Demirleme Etkisi: Teoriler ve Faktörler

tarafından incelendi ve onaylandı. psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Pedro González Núñez

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Sporcu Frank Tankerton, “Kendinizi yalnızca farklı bilgi kaynaklarına açarsanız öğrenebilirsiniz” demiştir. Yine de, demirleme etkisi aklımızdakinin tam tersini destekleyen bilişsel bir önyargı olabilir mi?

Elimizdeki bilgilere dayanarak karar verirken tamamen özgür müyüz? Gerçek şu ki, karar vermemizi etkileyen birçok faktör vardır. Bu faktörlerden biri, burada derinlemesine tartışacağımız demirleme etkisidir.

Demirleme etkisi nedir?

Bir şey hakkında öğrendiğiniz ilk bilginin en önemli göründüğünü hissettiniz mi? Bazı haberleri öncelikle nasıl algıladığınız, geri kalan bilgileri görme ve anlama şeklinizi şartlandıracaktır. Açıkçası bu, karar alma sürecimizi kolayca etkilediği için büyük sonuçları olan bir şeydir.

Demirleme etkisi aynı zamanda odaklanma etkisi olarak da bilinir. Bu bilişsel önyargı, belirli bir konu hakkında öğrendiğimiz ilk bilgiyi doğrulayan psikolojik bir olgudur. Bu bilgi en kolay hatırladığımız ve sonrasında verilen kararları en çok etkileyen bilgidir.

Bir kaynaktan aldığımız ilk bilginin hafızamıza demirleyen bilgi olduğunu söyleyebiliriz. Bu, geri kalan bilgileri ezberlemediğimiz, anlamadığımız veya yorumlamadığımız anlamına gelmez. Ancak, öğrendiğimiz ilk bilginin bizimle daha fazla kalacağı ve diğerlerinin arasında öne çıkacağı doğrudur.

Karar verme sürecinde, bu demirleme etkisi oldukça önemlidir. Bunun nedeni bilinçsizce öğrendiğimiz ilk bilgilerin kararlarımızı verirken daha önemli olacağıdır. Dahası, belirli bir konu hakkında edindiğimiz bilgilerin geri kalanının ve oluşturduğumuz ilişkilendirmelerin geri kalanının bir şekilde elde ettiğimiz ilk bilgilere (ilk demirleme) dayanması muhtemeldir.

Demirleme etkisi kökeni

Demirleme etkisinin fikirlerimiz ve kararlarımızı oluşturma şeklimizi nasıl etkilediğine dair farklı hipotezlere göz atalım. Bu etki hayatımızın tüm alanlarını etkiler.

Tam olarak neden bahsettiğimizi anlamanız için bir örnek kullanacağız. Yeni bir daireye taşınacağınızı hayal edin. Elbette ki bir karşılaştırma yaparak birkaç daireye bakarsınız. Ancak, ilk gördüğünüz diğerleri için referans noktası olacaktır. Karşılıklı görüşüp, pazarlık yaptığınız, tartıştığınız ve nihayet karar vereceğiniz ana nokta olacaktır. Başlangıç noktanızda işlerin nasıl gideceği hakkında farklı bir fikriniz olabilir. Bununla birlikte, bu ilk referans noktasının olayları algılama şeklinizi büyük ölçüde etkilediğine hiç şüphe yok.

Elbette istisnalar da vardır. Örneğin, daha sonra birinci dairenin sizin fiyat aralığınızın dışında olduğunu veya daireyle ilgili yanlış bir şey olduğunu keşfederseniz, ikinci bir daire çok daha etkili olacaktır.

Demirleme etkisi ve düzenleme

İnsanlar genellikle karar vermek için demirden uzaklaşmaya çalışırlar. Fakat, çoğu zaman bunu başaramazlar. Bunu zihinsel olarak yapmak zordur. Bu nedenle nihai karar her zaman atılan demirdeki bilgileri bir şekilde kullanır.

Seçici erişilebilirlik

İnsanlar bilgiyi demirlediklerinde, bir değerlendirme yaparlar ve bir cevap yaratırlar. Bu cevap yeterli olmazsa, farklı bir karar verirler. Ancak, bu kararların tümünü demirlenmiş bilgilere dayandırırlar.

Tutum değişikliği

Demirleme yapıldıktan sonra, kişi öğrendiği yeni bilgilere adapte olma tutumunu değiştirir. Bu nedenle, gelecekteki cevaplar her zaman bir şekilde demir ile ilgilidir. Örneğin, bu demirden başlayarak, bir zamanlar bize ucuz görünen şey pahalı görünmeye başlayabilir ya da tam tersi olabilir. Bugün bir cep telefonu için ne ödeyebileceğimizi düşünelim. Bu fiyatların 20 yıl önce çılgınca olduğunu söylemez miydik?

“Gerçek deha, belirsiz, tehlikeli ve çelişkili bilgilerin değerlendirilme yeteneğinde yatar.”

– Winston Churchill

Etkileyen faktörler

Demirin hem biçim hem de yoğunluk açısından bizi etkileme şeklini değiştirmeye yardımcı olan faktörler vardır:

• Ruh hali. Atılan demir, bu bilgiyi aldığımızda ruh halimizi olumlu veya olumsuz yönde etkileyebilir. Örneğin, depresyondaki insanlar bilgiye adapte olurken daha hassas olma eğilimindedir. Ancak, diğer çalışmalar daha pasif olma eğiliminde olduklarını iddia eder.
• Deneyim. Büyük ölçüde bilgi ve eğitim almış bir kişi bu olguya karşı daha az hassasiyet gösterir. Bununla birlikte, hiç kimse onun etkisinden tamamen özgür değildir.
• Kişilik. Araştırmalara göre, bu etkinin dışa dönük insanlar üzerinde içe dönük insanlara oranla daha az etkisi vardır.
• Bilişsel yetenek. Bilişsel kabiliyetimiz ne kadar yüksek olursa, bu olgu bizi o kadar az etkileyecektir. Ancak, söylediğimiz gibi, hiç kimse etkisinden özgür değildir.

“Bilgiyi kontrol edebiliyorsanız, insanları kontrol edebilirsiniz.”

– Tom Clancy

Umarız bu makalede demirleme etkisi hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilmişsinizdir. Sizi çok etkilediğini mi düşünüyorsunuz? Kimsenin onun etkisinden bağımsız olmadığını biliyoruz, ancak her insanı farklı şekilde etkileyebilir. Bununla birlikte, bu olgunun farkına vardığımızda ve bilgi elimizde olduğunda, bizi ve kararlarımızı ne kadar etkileyebileceğine karar vermek biraz daha kolay hale gelir.