Kişilik Değerlendirme

Yazan ve doğrulayan psikolog Sergio De Dios González

Tarafından yazılmıştır Sara Clemente

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

İş görüşmelerine gittiğimizde, insan kaynakları uzmanı bize genellikle tek bir amaç için birçok soru yöneltir: kişilik değerlendirme için. Bu sayede, bizim söz konusu iş için uygun bir aday olup olmadığımıza daha kolay karar verirler.

Bu tür mülakatlar sadece iş görüşmelerinde değil başka alanlarda da karşımıza çıkar. Örneğin, bir psikiyatrist, kişilik bozukluğundan muzdarip birine teşhis koyabilmek için de bu değerlendirmeyi yapabilir. Orduda ya da hukuksal alanlarda da kişilik değerlendirme testleri yapılmaktadır.

Aynı şekilde, mülakatlar, kişilik değerlendirmenin sadece bir yoludur. Bunun dışında anket ya da objektif testler gibi başka yollar da bulunmaktadır.

Değerlendiren kişinin sahip olması gerekenler

Doğru şekilde kişilik değerlendirme yapabilmek için uygun teorik eğitimi almış olmalı ve deneyim kazanmış olmalısınız. Buna ek olarak, bu değerlendirmelerin arkasındaki teorik modeller, profesyonel değerlendirmeleri desteklemektedir. Bu yüzden, bu konuda bilgi sahibi olmak çok önemlidir.

Bu değerlendirmeyi okumak söz konusu olunca, değerlendirme testleri, bize bir kişilik profili verebilir. Bununla beraber, bu ortaya çıkan profil ve gerçekte olan davranışlar arasında doğrusal bir ilişki yoktur. Başka bir deyişle, testlerde dışa dönük olduğu ortaya çıkan biri gerçekte bu tür davranışlar sergilemeyebilir. Aynı şekilde, aynı profil farklı kişilik özellikleri de gösterebilir. Bu yüzden, çok dikkatli olun.

Kişilik değerlendirme anketleri

Kişilik değerlendirme anketleri, kişilerin cevaplaması gereken birtakım sorular ya da önermeler içerir. Bu sayede, anket yapılan kişinin karakter özellikleri cevapları sayesinde ortaya çıkmış olur. Bu cevaplar, kişinin davranışları, düşünceleri ya da çeşitli durumlarda yaptığı jest ve mimiklere de yansır.

Bir anketin içindeki elementlerin sıraya konulması ya da notlanması gerekmez. Bunun yerine her öge ayrıca sunulur. Bu anketlerin iki türü vardır:

• Genel: bir insanın kişiliğini klinik gözlem olmadan tanımlamaya çalışır. Başka bir deyişle, bu anketler kişilik profilleri için tasarlanmıştır. Sonuçları birçok farklı alanda kullanılabilir.
• Klinik: Patolojik karakterleri klinik bir gözlemle belirlemeyi amaçlar. Bir kişinin, normal kabul edilen seviyeden ne kadar yukarıda ya da aşağıda olduğunu belirleyerek daha sonra onu adapte etmek amacıyla yapılır.

Objektif testler

Objektif testler, projektif testler ile birlikte genellikle en sık kullanılan araçlardır. Bunlar, farklı şeylerin değerlendirilmesini içerir: bilgi, yetenek, tavırlar, zeka, vb. Bu testlerde genellikle zaman sınırı bulunmaz. Kişinin samimi ve kişisel bir şekilde cevaplayacağı sorular sorulur ya da senaryolar oluşturulur. Bu tip testlerde doğru ya da yanlış cevap diye bir şey yoktur.

Objektif testler genellikle teşhis koyma amaçlıdır ve okul ortamında yapılır. Bunun iki çeşidi mevcuttur:

• Envanterler: bu testler, kişilik özelliklerini ölçen birçok soruyla doludur. Bu sorular bir kişinin belirtilen görüşe katılıp katılmadığını gösterir. Uzmanlar bu testleri, çok sayıda insana uygulayabilir. En çok kullanılan örnekleri arasında MMPI, 16PF, ve NEO-PI-R gelir.
• Envanterlere yardımcı olan kişilik belirleyici diğer testler. Bunlar, örneğin, dışa vurulan (kişinin yürüyüş, konuşma ve yazma tarzı gibi) davranışlarını, (kalp atışı, tepki süresi gibi) fizyolojik değişkenleri ölçen testler ya da (problem çözme ve tanımlama gibi) performans testlerinden oluşabilir.

Bu tür testleri kullanmak, her zaman B işaretlemek gibi eğilime dayalı ya da sosyal olarak doğru kabul edildiği düşünülen şekilde cevap vermeyi de önler.

Projektif testler

Bu tip testler bir terapist gözleminde yapılmalıdır çünkü çok fazla eğitim ve bilgi gerektirir. Normalde, bu testler, mülakata giren kişinin gerçekliği nasıl gördüğü, gerçekliğe nasıl odaklandığı ve onu nasıl yönettiği konusunda değerlendirici kişiye yardımcı olur. Adından da belli olduğu gibi bu testler, kişinin kendi özelliklerini yansıtmasını sağlar. Bu yüzden, her insana ait farklı özelliklerin belirlenmesi kolaylaştırır.

Bunlar, açık, yapılandırılmamış ve epey güvenilir değerlendirmelerdir. Bu değerlendirmeler, kişiye az ve net yönlendirmelerde bulunur. Kişinin bunlara verdiği cevaplar, kişisel dinamiklerinin dışa vurulmasıdır.

Subjektif test türleri

• Cümle tamamlama: Bu testte kişinin gösterilen cümleleri tamamlaması beklenir. Bu sayede, belirli bir durumda gösterecekleri davranışlar hakkında bilgi vermiş olurlar.
• Mürekkep lekelerini tanımlama: Bu alanda en ünlü mürekkep lekesi tanıma testi Hermann Rorschach tarafından geliştirilmiş olandır. Bu testte 10 sayfa bulunur: 5 tanesi siyah 5 tanesi de renkli mürekkeple yapılmıştır. Burada, uzman, kişinin mürekkep lekelerine verdiği cevaplara göre onun kişiliğini değerlendirmeye çalışır.

• Resim çizme: uzman, kişiden bir resim çizmesini ister. Çizimin formal özellikleri sayesinde kişilik değerlendirme yapılması kolaylaşır. Bunu kolaylaştıran şeyler arasında kağıdın eğimi, darbelerin şiddeti ya da boyu, yapısı rengi ya da pozisyonu yer alır. En bilindik test, bir ağaç, insan ve ev içeren Buck formatıdır. Ayrıca uzmanlar, çocuklar üzerinde, Elizabeth Koppitz’in insan figürü testini kullanır.
• Hikaye oluşturma: bu, hikaye yazma ya da uydurmadan oluşur. Uzmanlar genellikle Murray tarafından tasarlanmış olan TAT’ı (Tematik Algı Testi) kullanmayı tercih eder ve bu testte bir kişi 31 kağıt ile bir hikaye oluşturur.

Sizin de gördüğünüz gibi, bir kişinin kişiliğini değerlendirmek için birçok farklı yol vardır. Profesyonel kişilerin hangi durumda hangi testin kullanılması gerektiğini bilmesi ve herkese karşı onların kişisel farkarını göz önünde bulundurarak davranması gerekir.