Çocuklarda Otokontrol: Meyve Atıştırmalığı Meydan Okuması

Yazan ve doğrulayan psikolog Angela C. Tobias

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Meyve atıştırmalığı meydan okuması son zamanlarda sosyal medyada oldukça fazla göründü. İnternette çoğu insan buna sabır testi de dedi, çünkü bu meydan okuma temel bir gelişimsel kapasite ile ilgileniyor: çocuklarda otokontrol.

Bu meydan okumada çocuklar için çekici bir kase hazırlanır, genelde meyve atıştırmalıkları gibi tatlı şeyler olur. Ebeveyn veya bakıcı bu kaseyi çocuğun görebileceği ve erişebileceği bir yere koyar. Ardından, çocuğa kendisi dönene kadar bu kaseden bir şey yiyemeyeceğini söyler. Bu esnada da çocuk yalnızken bir kamera onu kaydeder.

Çocukların reaksiyonları oldukça farklıdır, bazıları tahmin edilebilirken, bazıları ise çok şaşırtıcıdır. Çok iyi bir otokontrol sergileyen ve hatta şarkı söylemek veya atıştırmalıklara dokunmamak için kendilerini eğitmek gibi dikkat dağıtıcı tekniklere başvuranlar vardır. Bazıları, ufak bir parça ısırıp, pişmanlık duyarak ısırdığı şeyi hemen yerine geri koyar. Diğer çocuklar da, yeme arzularına karşı koyamayıp, verilen süreden önce atıştırmalıkları yer.

Temeli: Marshmallow Deneyi

Bu meydan okuma, 70’lerdeki marshmallow deneyi örnek alınarak yapılmıştır. Bu deney Stanford Üniversitesinde, Mishcel adında bir araştırmacı ve ortakları ile birlikte yürütülmüştür. Bu kişilerin amaçları, zevki erteleme ve çocuklarda otokontrol hakkında bazı cevaplar bulmaktı.

Marshmallow deneyi bu yazımızda anlattığımız meydan okumaya çok benzerdir. Fakat bu deney başka bir amaca hizmet ediyordu. Çocuk eğer yeme arzusuna karşı koyabilirse, ilk başta söylenenin iki katı ödül alıyordu. Bu şekilde, deneyi başarıyla tamamlayan çocukların dikkat dağıtıcı teknikleri ve öz eğitim kullandıklarını keşfettiler.

Fakat en büyük keşif daha sonra geldi. İlginç bir şekilde, aynı çocukları ergenlik çağında değerlendirdiler ve bu da onları başka önemli bulgulara götürdü.

Deneyi geçenler daha fazla sosyal beceriye ve daha yüksek özgüvene sahipti. Tersine, deneyin sonuna gelemeyenler, daha yüksek düzeyde dürtüsellik, saldırganlık ve davranış bozuklukları geliştirme olasılığına sahipti.

Çocuklarda Otokontrol

Çocuklarda otokontrol, çocuksu dürtüselliğin tam tersidir. Temel olarak, kişinin kendi duygularını ve dürtülerini düzenleme yeteneğinin olduğunu varsayar. Otokontrol, oldukça karmaşık bir beceridir, özellikle de çocuklarda. Eğitim gerektirir ve özellikle dört veya beş yaşına kadar baş etmek zordur.

Bu yetenek, çocuğun hayatındaki tüm önemli alanlarda etkilidir. Bu yüzden, sonraki zamanlarda zorlukların gelişimi ile alakalıdır. Örneğin, diğer şeylerin yanı sıra, sosyal alanda çocuklarda otokontrol; konuşma sırasına saygı duymak, öfke nöbetlerini kontrol etmek, paylaşmak ve her çocuğun özelliklerine saygı duymak söz konusu olduğunda özellikle önemlidir. Aynı şekilde düşük otokontrol, zayıf duygusal kontrole yol açar ve çocuk günlük olaylardan bile bunalabilir.

Bazı çocukluk rahatsızlıkları otokontrolü ciddi bir şekilde zorlaştırabilir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan ADHD buna bir örnektir. Bu bozukluğun temel özelliği dürtüselliktir. Bu yüzden, kişinin günlük hayatını etkiler ve sık sık kazalara ve düşmelere sebep olarak fiziksel sağlığını tehlikeye atar.

Çocuklarda Otokontrolü Nasıl Değerlendirirsiniz?

Meyve atıştırmalığı meydan okuması, sosyal medyada, çocukların otokontrole sahip olmak için yaşadığı içsel zorluğu izleyenleri eğlendirdi. Fakat, günlük hayattaki bazı işaretler bu yeteneği değerlendirmemize yardımcı olabilir. Bunların neler olduklarını görelim.

• Okulda sabırlıdır. İsmini duymayı bekler, konuşma izni almak için elini kaldırır, konuşma sırasını bekler ve dersi çok sık bölmez.
• Sosyal düzlemde, her zaman odak noktası olmadığı diyaloglar kurar ve oyunlar geliştirir. İlginçtir ki, bunlar da hiçbir zaman monolog gibi görünmez. Aynı zamanda, paylaşma ihtimaline de açıktır.
• Aile içinde, adım adım otokontrol geliştiren çocuk, büyüdükçe öfke nöbetleri sırasında daha fazla kendini sakinleştirme becerileri gösterir. Ek olarak, yaşadığı hayal kırıklıklarını kabul etmeyi öğrenir.

Otokontrol, insanların yaşlarına bakmaksızın ülkü edinmeleri gereken bir idealdir. Bütün çocuklar bu yeteneği aynı şekilde ve aynı zamanda edinemez. Herkeste bu yetenek yoktur. Öğrenmenin bütün bir süreç olduğunu akılda tutmak önemlidir.

Gördüğünüz gibi, bu meydan okuma eğlenceli olabilir. Çocuklara, otokontrol gerektiren durumlar ile nasıl başa çıkmaları gerektiğini öğretmeye yardımcı olur. Bu süreçte de yetişkin kişi çocuğun bu yeteneği edinmesini gözlemler.

Çocuklara otokontrol aşılamanın iyi bir yolu, iyi bir otokontrole sahip olmaktır. Konu ebeveynlik olduğunda, siz bir aynasınızdır, bunu unutmayın. Çocuğunuz her zaman sizin davranışlarınızı örnek almayı hedefleyecektir. Ona iyi bir örnek olun!