9 Tür Anksiyolitik: Anksiyete Tedavisi

Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Valeria Sabater

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Geçici olarak rahatlama sağlamasına karşın hap kullanmanın psikolojik acıyı dindirmediğini biliyoruz. Anksiyolitikler anksiyeteyi tedavi etmez ya da enerjinizi emip bitiren düşmanı alt etmez.

Ancak yine de yardımı dokunabilir. Duygusal rahatsızlığı giderebilir ve psikoterapi ile multidisipliner yaklaşımların etkisini artırabilir.

Sosyologlara göre bir distopya ortamında yaşıyoruz. Dünyada her yıl nasıl mutlu olunacağını anlatan binlerce kitap basılıyor. Mükemmel görseli oluşturmak, mükemmel gülüşe sahip olmak ya da ideal mutluluk tanımına uymak için fotoğraflarımız bile filtreleniyor.

Çünkü mutluluk satıyor. Hepimizin sahip olmak istediği şey bu ama dönüp kendi hayatımıza baktığımızda korkularımızın ve kaygılarımızın gölgesinin üzerimize çöktüğünü görüyoruz.

“Sanki hastalıkmış gibi kederi ve korkuyu ilaçlarla tedavi etmeye çalışıyoruz. Ama bunlar hastalık değil.”

– Guillermo Rendules, psikiyatrist

İlaç endüstrisi daha hızlı etki eden yan etkileri azaltılmış karmaşık yapılı psikoloji ilaçları üretmeye çalışıyor. Bu günlerde farklı acılar için üretilmiş birçok farklı ilaç bulmak mümkün.

Aile hekimleri, kimi zaman bu ilaçları belki de zamanla kendi kendine ilaç tedavisi almadan sorununu çözebilecek olan hastalara bile kolayca reçete ediyor.

İşte sorun tam olarak burada yatıyor. Bazı vakalar için kimyasal tedavi uygulamak gerektiği doğru ama stresten kaynaklı depresyon gibi rahatsızlıklar için birden fazla terapötik yöntem denemesi gerekebilir.

Her durumda anksiyolitkler şüphesiz birçok kişinin belirli bir müddet kullanmak şartıyla imdadına koşuyor. Aksi halde tepetaklak bir ilaç çıkmazına girmek işten bile değil. Bazen yan etkiler de sorunun kendisinden daha büyük zarar verebiliyor.

Bugün, piyasadaki anksiyolitik çeşitlerini ele alacağız. Bu ilaçlar anksiyete, uykusuzluk, panik atak gibi hastalıkları tedavi amacı güdüyor.

Başlıca anksiyolitik türleri

Kaygıyı hafifletmek için daha önce ilaç tedavisine ihtiyaç duymuş olanlar veya halan ihtiyacı olanlar birden fazla ilaç türü denemenin normal olduğunu, zaman zaman dozunu değiştirmenin, nelere yol açtığın ve yan etkilerini biliyor.

• Her bireyin anksiyolitiklere vereceği tepki farklıdır. Bu nedenle bu süreçte destek alınabilecek bir uzmana danışmak tavsiye edilir.
• Anksiyolitikler, sedatifler ve uyuşturucular kaygıyı dindirmek ve uyku düzeni sağlamak için merkezi sinir sistemine etki eden ilaçlardır.

Aynı şekilde anksiyolitiklerin çalışma mekanizmasını öğrenmek iyi bir fikir olabilir.

• Bunlar sedatiftir. Yani, vücudun işlevlerini yavaşlatırlar.
• Merkezi sinir sistemini harekete geçiren psikotropik ilaçlardır. Yani sadece rahatlamaya yardımcı olmaz aynı zamanda birçoğu sedatif, nöbet karşıtı ve amnestik etkiye sahiptir.
• Çalışma mekanizmasının basit olduğu söylenebilir. Beyinde GABA (gama aminobütirik asit) isimli kimyasalı artırır. Bu kimyasal nöronların çalışmasını yavaşlatan ve rahatlama sağlayan bir çeşit inhibitördür.

1. Benzodiazepinler

Benzodiazepinler anksiyolitik ailesinin en bilinen ve sık kullanılan türlerinden biridir. GABA maddesinin üzerinde çalışmasına ek olarak limbik sistemde çalışır ve beyindeki serotonin aktivitesini kısıtlar.

• Bu sınıftaki en bilinen ilaçlar diazepam, lorazepam, bromazepam, alprazolamdır.
• Bu ilaçların çoğu rahatlama sağlar, bilişsel gerilimi azaltır ve ilacın türüne bağlı olarak farklı sedatif etkiler yaratır.

