YAB Tedavisinde Yeni Bakış Açıları

Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Cristina Roda Rivera

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

YAB danışanları/hastaların, geçmişlerinde kişiler arası travmatik olayların daha sık görüldüğü ve çocuklukta kendi sevdiklerine daha güvensiz bağlanma (bu tanı konulmamış nüfusa oranla) sorunu yaşayan kişiler olduğu bildirilmektedir. Bu nedenle, yeni bakış açıları, bu hastalarda kişiler arası sorunların ele alınmasının önemine işaret etmektedir.

Tüm bu sorunlar, mevcut bilişsel-davranışçı terapilerde tam olarak ele alınmamış gibi görünmektedir. Bu tür travmalar, YAB hastalarının endişeyle kaçındıkları daha derin duygusal sorunlar oluşturabilir.

YAB (Yaygın anksiyete bozukluğu) bilişsel-davranışçı perspektifin bu sınırlamalarının üstesinden gelmek için başka yeni kılavuzlar geliştirilmiştir. Bu kılavuzların arasında Newman’ın bütünleştirici terapisini, Mennin’in duygu düzenleme terapisini ve Roemer ve Orsillo’nun YAB için bir tedavi olarak kabul edilen yöntemlerini buluruz.

Newman’ın bütünleştirici terapisi

YAB hastaları sadece endişelenmekle kalmaz, aynı zamanda endişeli de davranırlar ve bu davranış kişilerarası olumsuz sonuçların ortaya çıkma olasılığını artırır. Böylelikle, başkalarının kendilerinin nasıl biri olduğunu tanımalarını ve onları bekleyen reddedilme, eleştiri sözlerinden kaçınmış olurlar. Duygusal ihtiyaçları karşılanmadığında öfke ve hayal kırıklığı ifade ederek ihtiyaçlarını ve isteklerini iletemeyebilirler.

Newman ve diğerleri (2004), kişiler arası tekniklerle birlikte geleneksel BDT (Bilişsel Davranışçı Terapi) ile 2 saatlik her seansta sırayla uygulanan YAB tedavisi için bütünleştirici bir terapi geliştirmişlerdir. Bunların hepsi hastanın/danışanın sorunlarına müdahale etmeyi amaçlamaktadır.

Kişilerarası/deneyimsel bölümün hedefleri şunlardır:

• Hastanın kişilerarası ihtiyaçlarını belirleme. Ayrıca bu ihtiyaçları ve bu ihtiyaçların altında yatan duygusal deneyimi karşılamaya çalıştığınız kişiler arası yolları belirleme.
• Kişinin kendi ihtiyaçlarını karşılamak için daha etkili kişiler arası davranışlar modelleri oluşturma.

Bu hedeflere ulaşmak için, duygusal kaçınma yaklaşımına odaklanan deneyimsel terapi teknikleri kullanılır. Diğer taraftan, yalnızca belirli kişiler arası sorunları olan hastalar için yararlı olabilir.

Newman’ın YAB için bir tedavi yöntemi olarak sunduğu bütünleştirici terapi, hastanın kişiler arası ihtiyaçlarını belirlemeyi ve bunları tatmin edecek davranışlar oluşturmaya yardımcı olmayı amaçlamaktadır.

Mennin’in Duygu Düzenleme Terapisi

Mennin (2004), YAB olan kişilerin olumsuz duyguları daha kolay deneyimledikleri fikrini temel alarak duygu düzenleme terapisini önermiştir. Ayrıca duygularını tanımlamada ve anlamada sorunlar yaşarlar, kabul etmeden onlara olumsuz değer verirler ve onları düzenlemekte güçlük çekerler.

Duygu düzenleme terapisi, BDT’nin bileşenlerini duygusal düzenlemedeki eksiklikleri hedefleyen duygu odaklı müdahalelerle bütünleştirir. Ayrıca hastaların sosyal düzlemdeki sorunları da ele alınmaktadır.

