Bahane Üretmek Pek Çok Kişide Olan Bir Alışkanlıktır

Yazan ve doğrulayan psikolog Valeria Sabater

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Bazı insanlar bahane üretmek konusunda uzman gibi görünür. Her hatayı, yapılmamış görevi, başarısızlığı, dezavantajı ya da yerine getirilmemiş vaadi bir şekilde haklı çıkarırlar. Çocukça olmalarının yanı sıra kendi yaşamlarındaki sorumsuzluğu açıkça gösteren bahanelere başvurmanın onlara herhangi bir maliyeti yoktur.

Fransız yazar Stendhal bunların bir tür oto-suçlama olduğunu söylemiştir. Bunda çok fazla gerçeklik payı vardır. Bunun nedeni, bu davranışın her şeyden önce kişinin kendi benlik saygısını korumak için bir tür kendini kandırma durumu olmasıdır. Ya bu doğrudur, ya da kişinin benimsemek istemediği, kararsızlık, güvensizlik, toyluk ve hatta korku gibi daha derin gerçeklikler söz konusudur.

Herkes, hemen hemen her durumda bahane üreten birini ya tanır, ya da böyle bir insana yakındır. Bu, amacın herhangi bir sorumluluktan kaçınmak olduğu ince ancak çarpıcı bir sanattır. Bu iş ortamında ya da ailevi ya da kişisel düzeyde ciddi problemlere neden olabilir.

Bunun arkasında ne olduğunu anlamak size yardımcı olacaktır. Sadece bahane üreten insanlarla daha iyi başa çıkmakla kalmayacak, ayrıca onların davranışlarının etkilerinin farkına varmalarını sağlayacak uygun stratejileri de destekleyebileceksiniz.

“Bir bahane bir yalandan daha kötü ve daha korkunçtur, çünkü bahane korunan bir yalandır.”

– Papa John Paul II

Bahane Üretmek – Yalan Söyleme ve Erteleme Sanatı

Bahane üretme alışkanlığı çocuklukta başlar. İlkokulda ödevini neden yapmadığını gerekçelendirmek için en şaşırtıcı mazeretleri sunabilecek birkaç çocuk bulabilirsiniz. Ayrıca, evde birileri görevlerini ihmal ettiklerini ve sorumluluklarından kaçtıklarını söylediğinde de kıvrak ve hazırcevap olurlar. Bundan dolayı kimse onların üstüne geçmez, bundan dolayı da bahaneler hayatta kalma yolları haline dönüşür.

Neredeyse farkında bile olmadan halihazırda yapmış olmaları gereken şeyleri erteleyen yetenekli yalancılar ve usta erteleyiciler haline gelirler. Kendi küçük evrenlerinde her şeyin bir gerekçesi vardır. Bundan dolayı, diğer insanlar onları anlamadığında öfkeye başvurmakta tereddüt etmez ve “Bana güvenmiyorsun,” ya da “Bana asla inanmıyorsun,” gibi şeyler söylerler.

Bahane üretme sanatında uzman olan insanların özelliklerinden birini anlamalısınız: mutlu insanlar değillerdir. Hatta kendilerini iyi hissetmekten çok uzaktadırlar. Bahaneler kullanan herhangi biri bunu biri yeterliliklerini sorguladığında ve hataları, dikkatsizlikleri ve düzensiz davranışları ortaya çıktığında kendisinin tehdit altında hissettiği için yapar. Bahaneler zayıflıklarının ve tutarsızlıklarının üstünü kapatan bir savunma mekanizmasıdır.

Bahane Üretmek Sizi Sınırlar

Bahaneler beyni bir korku durumuna sokar. Bundan dolayı bunları neredeyse her durum için kullanan insanlar kendi büyümelerini sınırlarlar. Ayrıca, kendi hayatları üzerinde sahip oldukları kontrolü ve kendi potansiyellerini de sınırlarlar. Bunun nedeni bahane üretme alışkanlığının kişiyi hasta edip büyümesini sakatlayan bir virüs gibi olmasıdır. Bundan dolayı kişi ilerleyemez.

