Okul Fobisi: Okul Büyük Bir Problem Haline Geldiğinde

Yazan ve doğrulayan psikolog Isabel Monzonís Hinarejos

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Birçok kişi çocukken karanlıktan, bazı hayvanlardan ve fırtına gibi doğal olaylardan korkar. Çoğu zaman bu korkularımız büyüdükçe geçer. Ancak çocukların baş etmekte gerçekten çok zorlandığı bir korku var: okul fobisi.

Fobilere “evrimsel korku” denir. Peki bu korkulardan biri uzun süre geçmez ve hatta hayatınıza hükmetmeye başlarsa ne olur? Eğitim çocukluk ve ergenlik döneminin ayrılamaz bir parçası olduğu için okul fobisi de bu denli büyük bir sorun haline gelebilir.

Okul fobisi tam olarak nedir?

Okul fobisi, okul ve okul ile ilgili şeylere karşı duyulan mantıksız ve aşırı korku halidir. Bu da çocukların okula gitmesini ya da okulda kalmasını güçleştiren bir durumdur.

Okul fobisi şu sebeplerden kaynaklanabilir:

• Sınıf arkadaşları ya da öğretmenleri tarafından kabul görmemek.
• Akademik performans sorunları.
• Sıkça okul değiştirmek.
• Evde yaşanan sorunlar.
• Bazı hastalıklar ve semptomları.

Bütün bu durumlar anksiyete ataklarına; motor, fizyolojik ve bilişsel aksamalara yol açabilir.

Bilişsel semptomlar

Okul fobisinin başlıca semptomlarından biri okulla ilgili geliştirilen olumsuz düşüncelerdir. Çocuk hiçbir sebep yokken olumsuz yönde beklentilere girer (örneğin, öğretmeninden azar yemek).

Okul fobisi olan bir çocuk muhtemelen okul performansının kötü olduğunu düşünecektir. Buna ek olarak, kusma ve bayılma gibi fiziksel semptomları sınıf arkadaşlarının önünde yaşama korkusuna odaklanır.

Motor semptomlar

Başlıca motor semptom kaçıştır. Daha anlaşılır şekilde söylemek gerekirse, okul fobisi olan bir çocuk okula gitme vakti geldiğinde (sözlü ya da fiziksel olarak) mücadele etmeye başlar.

Çocuk ağrısı olduğunu ya da hasta hissettiğini söyleyerek yataktan çıkmaz, giysilerini giymez ya da kahvaltısını yapmaz. Yani okula gitmeye hazırlık yapmamak için her şeyden kaçar. Okula gitse bile ağlayabilir, bağırabilir ya da evden çıkmamak için ebeveynlerine tutunmaya çalışabilir.

Fizyolojik semptomlar

En yaygın görülen fizyolojik semptomlardan bazıları arasında terleme, kas gerginliği, mide ağrısı, ishal ve baş dönmesini sayabiliriz.

Okul fobisi ile ayrılık kaygısı

Çocuğunuzun okul fobisi olduğunu düşünüyorsanız ayrılık kaygısı ve bu fobi arasındaki farkın ayrımını yapabilmelisiniz.

Ayrılık kaygısı, çocuğun kuvvetli duygusal bağı olan insanlardan, çoğunlukla ebeveynlerinden ayrı kalma korkusuna denir. Bu sorun her an kendini gösterebilir; örneğin okulda, okul gezisinde ya da arkadaşında kalmaya gittiğinde.

Yani çocuğunuzun tam olarak neden okula gitmek istemediğini bulmanız gerekiyor. Korkunun kökünde ayrılık kaygısı yatıyorsa muhtemelen okul fobisi yok demektir.

Okul fobisi nasıl yenilir

Çocuğun bu fobiyi yenmesine yardımcı olacak bazı teknikler ve yöntemler var. Birçok araştırmaya göre, en etkili yöntemi bilişsel-davranışçı psikolojide bulabiliriz. Bu psikoloji alanı, düşünceleri değiştirmenin davranışları ve davranışları değiştirmenin de düşünceleri değiştireceği fikrine odaklanır. 

En yaygın yöntemler şunlardır:

• Sistematik duyarsızlaştırma. Özellikle çocuğun okula gitmek için ayak dirediği zamanlarda işe yaradığı kanıtlanmıştır. Bu teknikte çocuğu korku unsuruna yavaş yavaş maruz bırakarak kademeli olarak anksiyeteyi azaltmak hedeflenir. Bu şekilde maruz bırakıldıkça çocuk başına kötü bir şey gelmeyeceğini kendisi deneyimleyerek görür.
• Sosyal beceri eğitimi. Çocuğun korkusu sınıf arkadaşları tarafından kabul görmemesiyle ilişkili olabilir. Bu durumda çocuğunuza okuldaki diğer çocuklarla daha iyi ilişki kurmasını sağlayacak sosyal beceriler kazandırmanızın yardımı olacaktır.
• Bilişsel yeniden yapılandırma. Yeniden yapılandırmayla çocuğun mantıksız ya da abartılı inanışlarını değiştirmek amaçlanır. Bu şekilde okul hakkındaki olumsuz görüşleri değiştirerek olumlu ve gerçekçi hale getirilir.
• Gevşeme alıştırması. Çocuk gevşeme tekniklerini kullanmayı öğrenirse, anksiyetenin yarattığı fizyolojik semptomları kontrol altında tutabilir.

Okul fobisi için ilaç kullanmak

Okul fobisinin tedavisinde öncelikli hedefimiz çocuğun anksiyete, korku ve bunun gibi rahatsızlık veren duyguları hissetmeyi bırakmasını sağlamaktır. Doktorlar bazı durumlarda ilaç (çoğunlukla antidepresan) tedavisi önerse de bu yola girmeden önce artı ve eksilerini tartmalısınız.

Bazı araştırmalar bu tarz ilaçların yan etkilerinden dolayı kullanımının meşrulaştırılamayacağını; bunun yerine terapilerin de etkili olduğunu söylüyor. Terapi genellikle en iyi, en etkili ve kesinlikle uzun vadede kalıcı sonuç verme potansiyeli en yüksek olan yöntemdir.