Psikoloji ve Sosyoloji Arasındaki Benzerlikler ve Farklılıklar

Yazan ve doğrulayan psikolog Sergio De Dios González

Tarafından yazılmıştır Roberto Muelas Lobato

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Sosyal psikoloji ve sosyoloji arasındaki farkı biliyor musunuz? Kulağa aynı gelseler de, aynı değiller. Diğer bir yandan, bazı ortak noktaları olduğu ve birinin diğeri sayesinde var olduğu da doğrudur.

İlk başta sosyoloji ve psikoloji bilim dalları vardı. Fakat daha sonra psikoloji, sosyal süreçler ve grupların başından geçen süreçlerle ilgilenmeye başlayınca, sosyal psikoloji ortaya çıktı. Bu yüzden isimleri oldukça benzerdir: sosyal psikoloji, psikoloji ve sosyolojinin iç içe geçmesinden gelir. 

Sosyolojinin ilgisi de, aynı şekilde, psikolojinin alanı olan bireysel süreçlere kaymaya başladı. İnsanlar ve çevreleriyle etkileşimleri sosyologların ilgi odağı haline geldi.

Bu, makrososyolojik (büyük resim) odaktan uzaklaştıkları anlamına gelmektedir. Bu yüzden, birinin bir diğerinin gelişimi üzerinde neden bu kadar büyük bir etkisi olduğunu anlamışsınızdır. Sonuçta, iki alan da birlikte gelişti.

Bugünlerde, iki alan da yönelim ve özelleşme konusunda gelişti. İki alan da, daha spesifik, daha özel şeylere yöneldi. Bu da, ikisinin de birbirinden uzaklaşmasına sebep oldu.

Sosyologlar, sosyal yapı (Bourdeieu, 1984), ya da göç (Castles, 2002) gibi makro değişkenlere odaklandılar. Bu sırada, sosyal psikoloji grup kimliği (Tajfel ve Turner, 2005) ya da etkileşim (Cialdini, 2001) gibi mikro değişkenlere odaklandı.

Bir aşk – nefret ilişkisi

İki bilim dalının da aynı şeyi çalıştığını vurgulamak da ayrıca önemli: insan davranışı. Ama sosyal psikoloji daha çok çevrenin direkt ya da dolaylı olarak hareketlerimizi ve davranışlarımızı nasıl etkilediğini inceleyen bir kol olarak psikolojinin altında yer alır. (Allport, 1985)

Karşılığında sosyoloji; toplumun, sosyal hareketlerin ve toplumu oluşturan grupların sistematik çalışmasına kendini adamış bir bilim dalıdır. (Furfey, 1953) Temel olarak, iki alanın da insanlar arası ilişkileri incelediğini fakat bu ilişkilere farklı açılardan baktıklarını söyleyebiliriz.

Hatta, bu farklı bakış açıları gelişirken birbirlerini zenginleştirebilecekleri anlamına gelir. İkisi arasındaki temel farklılıklardan biri; psikolojinin sosyal durumların insan üzerindeki etkisini incelerken, sosyolojinin kolektif fenomenlerin direkt kendisine odaklanmasıdır. Başka bir şekilde anlatacak olursak, sosyal psikoloji insan davranışlarını birey çevresinde anlatırken, sosyoloji bunu grup çevresinde anlatır.

Sosyal psikoloji

Sosyal psikolojinin temel amacı, bireyler ve toplum arasındaki etkileşimi analiz etmektir. (Moskovici ve Markova, 2006) Bu etkileşim süreçleri, bilim insanlarının genel olarak insanlar arası, insanlar içi, gruplar arası, gruplar içi süreçler şeklinde farklı şekilde gruplandırmalarına tabi olur.

Temel olarak, bunlar insanlar ve gruplarla ilgili süreçlerdir. İnsanlar arası süreçler (insanlar arası farklılıklar) incelendiğinde, bilginin işlenmesi ve insanların bu bilgileri grup içinde nasıl kullandıkları üzerine çalışılır. Gruplar arası süreçlerde (gruplar arası farklılıklar) ise, bireysel kimliklerin inşasında grubun oynadığı rol üzerine çalışılır.

