Duyguları Anlamak için Antonio Damasio'dan 5 Güzel Söz

Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Valeria Sabater

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Antonio Damasio’nun sözleri, insani gelişim açısından her zaman duyguların önemine burgu yapar. Çok az sayıda nörolog insani duygu ve motivasyon alanına, Damasio kadar katkıda bulunmuştur. Nihayetinde, ona boşu boşuna “beyin sihirbazı” denmiyor.

Vilayanur Ramachandran, California Üniversitesi’nden bir başka ünlü ve tanınmış nörologdur. Homo sapiens türünün, kendi akıllarına yansıyan kozmosu görebilen, büyüleyici yaratıklar olduğuna inanırdı. Bu şiirsel karşıtlık aydınlatıcı olduğu kadar, doğrudur da. Kendimiz hakkında düşünmeye başladığımız an, bir tür olarak ileriye doğru büyük bir adım attık.

“Bilinçli akıl, beynin birkaç ve çoğu bölümünün iyi ifade edilmiş çalışmalarının sonucudur.”

– Antonio Damasio

Öte yandan, insan beyninin, evrenin kendisi kadar çok sayıda gizeme gebe olduğunu inkar edemeyiz. Her gece bizi çevreleyen yıldızlarla noktalanmış uçsuz bucaksız o karanlığa bakmak, neredeyse kendimize baktığımız zamanki vertigoyu üretir. Ancak, Antonio Damasio’ya göre, bugünlerde beyin hakkında evrenden çok daha fazla şey biliyoruz.

Damasio mükemmel bir bilim insanı ve sıra dışı bir eğitimcidir. Meraklı ve tutkuludur. Hepimizin bir noktada kendimize sorduğumuz sorulara cevap verebilen bir nörofilosopurdur. Günün sonunda, olduğumuz ve hissettiğimiz her şey ve bir toplum ve uygarlık olarak yarattığımız her şey, insan beyni olan inanılmaz organda yatmaktadır.

Kendinizi daha iyi tanımanıza yardımcı olacak Antonio Damasio sözleri

İnsanoğlu, temelde tek bir nedenden ötürü diğer hayvanlardan ayrılır: sofistike zeka. Zekamızın bizi diğer türlerden ayıran birkaç yönü vardır. Birincisi inanılmaz bir belleğimiz var. Diğeri dili kullanabiliyoruz. Buna ek olarak, Damasio bir başka önemli insan özelliğine işaret ediyor: duygular.

Yaptığımız her şey ve elde ettiğimiz her şey hislerimizden geliyor. Sorunlarımıza çözümler bulmak için bizi motive eden şey onlardır. Engellere karşı koştuğumuzda bizi alternatifler ve yeni yollar bulmaya itiyorlar. Damasio’nun teorilerinin bir başka önemli yönü de, hisler ve duygular arasında çizdiği net ayrımdır.

Düşündüğünüzün aksine, onlar aynı şey değildir. Bunu, Antonio Damasio’nun sözlerinde çok fazla göreceksiniz. Kavram ve alıntılar, Descartes’ın Hatası (Descartes’ Error), Nesnelerin Garip Düzeni (The Strange Order of Things)  ve Ne Olduğunu Hisset (The Feeling of What Happens) gibi ilginç kitaplarından geliyor.

1. Duygular zihinsel deneyimlerdir

“Duygular, otomatik duygular için önceden tasarlanmış bir kontrolün kapısını açar.”

Tehlikeyle ya da sizi rahatsız eden bir insanla karşılaştığınızda, bedeniniz bir duygu ile reaksiyona girer. Kalbiniz hızlanır, titreme başlar ve karnınız ağrır.

Yani, bu durum korku ile ilişkili düşünceler hakkında sahip olduğunuz zihinsel temsil hissini oluşturur. Bu şüphesiz, Antonio Damasio’nun en tanınmış alıntılarından biridir. Duygular, hislerden önce gelen, kimyasal ve organik değişimlerdir. Ancak, ikincisi (hisler) bir karar vermemizi sağlayan şeydir. Yukarıdaki örnekte, sizi korkutan kişiden kaçmaya karar verebilirsiniz.

