Duymamış Olabileceğiniz 5 Saplantı Türü
Mani veya saplantı olarak adlandırılan durumlar, belirli bir konu hakkında sıkıntı yaratabilecek bir duygu durumu, bazen de abartılı bir endişe hali. Popüler kültürde, manik olma durumu, belirli katı davranış kurallarına bağlı kalmak ve değişime dirençli olmakla ilişkilendiriliyor. Daha önce duymamış olabileceğiniz bu yönleri de göz önünde bulundurularak, aslında, mani ve takıntılardan kaçınmanın da mümkün olduğunu belirtmek faydalı olacaktır.
Genellikle mani, olası bir zaman kaybının ötesinde herhangi bir soruna yol açmaz. Ama endişeler veya sahip olduğunuz hobiler birer takıntıya dönüşürse ne olur?
Konuşma dilinde, insanlar “mani”, “takıntı” ve “tutku” nun yakın anlamlı veya neredeyse eş anlamlı olduğunu düşünüyorlar. Ancak bu, psikolojik açıdan doğru bir yaklaşım değil. Mani, aslında aşırı derecede coşkulu ve düşünce kontrolünden uzak bir ruh halini ifade ediyor. Ancak mani ve obsesyon kelimeleri arasında bir paralellik kuracak olursak, konunun anlaşılmasını daha kolay hale getirmiş oluruz.
Açık olan bir şey var, aklınıza gelebilecek neredeyse her şey hakkında takıntılı veya tutkulu olabilirsiniz. Hemen hemen herkesin “manik” anları veya tarafları var. Bu durumda, kendinizi belirli ritüel haline gelmiş davranışlar içinde de bulabilirsiniz.
Muhtemelen, bu takıntılardan önemli bir bölümünü de duymuşsunuzdur. Örneğin, melomani (müzik tutkusu veya saplantısı) diye daha önceden tanıyor olmanız muhtemel bir kavram var. Ancak, muhtemelen aşina olmadığınız ve adını bilmediğiniz birçok mani veya saplantı türü daha var. İsterseniz, aşağıda, bu saplantılardan bazılarına göz atalım.
Duymamış olabileceğiniz mani ve takıntılar: glazomani, listelerle ilgili bir saplantı
Glazomania, liste yapma konusunda alışılmadık bir saplantı, tutku veya takıntı. Bununla birlikte, bu durum, liste hazırlamanın bir biçimi olarak fonksiyon gösterdiği gerçeği sayesinde, daha verimli olmanın veya hatta stres seviyelerini azaltmanın bir yolu olabilir.
Glazomani olan insanlar kesinlikle her şey hakkında listeler yaparlar. Örneğin, günlük görevlerin, gidilecek yerlerin veya belirli zamanlarda söylenecek kilit ifadelerin listesi.
Bu saplantıya sahip insanlar, liste yapmanın kendilerini organize hissetmelerine yardımcı olduğunu fark ederler. Bununla birlikte, listeler konusunda tutkulu olmak ile OKB veya obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu gibi diğer bozukluklar arasında ayrım yapmak önemli.
OKB söz konusu olduğunda, bazı takıntılar kişinin kaygıyı azaltmak için zorlayıcı davranışlar geliştirmesine neden olacaktır Bu bağlamda, OKB’de, listeler aslında zorlamaların önüne geçmek konusunda bir strateji haline gelebilir. Örneğin, bir liste kullanarak “Kapıyı kapat” maddesinin işaretlenmesi, kişinin tekrar kontrol etmek için kapıya gitmesine gerek kalmamasını sağlar.
DSM-V’de (Amerikan Psikoloji Birliği Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı) bulunan tanıya göre, obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu, temizlik, mükemmeliyetçilik ve verimlilik kaygısından oluşuyor. Araştırmacıların bu bozuklukla ilgili topladıkları tanı kriterleri arasında ayrıntılar, kurallar, listeler ve organizasyonla ilgili bir saplantı durumu bulunuyor. Bu bozukluğa sahip kişiler, bu eylemleri, faaliyetin ana amacını ihmal edecek kadar detaylı gerçekleştiriyorlar. Başka bir deyişle, listenin doldurulmasının amacı, eylemin amacını aşıyor.
Bu bozuklukların her ikisi de sosyal, mesleki veya diğer önemli yaşam alanlarında önemli sıkıntı veya arızalara sebep oluyordu. Bu özellik, liste yapma takıntısı olan glazomaniyi, yukarıda bahsettiklerimiz gibi bir hastalıktan ayıran şey.
Farmakomani veya ilaç saplantısı : duymamış olabileceğiniz ilginç durumlar
Adından da anlaşılacağı gibi farmakomani, gerekli olmayan durumlarda ilaç almaya yönelik bir takıntı türü. Bu kavram, ilaç alma eğilimi veya yatkınlığı olan farmakofili (farmakofobinin aksine) ile ilgili.
Bununla ilgili olabilecek bazı bozukluklar arasında hipokondri, ağrı bozuklukları ve fibromiyalji bulunuyor. Bu davranış, “her ihtimale karşı” veya herhangi bir sorundan “kaçınmak” için ilaç almayı içeriyor.
