında özür dilemek gibi çok belli olmayan kaçınma davranışları sergileyebilirler.

Bazı nüfus araştırmaları, sosyal anksiyetenin istikrarlı bir şekilde arttığını göstermektedir. Bunun nedeni, gençlerin ders dışı aktiviteler, spor ve diğer etkinlikler gibi düzenlenmemiş veya önceden planlanmamış ortamlarda akranlarıyla daha az canlı etkileşime sahip olmaları olabilir.

Bu, daha kırılgan destekleyici sosyal ortamlara neden olur ve hatta yetişkinlerde, özellikle çalışma ortamında temel olan bazı sosyal becerilerde eksiklikler yansıtır.

Bir çocukta sosyal anksiyeteyi teşhis etmek için dikkate alınması gereken dört önemli şey vardır:

• Sadece yetişkinlerin yanında değil, akranlarını içeren sosyal durumlardan da korkarlar.
• Aile üyeleriyle ilişki kurma yetenekleri her zaman normal olmuştur.
• Korkularının mantıksız olduğunun farkında olmayabilirler.
• Yetişkinler en az altı aydır semptomlara sahiptir.

Mattick ve Clarke’a göre, sosyal fobinin iki yönü vardır: Sosyal etkileşimle ilgili kaygı ve denetlenme korkuları. Sosyal etkileşim anksiyetesi terimi, yabancı ya da tanıdık ayrımı olmaksızın, diğer insanlarla tanışırken ve konuşurken yaşanan kaygıyı ifade eder.

Sosyal anksiyete bozukluğu, kaçıngan kişilik bozukluğu ve utangaçlık arasındaki farklar

Utangaçlığın tanımı, diğer insanların varlığında rahatsızlık ve çekingenliktir. Kalıcı bir eğilim veya yatkınlıktır ve sadece bazı geçici ve belirli özelliklere bir tepki değildir. Utangaçlık, sosyal bağlamlarda endişeli olma eğilimidir.

Utanç ve alay, sosyal anksiyete bozukluklarının veya sosyal fobinin, kaçıngan kişilik bozukluklarının (Avoidant Personality Disorder – AvPD) ve utangaçlığın karakteristiğidir. Bununla birlikte, bu iki terimin temsil ettiği şey arasında önemli farklılıklar vardır. Somatik ve bilişsel benzerlikler olmasına rağmen, farklılıklar da vardır:

• Mevsimsel duygudurum bozukluğunda (Seasonal Affective Disorder – SAD) sosyal ve mesleki bozulma derecesi, utangaç kişilerde daha fazla olma eğilimindedir.
• Utangaçlık, sosyal fobiden daha erken başlama eğilimindedir.
• SAD kronik bir durumdur, oysa utangaçlık yaşamın erken dönemlerinde ortaya çıkabilir ve sonra kaybolabilir.
• Kaçınma, SAD’ye utangaçlıktan çok daha fazla bağlı olma eğilimindedir ve kaçınmanın şiddeti, birincisinde ikincisinden çok daha fazladır.
• Tıpkı sosyal kaygıda olduğu gibi, kaçınmacı kişilik bozukluğunda da reddedilme ve denetlenme korkusu vardır. Bu kaçınma, çocukluktan beri hemen hemen bir kişilik özelliği olmuştur ve genellikle daha fazla eşlik eden problemlerle bağlantılıdır. Ayrıca, bu tür bir kişi sosyal olanın ötesindeki birçok durumdan kaçındığı için sorunu ele almada daha büyük bir zorluk vardır.

Sosyal anksiyete bozukluğunun klinik özellikleri

Davranışsal özellikler

Sosyal anksiyete bozukluğu olan bireyler, başkalarının onları görebileceği durumlardan korkar veya kaçınır. Sosyal durumlar söz konusu olduğunda öne çıkan iki davranışsal bileşen vardır: Sosyal beceri eksiklikleri ve kaçınma davranışı.

Sessiz, açıkça huzursuz, tedbirli ve çoğu zaman tetiktedirler. Böylece kendilerini sosyal ortamlardan uzaklaştırırlar.

