Jeffrey Young'ın Şema Terapi Modeli

Yazan ve doğrulayan psikolog Sergio De Dios González

Tarafından yazılmıştır Valeria Sabater

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Jeffrey Young’ın şema terapi modeli kronik psikolojik  bozuklukların tedavisinde son derece yararlıdır. Ayrıca, hastaların diğer terapilere iyi cevap vermediği durumlarda da kullanışlıdır. Bu ilginç metot bağlanma teorisini, Gestalt teorisini, yapısalcılığı, psikanalizin bazı özelliklerini ve bilişsel davranışçı terapiyi bir arada kullanır.

Eğer tüm psikologların bildiği bir şey varsa, bu da bazı hastaları tedavi etmenin çok zor olduğudur. Bu hastanın kişiliği, hastalığın nüksetme oranı ve bozukluğun kendisi gibi sebeplerden olabilir. Örneğin kişilik bozuklukları, herhangi bir zihinsel sağlık personeli için zor olacak birkaç farklı problem ortaya koyabilir.

Bu tip psikolojik durumlar odaklandığı alan daha geniş olan terapi metotlarının faydasını fazlasıyla görür. Kuzey Teksas Üniversitesi ve New York Şehir Üniversitesinin birlikte yaptığı bir çalışmaya göre psikolojik terapiyi sosyal eğitim, atölyeler ve farkındalık pratikleri ile birlikte kullanmak zorlu hastalar için son derece yararlı olabilir.

Entegre yöntemler işe yarar, ve şüphesiz ki bu yöntemlerin en çok bilineni şema terapidir. Jeffrey Young şema terapiyi ilk geliştirdiğinde bu terapi yöntemi Aaron T. Beck’in bilişsel terapisinin üzerine çıkan bir gelişme olarak değerlendirilmişti.

“Hastalar, değişebilmek için uyumsuz başa çıkma stratejilerinden vazgeçmeye hazır olmalıdır. Örneğin, yıkıcı ilişkilerde kalmaya devam ederek veya kişisel hayatları veya iş hayatlarında sınırlarını çizmeyerek kendini şemaya teslim etmeye devam eden hastalar şemayı sürdürür ve terapide hatırı sayılır bir ilerleme sağlayamaz.”

– Jeffrey E. Young

Şema Terapi: Bütünleşmiş Odak

Psikolog Jeffrey E. Young son 20 yılını deneyimleri ve günlük işinin klinik taleplerine dayanarak şema terapi konseptini geliştirerek geçirmiştir. Bu açıdan, Şema Terapi adlı eseri şema terapisi ile ilgili dikkat çekici ve tamamlanmış bir rehber olarak öne çıkmaktadır. Young sadece zihinsel sağlık personellerinin zor ve karmaşık durumlarla başa çıkmak için sahip olması gereken araçlardan bahsetmekle kalmaz ve sürekli bir metot kullanmanın neden o kadar iyi bir şey olmayabileceğini anlamanızı ve bu konuda daha derinine düşünmenizi de sağlar.

Şema terapi gibi bütüncül metotlar hastanın alacağı faydayı arttırmak için farklı metotların en işlevsel olan araçlarını kullanır. Hadi şema terapinin çalışma prensiplerine daha yakından bakalım.

Şema Terapinin Hedefleri

Adından da anlaşılabileceği gibi, bu terapi yöntemi kişiyi problematik ve kendini inciten şekillerde düşünmeye ve hareket etmeye iten işlevsiz şemaları tanımlamayı amaçlar. Bu terapi metodu bunu yapabilmek için aşağıdaki ana hatları kullanır.