Hipokondri durumunda, bir hastalıktan muzdarip olma korkusu, fizyolojik bir işlevi korumak veya iyileştirmek için aşırı ilaç alımına yol açabilir. Örneğin, normal bağırsak hareketlerine sahip olmak ve çok korktuğu bağırsak tıkanıklığından kaçınmak için günlük müshil ilaçları alan bir hasta olabilir.
Bununla birlikte, hipokondri ile ilişkili olarak, yan etkilerden korkarak ilaç almaya karşı güçlü bir direnç olan ters etkiyi de görebilirsiniz.
Dinlenme ile ilgili mani ve takıntılar: kathisomani ve klinomani
Bu alanda da uzanmak, oturmak veya uyumak gibi dinlenmenin farklı yönleriyle ilgili farklı takıntılar var. Hepsi birbirine çok benzese de, aralarında, keşfedeceğimiz ince farklılıklar var.
Kathisomania, oturma takıntısı olarak biliniyor. Ancak, bu durum sadece oturma keyfi ile açıklanabilir bir durum değil. Bunun yerine, oturmak için önlenemez bir dürtü sahibi olmayı ifade ediyor. Aslında, bu bozukluk, bir kişinin otobüsteki koltuğunu yaşlı insanlara veya hamile kadınlara vermeyi reddetmesine, sırada beklerken yerde oturmasına veya alışveriş yaparken bir elbise askılığının üzerine oturmasına bile neden olabilir.
Ancak bunu, uzanma saplantısı olan klinomani ile veya uyku saplantısı olan hipomani ile de karıştırmamalıyız. Klinomani durumunda, kişinin hayatı, yatakta yatmak etrafında döner.
Tanoreksiya: bronzlaşma takıntısı
Tanoreksiya, koyu ten rengine sahip olma konusunda takıntısı kapsamında ortaya çıkan bir ihtiyaç. Bazı insanlar bunu bir bağımlılık veya bedenin dismorfik bozukluğun bir alt tipi olarak da görüyor. Beden dismorfisi olan insanlar, gerçek veya hayali kusurlar konusunda aşırı derecede endişe duyarlar. Bu durumda, ten renginin açık olması da bu endişe kaynaklarından biri haline gelir. Tanoreksiyalı insanlar, bronzlaşmış cildi güzellikle ilişkilendirir. Ayrıca, güneşlenmeden veya UV ışınlarıyla yaşayamayacaklarına da inanırlar.
İnsanların bronzlaşmak için kullandıkları stratejiler, uzun bronzlaşma seansları veya güneşte çok fazla zaman geçirmekten oluşur ve aslında bu da daha ciddi oranda bir sağlık riski oluşturabilir. Örneğin, uygun güneş kremi olmadan güneşlenmek veya bronzlaşmak cilde zarar verebilir veya sağlık sorunlarına neden olabilir.
Güneş ışığının sağlığa faydalı etkileri varken, bu ışınlara uzun süreli veya korunmasız maruz kalmak cilt problemleri riskini artırır. Bu sorunlar güneş yanığından cilt kanserine veya melanomdan erken yaşlanmaya kadar değişebilir.
Tanoreksinin tedavisi, kökenine bağlı olacaktır. Bu, bir bağımlılık veya beden dismorfik bozukluğu kapsamında tedavi edilebilir. Öte yandan, bazı profesyoneller güneşlenmenin mevsimsel bir depresyonu kendi kendine yönetmenin bir başka şekli de olduğunu düşünüyor.
Bunlara ilave olarak, güneş ışığının endorfin salınımını teşvik ettiğini ve rahatlama, esenlik ve coşku yarattığını biliyoruz. Sonuç olarak, psikolojik tedaviye ek olarak, bu bozukluğun tedavisi, aşırı güneşlenmenin, egzersiz yapmak, müzik dinlemek, gülmek veya yemek yemek gibi endorfin artırmaya yönelik diğer yöntemlerle yer değiştirmesini de içerecektir.
Duymamış olabileceğiniz mani ve takıntılar üzerine son yorumlar
Üzerinde tartıştığımız bu beş saplantı, var olan birçok mani kaynağının sadece küçük bir kesiti aslında. Genelde bunlar ciddi seviyede olmayacaktır ve olduklarından daha önemli görülmemeliler. Aslında, bu takıntılardan herhangi birine sahip olmak veya “biraz manik olmak”, günlük yaşamı etkilemediği veya endişeye neden olmadığı sürece kötü de değil.
Ancak, sizi benzersiz kılan özelliklerin, kontrol edemeyeceğiniz dayanılmaz saplantılar olmasını önlemek önemli bir nokta. Bunu yapmanın en iyi yolu, esnek ve hoşgörülü olmayı başarmak.
Öte yandan, bir mani veya saplantı durumu, birinin sizinle yaşamasını zorlaştırmamalı veya başkalarının davranışlarını kontrol etmek istemenize neden olmamalı. Bu olursa veya bir mani ya da saplantı hali yaşam kalitenizi düşürürse, bir profesyonele danışmanın zamanı gelmiştir demektir.