Beynin Geçmiş Olayları Yeniden Kurgulayışı

Geçmişimizden bir şeyi hatırladığımızda o hatıraya neden olan olayı yeniden yaşarız. Yeni bir çalışma, bunun beynimizde nasıl gerçekleştiğini göstermektedir.

Nature Communications dergisinde yayınlanmış bu çalışmaya göre bir kişi geçmişte yaşadığı bir olayı mesela, bir gün önce biriyle nasıl tanıştıklarını hatırlamaya çalışırsa, nerede oldukları ve ne yaptıkları dahil bütün olay beyninde canlandırılabilir.

Geçmiş bir olayı hatırlamak, o deneyimi bütünüyle yaşamamızı sağlar.  Çalışmanın yazarlarından Kognitif Nöroloji Enstitüsü’nden Dr. Aidan Horner durumu “Geçmiş bir olayı hatırladığımızda, o deneyime yeniden kapılma becerisini gösteririz,” şeklinde açıklıyor.

Horner’a göre “Hangi odada olduğumuzu, hangi müziğin çaldığını, kiminle konuştuğumuzu ve ne söylediğimizi hatırlarız.”

Anılar beynin farklı bölgelerinde depolanır

Horner, belli bir olayı yaşadığımız an, o ana ait tüm özelliklerin beynin farklı bölgelerinde temsil edildiğini belirtmektedir. Fakat bu olayı daha sonra hatırlamaya çalıştığımızda, bütün bu farklı özellikleri bir bütün olarak hatırlarız.

Hatırlama sürecinde hipokampus temel görevdedir. Çünkü bütün bu farklı özellikler arasındaki bağlantı bütün olayın hatırlanabileceği şekilde kurulur.

Araştırma, olaya dair farklı özellikler arasında kurulan çağrışımların bütün özelliklerin hatırlanmasını sağladığını göstermiştir.

Mesela, deneyimlediğimiz bir şeyi hatırlarken ne yaptığımız ya da nerede olduğumuz gibi başka detayları da anımsarız. Yani bütün olay tamamen “yeniden tecrübe” edilebilir.

Fonksiyonel manyetik rezonans gösterimi (fMRI) kullanılarak bir kişi geçmiş bir olayı anımsamaya çalıştığında olaya dair özelliklerin beynin farklı bölgelerindeki etkinlikle yansıtıldığı gösterilmiştir.

Çalışmaya katılanlara geçmişteki olaya dair belli bir özellik sorulduğunda, hipokampuslarındaki aktivite, diğer bölgelerin reaktivasyonu ile doğrudan bağlantılıdır. Bu reaktivasyon zihnin hatırladığı tüm olayla daima tutarlıdır.

Hafıza oluşumunda hipokampusun görevi

Bu bilimsel çalışmanın yazarlarından Neil Burgess, bu çalışmanın hafıza fonksiyonlarına ilişkin bilişimsel modeli desteklediğini açıklamaktadır. Bu modelde geçmişte yaşanmış bir şeyi hatırlamak istediğimizde   hipokampus sayesinde farklı türden bilgiler bir araya gelir ve böylece tutarlı tek bir olay olarak hayal edilip göz önüne getirilir. 

Dahası, neler olduğunu hatırlama becerimiz için temel bir vizyon sağlar ve bu sürecin Alzheimer ya da post-travmatik stres bozukluğu yaşayan kişilerde nasıl başarısızlıkla sonuçlandığını anlamamıza yardımcı olur.

Deneyin Gerçekleştirilmesi

Deneye yirmi altı gönüllü katılmıştır. Gönüllülerden farklı yerler, ünlü kişiler ve günlük nesnelerin dahil olduğu “olaylar” dizilerini hayal etmeleri ve ezberlemeleri istenmiştir.

Ardından yalnızca bir unsur verildiğinde olaya dair tüm detayları hatırlamaları istenmiştir. Mesela, bir denemede mutfakta elinde çekiçle ABD Başkanı Obama ile konuştuklarını hayal etmeleri istenmiştir.

Daha sonra ise yalnızca bir unsura dayanarak detayları hatırlanmaları istenmiştir. Mesela bu örnekte Barack Obama’nın nerede olduğu, mutfakta kimin olduğu ya da Obama’nın elinde hangi nesnenin olduğu gibi.

Olayların farklı özelliklerini hatırlamaları istendiğinde ise gönüllüler, beyin aktivitelerini ölçen bir fMRI makinesinin içindeydiler.

Sonuçlara göre her olayın belli özellikleri kodlandığında beynin farklı bölgeleri daha büyük etkinlik göstermekteydi. Hipokamus, bütün bir hatıra yaratmak için olayların farklı özellikleri arasında önemli bağlar sağlıyordu.

Yukarıdaki örneğe dayanarak, gönüllüler Obama hakkında düşündüğünde, mutfak hakkında düşündüklerinde ve çekiç hakkında düşündüklerinde beyin aktivitesinde bir artış yaşandı.

Çalışma, katılımcılara Obama’nın  nerede olduğu sorulduğunda Obama ve mutfağa karşı gelen beyin bölgelerinde beyin aktivitesinde artış olduğunu gösterdi.

Hepsinden önemlisi, bu bilgiyi hatırlamalarına gerek olmamasına rağmen çekiçle ilgili alanda da beyin aktivitesinin arttığı görüldü.

Hipokampusun aktivitesine karşılık gelen bu reaktivasyon, hipokampusun olayın bütün olarak hatırlanmasında rolü olduğunu göstermiştir.

Bu çalışma, insan beyninde hipokampusta hafıza oluşum sürecine dair kanıt sunan ilk çalışma oldu. Ayrıca her gün gerçekleştirdiğimiz hatırlama eylemiyle bunu birleştiren ilk çalışma da budur.