“Raporu bitiremedim çünkü bilgisayarıma virüs bulaştı”, “İş görüşmesine gitmedim çünkü tren gelmedi,” ya da “Sana bu yolculuğa çıkacağımızı söylediğimi biliyorum ama ebeveynlerime yardım etmem lazım”. Bunların ve bunlara eşit derecede yanlış bahanelerin arkasında bir dürüstlük eksikliğinden daha fazla bir şey yoktur. Bu; kendi iyilikleri, onurları, ve mutlulukları için yüzleşmeleri gereken belirli gerçekliklerle yüzleşmeye karşı bir korkudur.

Bahane Üretmenin Altında Yatan Nedenler

İnsanlar bahane üretir çünkü bu uygunsuz bir durumdan kurtulmanın en kolay yoludur. Önemli bir randevuyu unuttuklarında bir araba arızasını ya da ani bir hastalığı suçlamak her zaman daha iyidir.

Ancak, bu davranışı özellikle izleyen durumlar şunlardır:

• Ertelemek, yüzleşmekten daha iyidir (ertelemek bir savunma mekanizmasıdır). Eğer bir şey kişiden çok fazla şey talep ediyorsa ve onları bir şekilde test edecekse bu şeyle yarın başa çıkmak daha kolaydır. Onları güvensiz hissettiren herhangi bir şeyle uğraşmadan önce bu şeyi mümkün olduğunca ertelemek en iyisidir.
• Her şeyden önce güvenlik ve konfor (korku faktörü). Bahane üretmeye alışmış bir insan sadece bu konfor bölgesinde yaşamak ile kalmaz, ancak burada kış uykusuna yatar. Bunun ötesindeki her şey hem ikincil, hem de tehdit edicidir.

İnsanların Bu Kötü Alışkanlığı Kırmasına Nasıl Yardım Edilir

Gördüğünüz gibi bu problemin kökü genellikle korku ya da güvensizliktir. Kişi bunları konfor bölgesinde kalmak yerine egosunu ya da rahat pozisyonunu korumak için kullanır. Bazen bir bahane bir yalandan başka bir şey değildir. Bu sadece kişilerin belirli gerçeklikleri saklamak için kullandığı bir stratejidir.

Evet, herkes yalan söyler, ancak belirli anahtarları aklınızda bulundurmalısınız. Aşağıdakiler üstünde derinlemesine düşünmek size yardımcı olabilir.

Bahanelerle Nasıl Başa Çıkılır?

• Birinin bahane ürettiğini tespit ettiğinizde problemi görmezden gelmemek önemlidir. En iyisi onlarla yüzleşmek ve onları, özellikle de kendilerine karşı, dürüst olmaya itmektir.
• Onlara, saygılı bir şekilde bir bahanenin kendilerine söyledikleri bir yalan olduğunu söylemelisiniz. “İş görüşmesine yetişemedim çünkü metroyu kaçırdım,” bunun bir örneğidir.
• Eğer bahaneler sizin can kurtaranlarınız ise, atlayın ve yüzmeyi öğrenin. Pek çok insan korktukları şey ile yüzleşmemek için en yaratıcı gerekçelere başvurur ve bu şeyi ertelemeye devam eder. Bundan dolayı, eğer saygı duyulmak ve her şeyden önce kendiniz ile ilgili iyi hissetmek istiyorsanız bahaneleri kenara koymalı ve basitçe harekete geçmeli, yüzleşmeli, çözmeli, ve dönüşmelisiniz.

Sonuç olarak, herkes hayatının bir noktasında bahaneler üretir. Bundan dolayı bunları aşırı kullanan ancak bu kötü alışkanlıklarını bitirmeye çalışmakta olan kişilere karşı sabırlı olmayı unutmamalısınız.