Bilişsel yönler

Sosyal anksiyete bozukluğu olan bir kişi, dikkatini sosyal başarısızlıkla ilgili bilgilere yönlendirme eğilimindedir. Klinik olmayan kontrol gruplarına göre anksiyeteye daha fazla duyarlılık gösterirler. Bu nedenle, bu duyarlılık, kaygılarının görünürlüğünü abartmalarına neden olabilir.

SAD’li bireyler, dikkatlerini performanslarına dahil olan diğer ipuçlarından uzaklaştıran olumsuz iç diyaloglara girerler. Belki de bunun nedeni, bu bireylerin davranışlarının hem olumlu hem de olumsuz yönlerini algılalamaları, ancak davranışsal eksikliklerin başkaları üzerinde bırakacakları genel izlenimi ne ölçüde bozacağını abartmalarıdır.

Fizyolojik yönler

Sosyal fobisi olan kişilerde çarpıntı, terleme, gerginlik, mide bulantısı, bulanık görme, titreme, karıncalanma hissi ve parestezi veya uyuşma olabilir. Sosyal fobisi olan çocukların boğazında bir yumru bulunması yaygındır. Ayrıca, SAD’si olanlar özellikle kızarma, titreme ve terleme gibi semptomlardan etkileniyor gibi görünmektedir.

Epidemiyoloji ve rota

Sosyal anksiyete bozukluğunun yaşam boyu yaygınlığı yüzde üç ila 13 arasındadır. Aslında, dünyadaki en yaygın ve en hızlı büyüyen zihinsel bozukluklardan biridir. Amerika Birleşik Devletleri en yüksek yaygınlık oranlarına sahiptir. WHO, tüm çalışmalar onunla aynı fikirde olmasa da, erkekleri ve kadınları eşit şekilde etkilediğini belirtmektedir.

SAD genellikle 12-18 yaşındaki gençleri etkiler. Gelişimi genellikle kademelidir, ancak stresli veya aşağılayıcı bir deneyimden de kaynaklanabilir. Çoğu insan, kademeli olduğunda başlangıcını hatırlayamaz.

Sosyal anksiyete için müdahale

Bilişsel-davranışçı psikoterapiler, sosyal fobinin tedavisinde etkilidir. Müdahale klinik bir bağlamla bağlantılı olabilir veya olmayabilir.

Başka bir deyişle, kişi sosyal anksiyete bozukluğu tanı ölçütlerini karşılamayabilir. Bununla birlikte, bir terapist, potansiyel olarak stresli durumlarda gerilimi azaltmalarına yardımcı olacak araçlar sağlayabilir.

Bu bağlamda, aşamalı maruz bırakma en yaygın tekniklerden biridir. Terapist, hastasının düşünceleri ve duyguları üzerinde gevşeme ve paralel çalışma yoluyla ulaşılacak hedeflerin bir listesini oluşturur.

Nihai hedef, ikincisinin en büyük korkularıyla endişe duymadan yüzleşmesidir.

Sosyal beceriksizliğin ötesinde

Sosyal anksiyete, belirli durumlarda doğal olarak ortaya çıkabilir veya belirli bir kişiyi performansına müdahale etmeden zaman zaman etkileyebilir. Bununla birlikte, yukarıda açıkladığımız gibi, sosyal anksiyete bozukluğu, grup görevlerine katılmanın hafif sosyal rahatsızlığının çok ötesine geçer.

Bu, faaliyetlerden kronik bir kaçınmadır, çünkü bir gruba gerçek maruz kalma, karşılayamayacakları bir talep gibi hissettirir. Aslında, rahatsızlık baş dönmesi, uyuşukluk veya tıkanıklık olarak kendini gösterebilir.

Gençlerde veya genç erişkinlerde belirtileri ortaya çıkmaya başlar başlamaz tanımak önemlidir. Bir sosyal alandaki bir sorunu çözmek, sosyal anksiyetenin diğer durumlara müdahale etmeyi bırakacağı anlamına gelmez.

Örneğin, spor bağlamlarında çok daha düşük sosyal fobi zirvelerine ulaşılabilir, ancak bunlar çalışma ortamında ortaya çıkacaktır. Genellikle, bu yönlere çalışmamış olmanın denetlenme beklentisiyle birleşmesinden kaynaklanır. Gördüğünüz gibi, sosyal anksiyete tedavisi, onu her bağlamda düzeltmeye yönelik önlemler almalıdır.