Sosyal psikoloji, her zaman sosyal fenomenlerle ilerler ama temel odak noktası bu değildir. Bunun yerine, sosyal fenomenlerin bireyler üzerindeki etkilerini inceler. Yani temel olarak, sosyal psikoloji bireylerin sosyal etmenlerden nasıl etkilendiğini incelerken insanların kişilikleri arasındaki farklılıkları göz ardı eder.

Sosyoloji

Sosyolojik araştırmalar, sosyal yapımızı etkileyen organizasyonların nasıl yaratıldıklarını, varlıklarını sürdürdüklerini ve değiştiklerini inceler. Ayrıca, farklı sosyal yapıların grupların ve bireylerin davranışları üzerindeki etkisini ve sosyal etkileşimlerin neticesinde o yapıların nasıl değiştiklerini çalışır.

Başka bir deyişle, Richard Osborne (1994) der ki:”sosyoloji, insanların basit olduğunu düşündükleri ve aslında ne kadar karmaşık olduğunu anlamadıkları oldukça bariz sanılan (toplumun nasıl işlediği) şeyleri açıklamak üzerinedir.” Yani, günlük hayatlarımızda yaptığımız bazı şeylerin hiç aklınıza gelmeyecek açıklamaları vardır.

İki alanın da ağır toplar

Sosyal psikoloji alanında da sosyoloji alanında da binlerce önemli insan olduğu doğru olsa da, öne çıkan yalnızca birkaç kişi vardır. İz bırakmış tüm harika araştırmacılardan burada bahsedemeyeceğimiz için iki alanda da oldukça tanınmış figürlerin bazı teori ve metotlarını burada listeleyeceğiz. Bu iki bilim dalı arasındaki ayrımı da daha iyi anlamanıza yardımcı olacak:

• İlk olarak, Pierre Bourdieu (1984) diğer şeylerin yanında, ortaya attığı habitus kavramıyla tanınmaktadır. Bu, dünyadaki, hepimizin gördüğü ve içinde bulunduğu yapıdır. Habitusumuzun, düşüncelerimizde, algılayış biçimlerimizde ve hareketlerimizde oldukça büyük bir etkisi vardır.

Bu teoride, habitus sosyal sınıfları açıklayan temel bir kavramdır. Sosyal sınıflar, özelliklerine göre kurulmaktadır. Ve bu da, yaptığınız belirli hareketlerin sizi belirli sosyal sınıflara dahil ettiği anlamına gelmektedir.

• Henri Tajfel ve John Turner (2005) sosyal kimlik teorisini ortaya atmışlardır. Bu teoriye göre, bizim kendimizi gruplar ve davranışlarımızı şekillendiren kurallarla tanımlamamıza yönlendiren gruplandırma süreçleri vardır. Yani, kendinizi bir grupla ne kadar tanımlarsanız, o grubun kurallarına uymaya o kadar gönüllü olacaksınız. Bunu sürdürmek için bazı fedakarlıklarda dahi bulunabilirsiniz.

Bourdeieu, dünyayı algıladığınız yapıların davranışlarınızı şekillendirdiğini öne sürerken, Tajfel belirli bir gruba ait olmanın ve onun kurallarına uymanın davranışları belirleyen durum olduğunu düşünmektedir. Sonuç olarak, iki alan da, aynı şeyi farklı açılardan incelerler. 

Bibliografi

• Allport, G. W. (1985). The Historical Background of Social Psychology. In G. Lindzey & E. Aronson (Eds.). The Handbook of Social Psychology. New York: McGraw Hill.
• Bourdieu, P. (1984). Distinction: A Social Critique of the Judgment of Taste. London: Routledge.
• Castles, S. (2002). Migration and community formation under conditions of globalization. International Migration Review 36 (4), 1143-1168.
• Cialdini, R. B. (2001). Influence: Science and Practice. Boston: Allyn & Bacon.
• Furfey, P. H. (1953). The Scope and Method of Sociology: A Metasociological Treatise. Harper.
• Moscovici, S. & Markova, I. (2006). The Making of Modern Social Psychology. Cambridge, UK: Polity Press.
• Osborne, R. (2005). Sociology for Beginners. Icon Books, Ltd.
• Tajfel, H. and Turner, J. C. (2005). An integrative theory of intergroup contact, in Austin, W. G. y Worchel, S. (eds.) The Social Psychology of Intergroup Relations. Chicago: Nelson-Hall, pp. 34-47.