Duygu düzenleme terapisinin dört aşaması vardır:

• YAB üzerine psikoeğitim, endişelerin ve duyguların fonksiyonel analizi ve endişelerin kendi kendini doğrulaması.
• Danışan, endişelenmek ve sakinleştirici aramak gibi duygulara karşı savunmacı ve kaçınmacı tepkileri belirlemeyi öğrenir. Bunun yerine, sorunlu temel konularda somatik farkındalık becerileri geliştirmeyi veya inanç tanımlamalarını öğrenir. Kişinin kendi ihtiyaç ve duygularının belirlenmesi ve ifade edilmesiyle birlikte anlama ve duygusal kabullenme üzerinde çalışılır.
• Öğrenilen beceriler, kaybetme korkusu, yetersizlik ve başarısızlık gibi temel konularla ilgili çeşitli deneyimsel egzersizlerde kullanılır. Bu deneyimsel egzersizler, boş sandalye, iki sandalyeli diyalog ve hayali anlatım gibi teknikleri, aşağı ok tekniğini ve Sokratik diyalogu içerebilir.
• İlerlemenin gözden geçirilmesi, terapötik ilişkinin sona ermesi, relapsın önlenmesi ve tedaviden sonraki gelecekteki hedefler.

Duygu düzenleme terapisi, etki büyüklükleri orta ile büyük arasında değişen çok çeşitli ölçütlerdeki (endişe, anksiyete, depresyon) dikkat kontrolüne üstün gelmiştir.

Roemer ve Orsillo’nun kabullenmeye dayalı davranışçı terapisi

Roemer ve Orsillo modeline göre, YAB’li kişilerin iç deneyimleriyle sorunlu bir ilişkisi vardır. Bu bileşen içinde iki yön ayırt edicidir: iç deneyimlere olumsuz tepki ve bunlarla kaynaşma veya aşırı özdeşleşme.

• Olumsuz tepki, içsel deneyimleri gözlemlemede ve kabul etmede zorluklara neden olan olumsuz düşünceleri ve meta-duyguları (örneğin, olumsuz duygulardan korkmayı) içerir.
• İçsel deneyimlerle kaynaşma, onları olduklarından çok gerçekliğin bir göstergesi olarak görmeyi gerektirir. Geçici bir olumsuz düşüncenin kişinin tanımlayıcı bir özelliğini oluşturduğunu düşünürler. İçsel deneyimlerle olan bu sorunlu ilişki, deneyimsel kaçınmaya yol açar

Deneyimsel kaçınma, tehdit edici (örneğin, daha rahatsız edici deneyimlerden kaçınmak için endişelenmek) olarak algılanan iç deneyimlerden kasıtlı veya otomatik olarak kaçınmaktır. Bu kaçınma rahatsızlığı azaltır, ancak yalnızca geçici olarak ve içsel deneyimlerle sorunlu ilişkiyi sürdürmeye yardımcı olur.

Bunun yanında, davranışsal kısıtlamanın ortaya çıkması kolaylaşacaktır; kişi değerli veya anlamlı faaliyetlerle daha az meşgul olur veya bunları yaparken daha az farkındadır. Bu davranışsal kısıtlama rahatsızlığı artırır, böylece daha olumsuz iç deneyimler üretir ve döngü devam eder. Bunu dikkate alarak, Roemer ve Orsillo (2007, 2009) kabul ve adanmışlık terapisi (ACT) önermişlerdir.

Kabul ve adanmışlık terapisinin temel bileşenleri

• Yeni becerilerin öğrenilmesi ve uygulanmasına ilişkin davranış ilkeleri ile kişinin kendi deneyimlerinin farkındalığına (mindfulness) ve kabulüne yönelik yaklaşımlardır.
• Deneyimsel kaçınma rolünün vurgulandığı ve bu modelin izlenecek tedavi ile bağlantılı olduğu bir YAB modelinin açıklanması ve gösterilmesidir.
• Önce nefes almaya odaklanan, duyulara ve ardından duygulara ve düşüncelere dikkat eden çeşitli farkındalık teknikleri öğretilir.
• Danışanlara aşağıdaki konularda yardımcı olunur:

• Kendin olma algısını ve iç deneyimler arasındaki bağlantıyı kırmada.
• Yaşamlarında değer verdikleri etkinlikleri (kişiler arasında, iş/eğitim alanında ve kişisel ilgi alanlarında) belirlemede.
• Ortaya çıkabilecek acı verici düşünce ve duygulara rağmen eylemlere odaklanarak, istenilen hayatı yaşamaya teşvik etmede.

YAB (Yaygın Anksiyete Bozukluğu) için bir tedavi olarak ACT (kabul ve adanmışlık terapisi), diğer teorik modellerin gösterdiği temel değişkenlerde değişiklikler üretecektir: duyguyu düzenlemede zorluklar, duygusal tepkilerden korkma, belirsizliğe karşı tahammülsüzlük ve düşük kontrol algılama.