5 Uyku Aşaması

Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Alejandro Sanfeliciano

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Neden uyuruz? Neden hayatımızın üçte biri kadar bir zamanı bu kadar hızlı geçen bir şeyle harcarız? Uyku aşamalarıyla ilgili birçok araştırma bu iki soruyu aydınlatmaya çalışmıştır.

Uyku yaşamımız için çok önemli bir davranıştır. Zaman zaman acilen uyumaya ihtiyacımız olur ve bu ihtiyaç bizi birkaç saat boyunca kalabileceğimiz sessiz, sıcak ve rahat bir yer aramaya yönlendirir. Uykunun işlevleri çok önemlidir. Çünkü eğer uyumazsak vücudumuz bunu yapmamız için bize ısrarcı olur.

Çalışmalar, çok fazla fiziksel aktivite yapmanın uyku durumunu değiştirmediğini göstermektedir. Fakat ağır zihinsel aktiviteden sonra vücudumuz daha fazla uykuya ihtiyaç duyar. Bu da, uykunun beynin gün içinde yaptığı zihinsel aktivitelerden dolayı dinlenme ihtiyacını karşıladığını gösterir.

Beynin gereken miktarda dinlenmesi şarttır, çünkü hayvanlarla yapılan birçok çalışmadan da bildiğimiz üzer eğer bu gerçekleşmezse insanlar ölür. Şimdi size aşağıda uykunun tüm aşamalarını açıklayacağız. Haydi gelin bu beş aşamaya birlikte bakalım.

Uyku aşamaları

Uyku I ile IV olarak göstereceğimiz 5 aşama ve REM uykusundan oluşur. Bu aşamalar sırayla gider ve en son REM uykusuna ulaşılır. Daha sonra gece boyunca REM olmayan uyku periyotları ve REM uyku periyotları arasında geçişler olur. Tüm bu döngüler yaklaşık 90 dakika sürer. Bu yüzden, dört ya da beş döngüden oluşan uykumuzu toplam sekiz saatlik bir periyotta tamamlarız.

Bu uyku aşamaları uyku laboratuvarlarında yapılan çokça araştırma sonucunda keşfedilmiştir. EEG’de (elektroensefalografi) ve başka farklı ölçümlerde kaydedilen zihinsel aktiviteler sayesinde ayırt edilirler. Aşağıda, her aşamada olan farklı durumlardan daha detaylı bahsedeceğiz.

Uykunun I. Fazı

Bu aşama, insanın gözlerini kapattığı ve uykuya dalmak üzere olduğunu hissettiği andır. Burada kişi, bilinçli ve çevresindeki uyarıcılara tepki verebilecek durumdadır. Aslında bu, uyanıklık ile uyku arasındaki geçiş aşamasıdır.

Fizyolojik olarak bu aşamada teta beyin dalgaları olur. Bu da EEG hareketlerinin eşzamanlı hale gelmeye başladığını ifade eder. Halen düzensiz olsa da uyanıklıkta olduğu kadar düzensiz değildir. Eğer bu aşamada bir insanın gözlerini incelersek, zaman zaman nasıl açılıp kapandığını ve aşağı yukarı hareket ettiğini gözlemleyebiliriz.

Uykunun II. Fazı

Birinci fazdan 10 dakikadan sonra kişi II. faza geçer. Şimdi derin uykudadır. Ama eğer kişi bu aşamada uyandırılırsa, uyuduğunu hatırlamaz. Bütün bu zaman boyunca uyanık olduğunu savunacaktır. III ve IV. fazlar için bir hazırlık aşamasıdır.

Fizyolojik olarak yine teta dalgaları ile düzensiz EEG aktivitesi görülür. Eğer uyuyan kişi bu aşamada bir şey duyarsa, K kompleks denilen bir beyin dalgası ortaya çıkar. Bu dalga sesi engelleyerek kişinin uykudan uyanmasını önleyebilir.

Yavaş dalga uykusu ya da derin uyku (III ve IV. fazlar)

İkinci aşamada geçen 15 dakikadan sonra kişi III. faza başlar. Bu aşamada güçlendirici dinlenme meydana gelir. III ve IV. fazlar oldukça benzerdir; sadece uykunun derinliği ve etkisinde değişiklik vardır.

Bu aşamada, EEG’de yavaş dalgalara rastlarız. Bu da beyin aktivitesinin yüksek oranda eşzamanlandığı ve rahatlama olduğunu gösterir. Çokça engelleyici nöron aktivitesi vardır, bu sayede kişinin uyanması önlenmiş olur. Bu aşama ayrıca hafıza ve öğrenme süreçleri için de yüksek önem taşır.

REM fazı (Hızlı Göz Hareketli Uyku)

REM fazı, yavaş dalga uykusunda yaklaşık 45 dakika kaldıktan sonra gelir. Bu diğer fazların tam tersidir ve kişi uyanıklığa daha yakındır. Beyin aktivitesi eşzamanlı değildir ve hızlıdır. Bu aşamada bir insanı uyandırmak zor olsa da bazı özel uyarıcılar (örneğin kişnin isminin söylenmesi) onu uyandırabilir. Yavaş dalga uykusuna göre çok daha hafif ve derin olmayan bir uyku aşamasıdır.

Bu aşamada, kişnin gözlerinin hızla hareket ettiğini gözlemleriz (zaten ismi de buradan gelmektedir). Ayrıca kas hareketinde de ciddi bir azalma vardır, kişi tamamen hareketsizdir. Bu hareketsizlik, REM uykusunda rüya görülmesine bağlı olarak meydana gelir. Rüyadan çıkmamak için kas bağlantısı kesilir.

REM fazında meydana gelen merak uyandırıcı bir diğer konu ise cinsel tahrik olmadan kadınlarda vajinal ıslanma ve erkeklerde erksiyon olarak ortaya çıkabilen genital aktivitedir. This characteristic of REM uykusunun bu özelliği, cinsel iktidarsızlığın psikolojik mi yoksa fizyolojik mi olduğunu araştırırken klinik alanda çokça kullanılmıştır.

REM fazının tüm işlevi henüz tam açık değildir. Bu önemli bir aşamadır, çünkü eğer bir insan bu aşamada uyandırılırsa vücut daha sonra bu aşamayı tamamlamak içn tekrar uyumaya çalışacaktır. Çalışmalar bu aşamanın hafıza ve öğrenme becerileriyle yakından ilgili olduğunu göstermektedir. Yine de bu paradoksal uyku aşamasıyla ilgili keşfedilecek çok daha fazla şey vardır.