2. İnsan vicdanı

“Vicdan ne işe yarar? Cevap basit. Vicdan, aklın erişimini genişletmeye hizmet eder ve bu, zihni daha geniş bir alana ulaştıran organizmanın yaşamını iyileştirir.”

Antonio Damasio bunu açıkça ortaya koyuyor: vicdan çoğu canlıda vardır. Beyin (bir primat, bir yunus, bir köpek, hatta bir sürüngen olsun) belirli bir benlik duygusu yarattığı zaman, vicdan ortaya çıkar. Sonuçta, bu varlık beynin bir köşesinde yer alan bir olgu değildir. Bu sadece süreçte meydana gelen bir oluşumdur.

Bizi diğer türlerden ayıran bir şey var. Evrimin vicdanımızı daha da fazla genişletmesi budur. Orada yaratıcılık, hafıza ve mantıksal akıl yürütme kavramlarını buluyoruz.

3. Duygular hayata yön verir

“Her şeyin başlangıcı duyguydu. Öyleyse, hissetmek pasif bir süreç değildir.”

Eğer yaptığı işi anlamak istiyorsanız bu, Damasio’dan yapılan başka önemli bir alıntıdır. Onun hipotezi, şu ilkeden gelir: Bir duygu, ayrı bir düzen oluşturan bir dizi kimyasal ve nöronal yanıttır. Belirli bir uyaranla karşılaştığınızda, belirli bir reaksiyon olur. Bunun nedeni, beynin, öğrenilmiş davranışsal düzenin bir evrimi sonucu olmasıdır.

Böylece, duygusal tepkiden sonra, zihinsel süreçten his geliyor. Bununla birlikte, duyguyu düzenleyebilir ve belirli bir davranışa doğru yönlendiririz. Bunu, az ya da çok etkili bir cevap türüne yönlendiriyoruz. Öyle ki, duyguların temelde yaşam kıvılcımı olduğunu söyleyebiliriz. Bizi eyleme yönlendiren onlardır.

4. Merhametin önemi

“İnsanların gelişmesine izin veren iyi duyguları beslemeyi öğrenmeliyiz.”

Damasio her zaman, insanlığın sosyal krizine karşı duyarlı olduğunu göstermiştir. Sunumlarında şiddeti, eşitsizliği ve çatışmayı konuştuğunu duymak yaygındır. Merhamet duygumuzu kaybettiğimize inanır. Kendimizi öfke ve kızgınlık gibi olumsuz duyguların girdabına bıraktığımızı düşünür.

Olumlu duyguları teşvik eden ortamlar yaratabilmeliyiz. Ancak o zaman başarılı oluruz, ancak daha sonra birbirimizi daha iyi anlayacağız.

“Yapay zekanın, hissiyata sahip olma yeteneğinden yoksun olduğu için, insan zihnini yeniden yaratabileceği düşüncesine tamamen karşı karşıyayım.”

Bu da, Antonio Damasio’nun en bilinen sözlerinden bir diğeridir. Yapay zeka ve onun geleceği ile ilgili şüpheleri sıklıkla dile getirir. En son yayınlanan kitabında “Nesnelerin Garip Düzeni” açıkladığı gibi, bu tür bir varlık asla insan vicdanı ile karşılaştırılamaz. Beynimizin, karmaşık bir evrim sürecinin sonucu olduğunu hatırlamak zorundayız.

Kodlar ve silikon temelli bu hesaplama süreçleri geçmiş deneyim, duygular, korkular, savunmasızlık ve elbette vicdandan yoksundur. Bu yüzden asla duyguları olmayacaklar. Bize pek çok açıdan yardımcı olabilirler, ama asla zeki varlıklar olmayacaklar.

Bu Damasio alıntılarında da gördüğümüz gibi, insan, kendini-farkındalık, dil ve her şeyden önce duyguları ile şekillendiren bir beyin gelişiminin sonucudur. Dolayısıyla, 100,000 milyon nörondan oluşan bu organ bir bilmece ile bezeli bir gizem gibi görünse de, Damasio gibi bilim insanları, her geçen gün bu konuda kendimizi daha fazla anlamamıza yardımcı oluyorlar.