Birini 'Zararlı İnsan' Olarak Damgalamanın Tehlikesi

Yazan ve doğrulayan psikolog Cristina Roda Rivera

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Dikkatli olun, çünkü “zararlı kişi” terimi, bir tartışma esnasında rahatlıkla ağzımızdan kaçırabileceğimiz etikettir. Bu etiket, tartıştığımız konu ile ilgili tüm olumsuz sorumluluğu, karşımızdaki insana yüklediğimiz anlamına gelir.

Sorun şu ki, bunu söylediğimiz zaman, kurban rolünü oynamak daha da kolaylaşıyor. Tabi ki de bunu yapmak o yüzden çok cazip bir fikir haline geliyor. Bu nedenle, duygusal gelgitleri olan, mükemmel olduklarını ve “zararlı bir insanın” herhangi bir empati duygusunu hak etmediğini düşünen insanlar için, bu kaçış noktası, çok cazip bir kaynaktır.

Bu insanlar, zararlı bir insanın karmaşık bir duruma ve geçmişe dair tepkilerini görmek istemezler. Doğal olduğunu düşünürler. Diğer bir deyişle, “zararlı insan” etiketini kullanan bir insan, eğer gerçekten de varsa, bu zararlılık halinin bir geçmişi olduğunu bilmez.

“Zararlı kişi” etiketi bazında dikkat etmemiz bir başka neden ise, bunun bilimsel bir etiket olmadığıdır. İnsanın zararlılığı üzerine herhangi bir bilimsel çalışma yapılmamıştır.

İnsanların zararlı olarak etiketlediği bazı davranışlar vardır. Bunu emrivaki biçimde yapar ve bu davranışa yol açan diğer etmenleri hiç bir şekilde hesaba katmazlar.

Aslında, bu etiket o kadar popülerdir ki, bize karşı kullanılabilme ihtimali de vardır. Kimse “zararlı kişi” kategorisine girmeyeceğine dair %100 emin olamaz. Davranışları etiketleme ile insanları etiketleme arasında çok ince bir çizgi vardır. 

“Zararlı Kişi” Etiketi Neden Böyle Bir İz Bırakır?

Birisine ‘zararlı’ demek, ‘zararsız’ bir eylem değildir. Aslında, bireye karşı yapılmış çok ciddi bir saldırı olarak adlandırılabilir. Ahlaki otorite kılıfı içerisinde gizlenmiş acımasız bir hakaret olduğunu, bir kaç tane kişisel gelişim kitabi okursanız anlayabilirsiniz.

Zararlı teriminin neye karşılık geldiğinin anlaşılması kolaydır. Gücünü, etrafına yaydığı zehirden alır. Bu kavram, hayal gücümüzde, çok dikkatli davranmamız gereken tehlikeli bir madde olarak yer alır. Bu yüzden, zararlı bir şey olduğunu söylediğimiz bir şeye, güvenmememiz gerektiği anlaşılır.

Bu zararlı etiket silahının, bu kadar çok cahil insanın elinde olması utanç verici bir durumdur. Bu konu üstünde biraz düşünmek gerek…

Zararlı insan diye bir şey yoktur, sadece zararlı ilişkiler ya da davranışlar vardır

Kimse, kendi başına zararlı değildir.

İnsanın damarlarında kan yerine arsenik gezinmez. Bazen, sakin bir deniz oluruz, yelkenler ve dümen, bizi istediğimiz yere sessiz sakin götürür. Ama bazen, beslediğimiz, öncülük ettiğimiz ve yıkıp geçtiğimiz bir fırtınaya da dönüşürüz.

Hayattaki beklentilerimiz, davranış biçimimiz ve değerlerimiz çevremizdekilerle elbet çatışacaktır. İçimizdeki o boşluğu ve belirsizliği hissettiğimizde, bu duygusal boşluğun ortadan kalkmasına çalışmak yerine, sorumluluğu başkalarının ellerine bırakıyoruz.

Belki de, bir başkasını “zararlı bir kişi” olarak adlandırmadan önce, kendimize bakıp, biz de neyin yanlış olduğuna bakmamız gerekiyor.

Zararlı Kişi Yerine Zararlı Dinamikler

Herkes zararlı bir davranışın kurbanı olabilir. Ancak zararlı insanlar olmaktan daha ziyade, zararlı dinamikler yoluna girmek bizler için daha olası ve yaygındır.

Bunun gibi davranışları, bizimle konuşmadıkları için küs olduğumuz bir arkadaşımız durumunda, gururumuzdan yaparız. Bir başkasının cahilliğini vurgulamak için, bir konu hakkında saatlerce konuştuğumuzda, bir başkası bizi çok fazla korumacı bir şekilde yönetmeye çalıştığı zaman bağımlı hale geldiğimizde, zararlı davranış göstermiş  ya da buna maruz kalmış oluyoruz.

Zararlı teriminin, muallak olduğu kadar, güçlü olduğunu bu örneklerden görebilirsiniz. Birine zararlı bir insan demek potansiyel olarak tehlikeli oldukları veya gerçekte öyle davrandıkları anlamına gelir. Bunu söyleyerek, ne kadar tehlikeli olduklarını, hangi yönlerden bizi etkilediklerini ve gerektiğinde kendimizi nasıl korumamız gerektiği anlamları çıkmaz.

Ve onlara nasıl yardım edebileceğimiz konusunda da bir açıklama getirmez.  İnsanlara bir etiket vermekten vazgeçip, onları bir birey olarak görmeye başlayalım.