Düşünce Yapısı Başarıyı Nasıl Etkiler?

Yazan ve doğrulayan psikolog Elena Sanz

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Size başarıyı neyin belirlediğini sorsam, cevabınız ne olur? Belki başarının bir kişinin yeteneğine, zekasına veya eğitimine bağlı olduğunu söyleyebilirsiniz. Belki de anahtar noktanın iyi fırsatlara erişebilmek olduğuna inanıyor olabilirsiniz. Fakat tüm bunların ötesinde, kanıtlar, anahtar noktanın düşünce yapısı (zihniyet) olduğunu gösteriyor.

“Kendinize inanırsanız, her şeyi başarabilirsiniz” gibi şeyler söylemek kulağa safça geliyor olabilir. İnsanların koşullarının ve kaynaklarının başarı yolunda önemli bir rol oynadığını biliyoruz. Yine de, gelişim psikolojisinde doktora araştırmacısı Carol S. Dweck, bu sonuca varmıştır. Düşünce Yapısı: Başarının Yeni Psikolojisi (Mindset: The New Psychology of Success) adlı kitabında, inançların performansınızı nasıl güçlü bir şekilde etkilediğini araştırmıştır. Bu yazıda, bu çok satan kitabın ana argümanlarına bakacağız.

Düşünce yapısı başarıyı nasıl etkiler?

Düşünce yapısı, kendinizle ve dünyanın nasıl işlediği ile ilgili inançlar kümesidir. Genel olarak davranışlarınızın temeli düşünce yapısıdır. Bu nedenle inandığınız şeyler gerçekten de bir şekilde davranışlarınıza yansır, ki bu da eninde sonunda hayatınızda olup biteni belirler.

Dweck bu sonuca, belli bir zorluk verilen dört yaşındaki çocukların cevaplarını gözlemleyerek varmıştır. Araştırmacılar, çocuklara basit bir yapboz yapmak ya da daha zor bir taneyi bitirmek gibi iki seçenek sunmuştur. Bazı çocuklar kolayı seçerken bazıları zor olanı seçmiştir. Peki neden? Kararlarını vermelerindeki etken ne olmuştur?

Sonuç olarak, aradaki fark çocukların yeteneklerinde değil fakat düşünce yapıları ve temel inançlarında yatar. Bu nedenle Dweck insanların gelişim ve başarılarını belirleyen iki kavramı ortaya atmıştır: sabit zihniyet ve gelişen zihniyet.

Sabit zihniyet

Sabit zihniyete sahip biri bilinçli ya da bilinçsiz olarak zekanın değişmeyeceğine inanır. Belli bir zeka ile doğduğunuza ve beceri ve yeteneklerinizin sabit olup değişmesinin imkansız olduğuna inanır. Bu düşünce yapısı belli başlı davranışlara neden olur:

• Sürekli kendini kanıtlamaya ve zeki ve nitelikli görünmeye çalışır.
• Ne pahasına olursa olsun zorluklardan kaçınır, çünkü başarısızlık yeteneksiz olmak anlamına gelir.
• Engeller ortaya çıktığında savunma yapar ve zorlu görevlerden hızla vazgeçer.
• Çaba göstermenin temelde faydasız olduğuna ve başarısızlığın kabul edilemez olduğuna inanır. Mükemmeliyetçidirler.
• Başkalarının başarısını ve yapıcı eleştirisini tehdit edici bulmak.

Gelişen zihniyet

Öte yandan, gelişen zihniyete sahip insanlar, sıkı çalışma ve çaba ile beceri ve yeteneklerinizi geliştirebileceğinize inanır. Herkesin bir yerden başlaması gerektiğini anlamalarına rağmen, gerçekten önemli olanın sahip olduklarınızla ne yaptığınız olduğuna inanırlar. Bu düşünce yapısı şu davranışlara yol açar:

• Öğrenmek, büyümek ve ufuklarını genişletmek konusunda hevesli hissederler.
• Zorlukları kabul eder ve onlarla birlikte büyürler. Engelleri iyileştirme fırsatlarını değerlendirirler.
• Başarısızlığı yolculuklarının bir parçası olarak düşünür. Engellerin yollarına çıkmasına izin vermekten çok, sebat ederler.
• Çabayı beceri eksikliğinin kanıtı olarak görmek yerine, ustalığa giden tek yol olarak görürler.
• Yapıcı eleştiriden öğrenmek ve diğer insanların başarısından ilham alırlar.

Maksimum potansiyelinize ulaşın

Düşünce yapınız ve o düşünce yapısından gelen tutumunuz, başarabileceklerinizi belirler. Sabit zihniyete sahip kişiler, niteliklerinin doğuştan gelen ve değişmeyen şeyler olduğuna inanır, yani geliştirmek için çabalamazlar. Öte yandan Dweck’in teorisine göre, gelişen zihniyete sahip ve çaba ve istikrara odaklanan kişiler, potansiyellerine ulaşana kadar gelişmeye devam ederler.

Eğer gelişen bir zihniyete sahipseniz, zorlukları kabul edecek, hatalarınızdan ders çıkaracak ve hayatınızı yönlendireceksiniz. Büyüme ve potansiyelinize erişme şansınız olacak. Öte yandan sabit zihniyet, belli bir seviyede çakılı kalmanıza neden olacaktır. Başarısızlıktan korktuğunuz için hiçbir zaman ilerleyemezsiniz.

Neyse ki sahip olmak istediğiniz düşünce yapısına karar verme gücüne sahipsiniz. Belirlenmiş nitelikleriniz ve kişiliğiniz için kendinizi övmeyi bırakın. Bunun yerine, çabanız, dayanıklılığınız ve azminiz için kendinizi tebrik edin. Sonuçta, bazen başarısızlık, maksimum potansiyelinize ulaşma yolundaki ilk adımdır.