Ayrıca vücutta yarattığı etkiye ve kalma süresine de bağlı olarak aşağıdaki gibi bir sınıflandırma yapabiliriz.

Kısa süreli anksiyolitikler (etkisi 8 saate kadar olanlar)

• Bentazepam
• Clotiazepam
• Cloxazolam

Orta vadeli olanlar ( etkisi 8-24 saat sürenler)

Uzun süre etkili olanlar (etkisi 24 saatten uzun sürenler)

• Clorazepate dipotassium.
• Chlordiazepoxide.
• Chlordiazepoxide + Vitamin B-6.
• Diazepam.
• Halazepam.
• Medazepam
• Prazepam.

Benzodiazepin gibi anksiyolitiklerin uyku ilaçları kadar ciddi yan etkileri olmadığı unutulmamalı.

Buna ek olarak, bu psikiyatrik ilaçların kullanımı 4 ila 6 haftayı geçmemelidir. Aksi taktirde bu ilaçlara bağımlı olmak söz konusudur.

Benzodiazepinlere bağlı en yaygın ikincil semptomlar aşağıdaki gibidir:

• Uyuşukluk
• Sersemlik
• Kafa karışıklığı
• Denge kaybı (özellikle de yaşlılarda)
• Konuşmada bozukluklar
• Kaslarda zayıflık
• Kabızlık
• Ağız kuruluğu
• Bulanık görme

2. Uyku ilaçları

Daha önce de belirttiğimiz gibi benzodiazepinler piyasaya çıkmadan önce uyku ilaçları kaygı tedavisinde kullanılan piyasadaki tek anksiyolitik ilaçlardı.

Nobel kimya ödülü sahibi Emil Fischer 1902 yılında barbitali bulduktan sonra bunlar tehlikeli ama oldukça etkili bir kaynağa dönüştü ve merkezi sinir sistemine hızla etki eden bir sedatif görevi gördü.

Daha sonra 1963 yılında “Roche” şirketi ünlü Valium’u geliştirdi. Bu ilaçla benzodiazepin çağı başlamış oldu. Sadece bir yıl önce Marilyn Monroe aşırı doz uyku ilacı kullacarak intihar etmişti.

Peki neden anksiyete tedavisi için artık reçete edilmiyor?

• Barbitüratlar (uyku ilaçları) ve diğer tüm barbitürik asit içeren ilaçlar büyük oranda psikolojik ve fiziksel bağımlılığa yol açar.
• Ayrıca, normal ve ölümcül doz arasında çok inci bir çizgi vardır.
• Çalışma mekanizması nöronlara sodyum akışını kesmek üzerine kuruludur. Bu nedenle kullanımı sadece belirli ameliyatlar ve nöbet durumları için sınırlıdır.

En yaygın uyku ilaçları:

• Amobarbital (Amytal)
• Apropbarbital (Alurate)
• Butobarbital (Butisol)
• Phentoarbital (Nembutal)
• Secobarbital (Seconal)

3. Buspiron

Buspironun faydaları ve dezavantajı vardır. Ancak yine de oldukça cazip bir anksiyolitik ilaç. Öncelikle en büyük faydası yan etkisinin az olması, diğer maddelerle etkileşime girmemesi, bilişsel performansı etkilememesi ve sedasyona neden olmaması.

• Bu nedenle ilaç pazarında iyi bir yeri var. Az yan etkisi bulunması sebebiyle de doktorların tercih ettiği bir ilaç.
• Ancak bu ilacın deazvantajı oldukça yavaş etki ediyor olması. Hasta ilacı kullanmaya başladıktan ancak 15 gün sonra etkisini görmeye başlar. Elbette bu bir sorun olabilir çünkü sık sık endişelenen hasta bir an önce sakinleşmek ister ve her şeyden önemlisi uykuya dalabilmek hasta için önceliklidir.

Fakat uzmanlar çok yoğun olmayan anksiyete için bu ilacın etkili olduğunu özellikle de yaşlılar için önerilebileceğini savunuyorlar.

4. Alprazolam

Alprazolam en sık reçete edilen anksiyolitiklerden biridir. Benzodiazepin türevi olan bu ilaç genellikle panik atak, açık alan korkusu ve yoğun stres tedavisinde kullanılıyor.

Ayrıca kimyasal içeriği triksilik antidepresanla benzerlik gösterir.

