Gaslighting - Aklınızı Sorgulatanlardan Uzak Durun

Yazan ve doğrulayan psikolog Valeria Sabater

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Bugünkü makalemizde sıralanan gaslighting (bir insanın kendi düşüncelerinden ve akıl sağlığından şüphe etmesini sağlayacak ve manipülatif bir şekilde, kasıtlı olarak yanılmasına sebep olma yöntemi) cümleleri, kesinlikle bir kişinin akıl sağlığını sorgulamasına neden olabilir. Ancak, bu hareket tarzı ile ilgili detaylar, aslında, herhangi bir kişilerarası ilişkiler kılavuzunda yazılmamıştır. Dahası, hiç kimse sizi bazı insanların diğerlerini manipüle etme konusunda oldukça yetenekli olduğu konusunda uyarmaz. Bazıları, başkalarını duygularından, davranışlarından ve hatta anılarından şüphe ettirmekte gerçekten iyidir. Zaten tahmin etmiş olabileceğiniz gibi, oldukça zarar verici bir psikolojik istismar ve hatta bazen taciz türüdür ve düşündüğünüzden daha yaygındır.

Gaslight, Paul Mallen isimli Machiavellist karakterin karısı Bella’yı aklını kaybettiğine inandırdığı bir film (aslında bu isimle iki film var).

Kadın karakterin kendisini neredeyse deliliğin eşiğine kadar sorgulayan acısı ve kalıcı şüphesi, psikolojik istismar ve taciz sanatının ne kadar ileri gidebileceğini ortaya koyuyor. Filmden 73 yıl sonra, Dr. Stephanie Sarkis, bu konu ile ilgili ve viral olan bir makale yayınladı. Sarkis, bu makalesinde, neredeyse tüm insan bağlarında bulunan bir uygulama olan gaslighting’in belirtilerini tartıştı.

İnsanlar bunu ortakları ve iş arkadaşlarına bile karşı uygularlar. Tabii ki, aynı zamanda ebeveynler ve çocuklar arasında da yaygın bir biçimde gerçekleşir. Her durumda bu tür kötüye kullanım mekanizmalarını tanımak önemlidir. Bu nedenle de, iletişim tarzınızı mutlak surette dikkate alın.

Gerçekliğinizi sorgulamanıza neden olan dokuz gaslighting cümlesi

Harvard Üniversitesi’nde yürütülenler gibi yapılan araştırma çalışmaları, gaslighting’in bir güç suistimali biçimi olduğunu hatırlatıyor. Başkalarına hükmetmekle ilgilenenler bu konuda oldukça ustadır. Bunu yapmak için, diğerinin kimliğini göz ardı ederek ve kendilerini güvensiz hissetmelerini sağlayarak bir tür kötüye kullanım tasarlar, uygular ve uyandırırlar.

Bu tür istismar çiftlerde daha yaygındır, ancak iş ortamında da olabilir. Birçok iş arkadaşı, sizi kontrol altında tutmak ve hatta performansınızı en aza indirmek için gaslighting cümleleri kullanır. Bunu yapıyorlardır çünkü sizi değerli bir rakip olarak görüyorlar ve sizi yoldan çıkarmak istiyor olacaklardır. Kuşkusuz bunlar karmaşık ve stresli durumlardır.

Bu nedenle, bir gaslighter (gaslighting yapan kişi) için tipik olan bazı ifadeleri bilmek size yardımcı olabilir.

1. “Ne düşündüğünü biliyorum, bunu yüzünde görebiliyorum”

Psikolojik manipülatör ve gaslighter, mentalizm konusunda “sözde” bir uzman olacaktır. Başka bir deyişle, ne düşündüğünüzü tahmin edebileceklerine, açık bir kitap gibi olduğunuzu ve ifadelerinizin düşündüğünüz her şeyi ortaya çıkardığına inanmanızı istiyorlar.

Dahası, “Ne düşündüğünü biliyorum” gibi bir cümlenin kullanılması, aslında, sadece bir tahakküm girişimidir. Bunun nedeni, karşınızdaki için, aklınızdakinin o kadar da önemli olmamasıdır. İç gerçekliğiniz onlar için önemli değildir. Ne kadar saçma göründüğüne bakılmaksızın, yalnızca diğer kişinin inandığı şey önemlidir.

