Arkadaşlıklar - Bir Ömür Boyu Nasıl Gelişirler
Yazan ve doğrulayan psikolog Alejandro Sanfeliciano
Arkadaşlıklar hayatımızda temel bir rol oynar. Hepimiz güvenebileceğimiz insanlarla duygusal olarak anlamlı ilişkilere sahip olmak isteriz her zaman. Düzgün bir biçimde gelişebilmek ve keyifli hayatlar sürebilmek için başka insanlara ihtiyacımız vardır. Fakat arkadaşlık tam olarak nedir? Bu ilişkiler hayatımız boyunca hangi şekillere bürünür?
Sternberg’in teorisine göre arkadaşlık güven ve özveri üzerine kurulan bir ilişkidir. Fakat her bireyin arkadaşlıklar üzerine düşünceleri çok çeşitlidir. Bu da kavramın çevresinde var olan yapıcı faktörlerden ötürüdür. Her kişinin nesnelliği arkadaşlığı tanımlayan kriterlerin üzerinde belirgin etkiye sahiptir ve bu kriterlerde değişikliğe sebep olur.
Genel olarak, yetişkinler arkadaşlığın tek taraflı bir ilişki olmadığına inanır. Çoğu yetişkin çift taraflı olması gerektiğini düşünür. Arkadaşlık karşılıklı psikolojik tatmini ima eder. Bu tatmini her iki tarafın da hisleri ve düşüncelerini anlayışıyla kategorize ederiz. Öte yandan çocukların arkadaşlıkla ilgili çok farklı fikirleri bulunur. Şimdi arkadaşlıkların hayatlarımız boyunca nasıl evrim geçirdiğinden bahsedeceğiz.
Arkadaşlıklar geliştirmek
Damon ve Fuentes’e göre arkadaşlığın her biri belirgin özellikleri olan farklı aşamaları bulunur.
Erken çocuklukta arkadaşlık
0-2 yaş arasındaki dönemden bahsediyoruz. Bu aşamada tam manasıyla bir arkadaşlıktan bahsetmek güçtür fakat sosyal bir hayata benzerlikler bulunmaktadır. Araştırmalar küçük çocukların tanımadıkları insanlara oranla tanıdıkları insanlarla daha fazla etkileşim başlatıp sürdürdüklerini ortaya koymuştur. Bu tercih çocukların özdeşleştirebildikleri kişilere güvendiğini ima etmektedir.
Buna ek olarak, çocuklar pozitif deneyimler edindikleri insanlara benzeyen insanlarla etkileşime geçmeyi tercih ederler. Birisiyle negatif deneyimler yaşamışlarsa ona benzeyenlerden kaçınırlar. Böylece, çocuğun oynayacağı kişileri ve kime şefkat göstereceğini bildiği arkadaşlıkların başlangıcından bahsedebiliriz.
Okul öncesi yıllarında arkadaşlıklar
2-6 yaş arası, ilk okula başlamadan hemen önceki okul öncesi dönemidir. Bu yaşta çocuklar arkadaşlığı benmerkezci bir noktadan anlar ve analiz eder. Kendi bakış açıları ile başkalarının bakış açıları arasında bir ayrım yapmazlar. Bu da henüz bir zihin teorisi geliştirmedikleri içindir.
Sonuç olarak, bu arkadaşlıklar dengesiz karşılaşmalarla tanımlanırlar. Kişiler arası çatışmalar yaygındır ve kolaylıkla bir arkadaşlığın sonlanmasına neden olabilir. Genellikle çocuklar kendilerine yakın yaşayanlarla veya sınıf arkadaşlarıyla arkadaş olurlar. Özetlemek gerekirse, bu dengesiz ilişkileri fiziksel yakınlığa bağlıdır. Ebeveynler ve bakıcılar çocukların bu yaştaki arkadaşlıklarını genel manada kontrol eder ve yönlendirir.
Okul dönemi çocukları için arkadaşlıklar
Bu aşama çocukların 6-12 yaş arasında okula gitmeye başladığında başlar ve ergenliğe ulaştıklarında sonlanır. Bu arkadaşlıklar işbirliği ve karşılıklı yardım ilişkisi sürdürme ile karakterize edilirler.
Bu dönem çocuklar başkalarını anlamaya başlar. Benmerkezci arkadaşlık anlayışını terk ederler. Artık onların ihtiyaçlarına ve taleplerine karşı şefkat ve ilgi gösteren arkadaşlar seçerler.
Bu aşamada arkadaşlık kavramı yetişkinlerin arkadaşlıktan bahsederken düşündüklerine çok yakındır. Bu ilişkiler daha uzun sürme eğilimindedir. Çocuklar bu aşamadan ergenliğe kadar arkadaşlıklarını sürdürürse yakın ve son derece yüksek duygusal bir bağ sahibi olurlar.
Ergenlikte arkadaşlıklar
Bu dönem 12 yaşta başlar ve 18 yaşa kadar sürer. Ergenler yetişkinlerle aynı arkadaşlık kavramına sahiptir. Arkadaşlığı karşılıklı anlayışa dayalı uzun süreli ilişkiler olarak görürler. Şefkat ve duygu temel bir rol oynar.
Bu aşamada arkadaşlıklar çok daha derinleşir. Arkadaşlar sadakat, güven, samimiyet ve içtenlik göstermeye başlar. Arkadaşlar birbirlerini psikolojik özellikler ve benzer ilgi alanları, hobilere dayanarak seçerler.
Ergenlikten itibaren birçok ortak deneyim arkadaşlığı zenginleştirir. Uzaklık ve arada bir ortaya çıkan çatışmalar arkadaşlar arasındaki duygusal bağı sürdürmeye ve ondan keyif almaya engel olmaktan çıkar.
Fakat, bu sınıflandırmaya göre arkadaşlıklar zaman içerisinde değişir. Bireyin evrimsel değişiminden etkilenirler. Bununla birlikte, arkadaşlığın öznel bir kavram olduğunu da unutmamak gerekir. Her kişi birçok değişkenden ötürü kendi arkadaşlık anlayışına sahiptir. Önemli olan şey insanlarla uygun ve tatmin edici bir şekilde iletişim kurabilmek için arkadaşlığın size ne ifade ettiğini anlamaktır.
Bu metin yalnızca bilgilendirme amaçlı sunulmuştur ve bir profesyonelle görüşmeyi yerine geçmez. Şüpheleriniz varsa, uzmanınıza danışın.