• Bilişsel davranışçı terapinin aksine, şema terapi yüzleşme veya yönlendirmeli keşif yöntemlerini kullanmaz. Kendisini daha ziyade duygusal terapi üzerinden temellendirir.
• Aynı şekilde, bu terapi türünün diğerlerinden daha uzun sürdüğünü de belirtmemiz gerekir. Sonuç elde edebilmek için hastanın daha fazla seansa katılım göstermesi gerekir.
• Şema terapi hastanın çocukluğunda ortaya çıkmış olan işlevsiz alışkanlıkları bulmaya çalışır.
• Zihinsel sağlık personeli hasta ile onun benlik anlayışı, kendi kendini kontrol etme kapasitesi, duygusal iletişim yöntemleri, bağımsızlığı ve yeterlilik hissi üzerine çalışır.

Hangi Hastalar Bu Tedavinin Yararını Görebilir?

Şema terapi DSm-5’te bahsedilen Eksen-1 hastalıkların tedavisinde özellikle etkilidir. Eksen-1’e aşağıdaki klinik durumlar dahildir:

• Anksiyete bozuklukları.
• Duygudurum bozuklukları.
• Dissosiyatif bozukluklar.

Aynı şekilde, Jeffrey Young da aşağıdaki şeyleri vurgular:

• Bu terapi, hissettikleri, düşünceleri ve duyguları hakkında konuşmakta zorlanan herhangi biri için yararlıdır. Bu metot kişisel bloklar veya negatif bağlantılarla başa çıkmak için son derece kullanışlıdır.
• Varoluşsal krizde olan hastalar veya terapiye gitmek istemeyen hastalar da bu terapi metodundan yararlanabilir.

Şema Terapinin İki Temeli

Şema terapi iki temel alanda çalışır:

Hastanın Davranışlarını Açıklayan Şemaları Tanımlamak

Bilişsel davranışçı terapide, şema, düşünme ve hareket etme şeklinizi belirleyen kalıplara verilen addır. Mutsuz bir ilişki veya yıkıcı bir hayat yaşamak gibi çoğu şema ıstırap çekmenize neden olur.

Jeffrey Young bu noktada hayattaki erken deneyimleri ve hastanın duygusal tutumunu tanımlamanın önemine vurgu yapar. Bu terapide ana odak hastanın hayatının erken dönemlerinde oluşturulmuş ana şemaları ve bunların çıkış noktasını algılayabilmektir.

Şema Terapi Bu Sorunlara Nasıl Yaklaşır?

Günlük sorunlar ve durumların üstesinden gelmek için kullanacağınız başa çıkma mekanizmaları sahip olduğunuz şemalara bağlıdır. Dr. Young üç uyumsuz başa çıkma mekanizması tanımlamıştır:

• Kaçınmak. Şemalarınızdan ve sorumluluklarınızdan kaçmanın ya da onları bloklamanın yollarını bulursunuz.
• Teslim olmak. Her bir şeylerle başa çıkmanız gerektiğinde üzgün, korkmuş, savunmasız, beceriksiz ve boş hissedersiniz. Sonuç olarak, basitçe hayat ile yüzleşemezsiniz. Bu, terapiye çok dirençli olan depresyon tiplerinde sık görülen bir uyumsuz şemadır.
• Aşırı derecede telafi. Bu durumda, bir şeyleri dengelemek için şiddetli bir şekilde tepki verme eğilimindesinizdir. Bunun bir sonucu olarak, günlük problemlere aşırı tepkiler verirsiniz. Bu başa çıkma mekanizması sınırda kişilik bozukluğu olan insanlarda sık görülür.

Bu terapi ortalama olarak bir yıl kadar sürer. Terapistin hastası ile mükemmel bir bağlantısı olmasını gerektiren zor ve derin bir süreçtir. Hasta terapisti ile rahat hissettiğinde, problematik olan şemalarını tanımlamak üzerine çalışabilirler.

Sonrasında, psikologlar hastayı yeni, geçerli, işlevsel ve sağlıklı şemalar kurması için Gestalt terapisi, psikanaliz, bilişsel davranışçı terapi ve duygusal terapi kullanarak yönlendirirler. Sonuç olarak, şema terapi ilginç olduğu kadar zihinsel sağlık problemleri olan hastalar için faydalıdır da.