2. Gaslighting ifadelerinden bir diğeri olan “Çok hassassın”

Bu cümle, gaslighter dediğimiz tiplerin favorisidir ve ihtiyaçlarınızı en aza indirgemek ve sizi aşırı tepki verdiğinize ve dramaya olanak verdiğinize inandırmak için kullanırlar.

3. “Olan her şey için siz sorumlusunuz”

Suçu diğer insanların omuzlarına yıkmak, her manipülatörün sofistike ve tekrarlayan bir kaynağıdır. Bununla birlikte, ne kadar klasik olsa da, bu davranış şekli, her zaman için ilişkide bir çukur yaratır.

Suçluluk yansıtması, başkalarının özgüvenini yok eder ve kendi davranışları konusunda kendilerini giderek daha güvensiz hissetmelerine neden olur.

4. “Bunu tartıştık! Hatırlamıyor musun?”

Bildiği bir şeyi reddetmek, gaslighting uzmanının başka bir kaynağıdır. Belli konuşmalarınız olduğunda ve belirli anlaşmalara vardığınızda veya özellikle bir şey söylediğinde (ve bu doğru olmadığında) ısrar etmek bu durumlarda yaygın ve zarar verici stratejilerdir.

5. “Bu kadar saplantılı olmana bıktım!”

Bir psikolojik istismarcı, repertuarında bu gaslighting ifadelerinin çoğunu saklar. “Delisin”, “Saçmalıkların beni çıldırtıyor” veya “Sen nevrotiksin” gibi şeyler söylüyor olacaklardır. Bir kez daha, bunlar bir kişinin kendisinden şüphe duymasına ve davranışlarının ilişkiye zararlı olduğuna inanmasına neden olur.

6. “Streslisin ve net düşünemiyorsun”

Gaslighter’ın bir başka amacı da zihinsel güçlerinizi ortadan kaldırmaktır. Sizi iyi olmadığınıza, hiçbir şey için endişelenmediğinize, kontrolden çıktığınıza ve yaptığınız ve söylediğiniz her şeyin anlamsız olduğuna inandırmaya çalışacaklar. Saygı veya isteyebileceğiniz ya da ihtiyaç duyabileceğiniz başka bir şey talep ederseniz, stresli olduğunuzu ve net düşünemediğinizi söyleyeceklerdir.

7. “Daha iyi iletişim kurmayı öğrenmeniz gerekiyor”

Gaslighting cümleleri, gerçekliğinizi sorgulamanıza neden olur ve kişisel alanı bile baltalayan türden bir manipülasyondur. Sosyal becerilerinizden, güçlü yönlerinizden ve hatta bilginizden de şüphe duymanıza neden olur. Size zayıf bir iletişimci olduğunuzu söyleyecekler, böylece sizi anlayamayacaklardır. “Seninle konuşmak oldukça zor” dediklerini duyar gibisiniz değil mi?

8. “Bazı insanlar şakayı kaldıramaz” da, tipik gaslighting ifadelerinden biridir

Bir psikolojik manipülatörün şakaları komik olmaktan çok derin yaralara neden olur. Kırıcı ironi ve alaycılıktan yararlanacaklar ve bu tür yorumlar sizi güldürmekten çok, benlik saygınızı olumsuz yönde etkileyecektir.

9. “Yalnızca seninle bu tür sorunları yaşıyorum”

“Açıkça sende yanlış bir şeyler var çünkü bu tür şeyler başkalarında asla başıma gelmiyor.” Sizi bu tür bir akıl yürütme ile bağlantılı bir gözlemle başbaşa bırakan herhangi biri, açıkça sizi gazlighting etkisi altına almaya çalışıyordur. Sizi yere sermek ve bir sorununuz olduğuna inandırmak istiyorlardır ve siz de malsef bunun farkında bile değilsinizdir.

Sonuç olarak, gaslighting, diyalektik mühendisliğin çok daha fazlasına başvuran bir psikolojik istismar biçimidir. Aslında, bazıları o kadar sessiz ve derinden gider ki ilk başta geldiklerini de çoğu zaman görmezsiniz. Bununla birlikte, yapmanız gereken tek şey, belirli kişilerin bu davranışı fark etmeniz için size nasıl hissettirdiklerini izlemektir.

Başka bir deyişle, kendinizden ve değerinizden şüphe duymanıza neden olan herkesten uzaklaşın.