Ergenlik Döneminde Öz Saygı

Yazan ve doğrulayan psikolog Sergio De Dios González

Tarafından yazılmıştır Sara Clemente

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Ergenlik tamamen değişimlerle dolu bir dönemdir. Gelişim sürecimizde, durmadan dünyadaki yerimizi aradığımız bir aşama olarak tarif edilebilir. Farklı roller deneme ve farklı deneyimler yaşama ihtiyacı hissederiz. Bu yüzden özellikle ergenlik çağındaki gençlerin öz saygı seviyelerinin yüksek olması önemlidir. Aksi takdirde talihsiz bir rotada ilerlemeye başlayabilirler.

Ergenlik dönemi, kendimizle ilgili derin bir şekilde düşünme ihtiyacını tüm gücüyle hissettiğimiz bir dönemdir. Aynı zamanda genç beyin olgunlaşıyor ve yeni şeyler öğreniyordur. Tüm bunlar kimliğimizi bulma çabamızın bir parçasıdır. Sonunda benliğimize uygun, tutarlı bir kimlik edinebilirsek, işte o zaman öz saygımızı da inşa ediyor oluruz.

Öz saygı benliğimizi algılamamıza bağlıdır

Kendimizi algılama biçimimiz, kendimizle ilgili sahip olduğumuz temsilin tamamıdır. Kendimizi tanıma duygumuzu besler. Örneğin, kendimizi algılama biçimimiz “Hiç düşünmeden karar veren biriyim.”, “Parkta köpeğimi yürütmeyi seviyorum.”, “Spor alanında çok rekabetçiyim.” gibi cümlelerde ortaya çıkar.

Hayatımızın ilk yıllarında, kendimizle ilgili algımız daha esnektir. Bu yüzden o dönemde rol modellerimizin değerlerini, değerlendirmelerini ve beklentilerini dikkate almaya daha fazla eğilimliyizdir. Ancak ergenlik döneminde, bu tür şeyler daha keyfi ve değişken bir hal alır. Aynı zamanda çok daha az tutarlıdırlar.

Kim olduğumuzun ve ne olduğumuzun farkına vardığımızda, kendimizi algılama biçimimiz değerimizi belirler. Bu yüzden kendimizi algılama biçimimiz öz saygıyı da kapsar. Kendimize ne kadar değer vereceğimize karar vermemize bağlıdır. Ergenlik dönemindeki öz saygı, bireylerin hayatları boyunca sahip oldukları düşünceleri, duyguları, hisleri ve deneyimleri kapsar. Bunların hepsini yargılarlar. Sonra da kendilerini negatif mi pozitif mi görüyorlar, buna karar verirler.

Öz saygımızı ne zaman oluştururuz?

Erken yaşlardan itibaren öz saygımızı işlemeye başlarız, tıpkı kendimizi algılama biçimimiz gibi. Öz saygımız birbirini etkileyen pek çok faktörün ürünüdür. Bu faktörlerden biri genetiğimizdir (mizaç) ve diğerleri de çevresel faktörlerdir (kişisel, sosyal ve kültürel). Büyüdükçe tüm bunları özümser, içselleştiririz. Ayrıca bu değerlendirme yaşa bağlı olarak değişkenlik de gösterebilir.

Ergenlik çağındaki bir birey kendini nasıl değerlendirir?

Ergenlik çağındaki bir bireyden kendisini tarif etmesini isterseniz, doğal olarak dışsal, fiziksel özelliklerden (çekicilik, hatlar, vücut yapısı) ve yaptıkları aktivitelerden (entellektüel yetenekler ve başkalarıyla nasıl ilişki kurdukları) bahsedeceklerdir. Aynı şekilde, kendileriyle ilgili bakış açıları, değer ve yeterlilik algılarının etrafında dönecektir. Okuldaki başarı, sosyal yeterlilik ve duygusal dengeyle yakından ilişkilidir.

