İnanılmaz Kranial Sinirler ve Çalışma Şekilleri

Yazan ve doğrulayan psikolog María Alejandra Castro Arbeláez

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Kranial sinirler genellikle sinir çiftleri olarak adlandırılır. Bunun nedeni beynin her yarım küresinde birer çift halinde bulunmalarıdır.

Sinir sisteminin karmaşıklığı şaşırtıcıdır. Çoklu bağlantıları bu sistemi vücudumuzdaki en önemli sistemlerden biri yapar. Bu yazıda, en önemli bileşenlerinden biri olan kranial sinirler hakkında konuşacağız.

Kranial sinirler veya sinir çiftleri, kafatasının tabanından çıkar ve hedef bölgelerine, bölgenin etrafına dağılmış küçük delikler aracılığıyla ulaşır. Böylece, tüm çevre alanları ile iletişim kurarlar. “Çiftler” adını alırlar çünkü beynin her iki tarafında sinir vardır. Bu nedenle, sağ yarım kürede on iki sinir ve sol yarım kürede on iki sinir vardır.

Kranial Sinirlerin Sınıflandırılması

Sinir çiftleri farklı şekillerde sınıflandırılabilir:

İşlevlerine Göre

• Motor kranial sinirler. Göz hareketleriyle ilgili kranial sinirler (3, 4 ve 5), dil ve boyun hareketleriyle ilgili olan kranial sinirler (10 ve 12).
• Duyusal kranial sinirler. 1, 2 ve 8.
• Karışık kranial sinirler. 5, 7, 9 ve 10.
• Parasempatik kranial sinirler. 3 ve 7.

Pozisyonlarına Göre

Bir kısmı beyin sapının yukarısında yer alır (bir ve iki çift); beyin sapının üst kısmındaki diğerleri (üç ve dört çift); köprünün yakınındakiler (beş, altı, yedi ve sekiz numaralı çiftler); ve son olarak, soğaniliğin en alt kısmında bulunanlar (dokuz, on, on bir ve on iki numaralı çift).

Nörobilim: Beyni Keşfetmek kitabının yazarları, Bear, Connors ve Paradiso’ya göre, ilk iki kranial sinir, merkezi sinir sisteminin bir parçasıdır ve diğerleri de omurilik sinirleri gibidir. Bunun “periferik sinir sistemine ait olan aksonları içermesi anlamında” olduğunu belirtiyorlar. Bu sinirlerin her biri, birkaç farklı işlevi yerine getiren liflere sahiptir.

Kranial Sinirler ve İşlevleri

1. Kranial Çift

Akson türü: Özel duyumsal.

Bu, en kısa kranial çiftidir, çünkü hedef alanı beyinde geldiği alana yakındır. Aynı zamanda koku siniri olarak da bilinir. Buna ek olarak, adından da anlaşılacağı gibi, koku ile ilgili sinir bilgi taşımaktan sorumludur.

2. Kranial Çift

Akson türü: Özel duyumsal.

Bu sinir diensefalonda ortaya çıkar. Öncekinde de olduğu gibi, sinir dürtülerini duyu organlarından merkezi sinir sistemine ileten afferent liflere sahiptir. İşlevi görsel bilgiyi iletmektir.

3. Kranial Çift

Akson türü: Somatik motor ve viseral motor.

Bu sinirin diğer iki adı vardır: okülomotor sinir veya oküler motor. Göz ve göz kapaklarının hareketlerinden sorumludur. Buna ek olarak, göz bebeklerinin büyüklüğünün parasempatik kontrolü ile de ilgilenir.

4. Kranial Çift

Akson türü: Somatik motor

Bu dördüncü çift mezensefalondan kaynaklanır. Troklea siniri ve patetik sinir isimleriyle anılır. Aynı zamanda gözlerin hareketi ile de ilgilenir ve gözün üst yan kasına sinyaller gönderir.

5. Kranial Çift

Akson türü: Somatik duyusal ve somatik motor.

Bu trigeminal sinir ya da üç ikiz sinir olarak bilinir ve motor ve duyusal fonksiyonlara sahiptir. Öncelikle, motor seviyesinde çiğnemeden sorumlu kaslara emir gönderir. Ayrıca, duyusal düzeyde, aynı zamanda ağızdan ve yüzden dokunsal, acısal ve propriyoseptif bilgiler toplar.

6. Kranial Çifti

Akson türü: Somatik motor.

Bu kranial çift, abdusens siniri ya da altıncı çift sinir olarak adlandırılır. Gözün abdüktör hareketlerinden sorumludur ve gözün burnun karşı tarafına doğru hareket etmesine neden olandır. Bu inanılmaz değil mi?

7. Kranial Çift

Akson türü: Somatik duyusal ve somatik motor.

Bu aynı zamanda yüz siniri olarak da bilinir. Bu, yüz ifadesi kaslarının hareketlerinden sorumlu olmasından kaynaklanmaktadır. Buna ek olarak, dilin üst kısmının üçte ikisindeki lezzet duygusu ile ilgilenir. Ayrıca lakrimal ve tükürük bezlerine emir gönderir.

8. Kranial Çift

Akson türü: Özel duyumsal.

Bu, vestibulokoklear sinirdir. İşitme ve denge hissinden, duyduklarımız ve fiziksel konumumuz hakkında bilgi almaktan sorumludur.

9. Kranial Çift

Akson türü: Somatik motor, viseral motorlar, özel duyusal ve viseral duyusal.

Buna glosso-farinjiyal sinir denir. Bu karışık bir sinirdir ve isminden bazı işlevlerine dair çıkarım yapabiliriz:

• Gırtlak kaslarının hareketi.
• Tükürük bezlerinin parasempatik kontrolü.
• Aorttaki kan basıncındaki değişikliklerin tespiti.
• Dilin ön kısmının üçte birindeki tat alma duyusu.

10. Kranial Çift

Akson türü: Viseral motor.

Buna vagus siniri denir. Kalbin, akciğerlerin ve karın organlarının parasempatik kontrolünden sorumludur. Buna ek olarak, viseral ağrı hissini, boğaz kaslarının hareketini iletir ve ayrıca tada ilişkin bilgi alır.

11. Kranial Çift

Akson türü: Somatik motor

Buna yardımcı sinir denir. Boğaz ve boyun kas hareketlerini yönetir.

12. Kranial Çift

Akson türü: Somatik motor

Hipoglossal sinir ya da dil altı siniri olarak adlandırılan bu kranial sinir çifti, yutma eylemine katkıda bulunur. Buna ek olarak, dil hareketinden, dokuz ve onuncu kraniyal çiftler ile birlikte çalışmaktan sorumludur. Bu çift sayesinde, yutma en iyi şekilde gerçekleştirilir.

Gördüğünüz gibi, kraniyal sinirlere herhangi bir zarar vermek vücudumuzun işleyişinde ve hatta hayatta kalmamızda ciddi sorunlar anlamına gelebilir. Vücudumuzda bu hasar oluuştuğunda nörolojik bozukluklar ortaya çıkabilir.

Beynimizdeki bu önemli sinirleri daha iyi anlamanıza ve takdir etmenize yardımcı olduğumuzu umuyoruz!