• Buspironun aksine oldukça hızlı erki eden bir ilaçtır. Sedatif, hipnotik ve nöbet önleyici özellikleri vardır.
• Öte yandan, alprazolam bağımlılık yaratıcı olabilir. Bu nedenle toleransın önüne geçmek için kısıtlı zamanda kullanılmalıdır.

5. Diazepam

Diazepam veya Valium şüphesiz en çok bilinen bir diğer anksiyolitiktir. Bu da bir benzodiazepin türevidir ve hem ayakta tedavi olan hastaların hem de sağlık merkezlerinin sıkça başvurduğu bir ilaçtır.

“Anksiyolitiklerin düzenli kullanımı hastalığı ya da sorunu tedavi etmek yerine uzun vadeli bağımlılık yaratır.”

6. Lorazepam

Birçok kişi lorazepam veya orfidal kelimesini duymuştur. Oldukça güçlüdür ve farklı amaçlar için kullanılır:

• Anksiyete bozuklukları
• Uyku bozuklukları, insomnia
• Gerginlik ve stres
• Bazı psikosomatik ve organik hastalıklar
• Huzursuz bağırsak sendromu
• Epilepsi
• Kemoterapi veya alkol bırakmaktan kaynaklı bulantı ve kusmayı engellemek için de kullanılır.
  

İlginç bir şekilde lorazepam biyoyararlanımı 2 saate ulaşan maksimum etkisiyle derhal tedavi eder. Ayrıca yan etkileri ciddi sayılmaz.

Çok fazla bağımlılık yaratıcı etkisi olmamasına rağmen kısıtlı kullanılması tavsiye edilir.

7. Bromazepam

Daha çok Lexatin olarak bilinen Bromazepam anksiyete ve fobik nevrozu tedavi amacıyla düşük dozda kullanılır. Yüksek dozda kullanılması önerilirse etkili bir kas gevşetici, sedatif ve uyuşturucu etkisi yaratır.

Bromazepamın tehlikeli bir ilaç olduğu unutulmamalı: çok hızlı bağımlılık yaratabilir ve çeşitli maddelerle etkileşime girer.

Alkolle birlikte ölümcül olabilir. Bu yüzden hasta doğru sonuç almak için doktorun talimatlarını harfiyen takip etmelidir.

8. Clorazepate

Birçok kullanım alanı olan psikiyatrik bir ilaçtır.

• Anksiyete
• Nevroz
• Psikoz
• İnsomnia
• Alkol ve uyuşturucu bağımlılığına karşı etkilidir
• Aynı zamanda huzursuz bağırsak sendromuna karşı da kullanılır.

Bu ilaç 3-4 ay süreyle alınır. Bu süreden hariç bağımlılık yaratabilir ve işlevini kaybedebilir.

9. Antihistaminler

Bu listede antihistaminleri görmek sizi şaşırtmış olabilir. Genelde bu ilaçlar alerji tedavisinde kullanılmaz mı?

Farklı bir sürü antihistamin olduğunu bilmelisiniz. Genelde histamini önlerler.

Ancak Hydroxzine isimli olan alerji kaynaklı kaşıntıyı önlemenin yanı sıra beyin aktivitelerini yavaşlatarak anksiyete ve gerginliği azaltır.

Fakat antihistaminler anksiyete tedavisi için en uygun ilaç sayılmaz. Psikiyatristler panik atak hastaları için bu ilacı önermez.

Ankstiyolitikler: faydalı ama yine de dikkatli olun

Toparlamak gerekirse, bu listeye birçok isim ve muadil ilaç eklenebilir. Mesela biri beta adrenerjik ve aynı zamanda az yan etkiye sahip doğal alternatifleri içeren bloke edici ilaçlardır.

Bizim burada listeye dahil ettiklerimiz en yaygın olanları. Doktorların en sık yazdığı ve hastaların başucunda bulundurduğu ilaçlar.

Bu ilaçlar tedavi ederken, rahatlatırken ve dinlenecek zaman yaratırken sorunun kökenini çözmez.

Bu nedenle anksiyolitikleri her zaman psikoterapiyle desteklemek şartıyla kısıtlı şekilde kullanabiliriz. Çünkü “ne yerse o olduğumuz” gibi “nasıl düşünürsek de öyleyiz.”

Gelin bakış açımızı değiştirelim ve kimi zaman patolojik olmayan rahatsızlıklar için takıntılı bir şekilde ilaç kullanmaktan vazgeçelim.