Ergenlik döneminde öz saygı, cinsiyet açısından bir şekilde farklılık gösterir:

• Ergenlik dönemindeki kızların kendilerine duydukları saygı daha az ve daha kırılgan olma eğilimindedir. Fiziksel görünümleri, sosyal başarıları ve akademik performanslarıyla ilgili daha fazla endişeye etmeye meyillidirler.
• Ergenlik dönemindeki erkekler ise daha çok kalıplaşmış erkek tiplerinin özelliklerini barındırma yetenekleri tarafından idare edilirler; özgüvenli, güçlü ve korkusuz olmak.

Ergenlik döneminde öz saygı

Ergenlik dönemindeki bir gencin yaşantısının pek çok yönü öz saygı seviyesine bağlıdır: okul, aile, ilişkiler v.b. Bu etkenler, daha sonraki dönemlerde onların kişiliğini ve mutluluğunu etkileyecektir.

Ergenlik döneminde öz saygısı yüksek olan gençler…

• Etrafındaki kişiler tarafından sevildiklerini ve kabul gördüklerini hissederler. Bunun yanı sıra öğrenmek, yeni şeyler denemek ve yeni yerleri deneyimlemek isterler.
• Gelecekleriyle ilgili olumlu olmaya meyillidirler ve sorunları farklı bakış açılarıyla görerek değerlendirebilirler.
• Kendilerine kısa ve uzun dönemli hedefler belirlerler. Yaptıkları davranışların ve verdikleri kararların sorumluluğunu üstlenebilirler.
• Güçlü ve zayıf yanlarının neler olduğunu bilirler. Eleştirileri kabullenmeyi bildikleri gibi kendilerini eleştirmeyi ve sorunlarıyla yüzleşmeyi de bilirler.
• Duygusal açıdan istikrarlıdırlar ve empati kurabilirler.
• Başkalarının ihtiyaçlarına karşı duyarlıdırlar. Kolayca iletişim kurarlar ve sağlıklı bir sosyal çevreleri vardır.

Ergenlik döneminde öz saygısı düşük olan gençler…

Ergenlik dönemindeki gençlerin, öz saygılarının düşük olduğunu gösteren davranışlar, kendilerine ve yeteneklerine güvenmemeleriyle başlar. Ergenlik döneminde öz saygısı düşük olan gençler…

• Kendilerini başkalarından aşağı derecedeymiş gibi görürler. Saygı görmüyormuş ve onlara yeterince değer verilmiyormuş gibi hissederler. İş birliği içeren grup aktivitelerine katılmayı reddedebilirler.
• Güvensiz hissederler ve başarısız olma korkuları onları durdurur.
• Disiplin duyguları, başladıkları işi bitirme ve sorumluluk üstlenme yetenekleri genelde azdır.
• Dikkat çekmeye çalışırlar, sürekli ilgiye ihtiyaç duydukları için yalan söyleyebilir, hileci davranabilirler.
• Başkalarını suçlarlar ve agresif, şiddetli, regresif, küstah veya antisosyal bir tutum benimserler.

Öz saygı ne işe yarar?

Amerikalı psikanalist Erikson’a göre ergenlik dönemi kimlik ve anlam arayışı demektir. Krizler ve hormonal değişimlerin öne çıktığı bir dönem olsa da sağlıklı bir süreçtir ve yetişkinlikte daha güçlü bir kimliğe sahip olunmasını sağlayacaktır. Söz konusu geleceğimizi düşünmek olduğunda, kimliğimizi bulmuş olmak daha çok önem kazanır.

Bu yüzden, öz saygı kendimizi olduğumuz gibi kabul etmemize ve benzersiz özelliklerimize değer vermemize yardımcı olur. Zayıf yönlerimizi bilmeliyiz ama aynı zamanda güçlü yanlarımızın da farkında olmalı ve onların parlamalarına izin vermeliyiz.

Bunun egoist olmakla bir ilgisi yoktur; gerçekçi olmakla ve kendimize olan saygımızı geliştirmekle ilgilidir. Öz saygı kendimize ve başkalarına saygı duyduğumuzun göstergesidir. Kendine saygı duyan bir kişi başkalarına da saygı duyar. Kendine değer veren bir kişi başkalarına da değer verir.