Yetişkinlerde OSB Nasıl Teşhis Edilir

5 dakika

OSB'niz olabileceğini hiç düşündünüz mü? Bir akrabanızın veya yakın bir kişinin bu rahatsızlıktan muzdarip olabileceğinden şüpheleniyor musunuz? Aslında, veriler, yüksek işlevli OSB'li kişilerin genellikle teşhis edilmediğini göstermektedir. Bu durumun yetişkinlerde nasıl değerlendirildiğini öğrenmek istiyorsanız okumaya devam edin.

Son Güncelleme: 03 Temmuz, 2022

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), zorlukları sosyal etkileşim, iletişim, kalıplaşmış davranışların varlığı (katı ve tekrarlayıcı), değişime direnç ve sınırlı ilgi alanlarına yansıyan nörogelişimsel bir sorundur. Bu bozukluğun ifade edilme şekli kişiden kişiye değişir ve hastalığın evresine bağlıdır.

OSB’li çoğu kişiye çocuklukta teşhis konur. Bu aşamada tespit etmek oldukça zor olsa da, yetişkinlikte de teşhis edilebilirler. Şüphesiz, OSB daha sık hale gelmektedir ve prevalansının 68’de 1 olduğu tahmin edilmektedir. Vakalardaki bu artış, artan farkındalık, aşırı tanı veya aşırı kapsamlı tanı kriterlerine bağlanabilir.

Otizm spektrum bozukluğunun belirtileri

OSB’li insanlar sosyal olarak iletişim kurmakta ve etkileşimde bulunmakta zorluk çekerler. Kural olarak, sınırlı ilgileri ve tekrarlayan davranışları da vardır. Ek olarak, bilişsel ve davranışsal esneklik, değişen duyusal duyarlılık, duyusal işlemleme güçlükleri ve duygu düzenleme güçlükleri ile ilgili güçlükler yaşarlar.

Ardından, APA’nın (Amerikan Psikoloji Derneği) OSB’yi teşhis etmek için belirlediği kriterleri gözden geçireceğiz.

A. Çeşitli bağlamlarda sosyal iletişimde ve sosyal etkileşimde mevcut veya tarihsel olarak aşağıdakilerin gösterdiği gibi kalıcı eksiklikler. Bu örnekler açıklayıcıdır, ancak ayrıntılı değildir.

Sosyo-duygusal karşılıklılıkta eksiklikler. Anormal sosyal yaklaşımlar ve normal iki yönlü konuşmaların başarısızlığı. Ortak ilgi ve duygularda azalma. Sosyal etkileşimleri başlatamama veya yanıtlayamama.
Sözsüz iletişimsel davranışlarda bozulmalar. Zayıf entegre sözlü ve sözlü olmayan iletişim. Göz teması ve beden dilinde anormallikler. Jestlerin anlaşılmasında ve kullanılmasında bozulmalar. Daha ciddi vakalarda, toplam yüz ifadesi ve sözlü olmayan iletişim eksikliği.
İlişkileri geliştirmede, sürdürmede ve anlamada sorunlar. Çeşitli sosyal bağlamlarda davranışı ayarlamada zorluklar. Yaratıcı oyunları paylaşmada veya arkadaş edinmede zorluklar. Diğer insanlara karşı tam bir ilgi eksikliği olabilir.

B. Aşağıdakilerden iki veya daha fazlasında kendini gösteren, kısıtlayıcı ve tekrarlayıcı davranış, ilgi alanları veya faaliyetler örüntüleri :

Basmakalıp veya tekrarlayan hareketler, nesnelerin kullanımı veya konuşma. Örneğin, basit motor stereotipler, oyuncakların hizalanması veya nesnelerin yerinin değiştirilmesi, ekolali ve kendine özgü ifadeler.
Monotonlukta ısrar, rutinlerin aşırı katılığı veya ritüelleştirilmiş sözlü veya sözlü olmayan davranış kalıpları. Örneğin, küçük değişikliklerde büyük sıkıntı, geçişlerde zorluklar, katı düşünce kalıpları, selamlama ritüelleri, aynı yolu izleme ihtiyacı veya her gün aynı yiyecekleri yemek.
Son derece kısıtlı ve sabit çıkarlar. Bunlar yoğunluk veya odak açısından anormaldir. Örneğin, olağandışı nesnelere güçlü bağlanma veya bunlarla meşgul olma veya aşırı sınırlanmış veya yaygın ilgi alanları.
Duyusal uyaranlara karşı hiper veya hiporeaktivite. Ayrıca, çevrenin duyusal yönlerine olağandışı ilgi. Örneğin, ağrıya/sıcaklığa karşı bariz kayıtsızlık, belirli seslere veya dokulara ters tepki, aşırı derecede koklama veya ışıklara veya hareketlere karşı görsel büyülenme.

C. Semptomlar gelişim döneminin başlarında mevcut olmalıdır. Ancak, toplumsal talepler sınırlı kapasiteleri aşmadıkça tam olarak tezahür etmeyebilirler. Alternatif olarak, daha sonraki yaşamda öğrenilen stratejiler tarafından maskelenebilirler.

D. Semptomlar, sosyal, mesleki veya diğer önemli olağan işlevsellik alanlarında klinik olarak belirgin bir bozulmaya neden olur.

E. Bu rahatsızlıklar zihinsel yetersizlik (entelektüel gelişimsel bozukluk) veya genel gelişimsel gecikme ile daha iyi açıklanamaz. Bununla birlikte, zihinsel engellilik ve otizm spektrum bozukluğu sıklıkla çakışmaktadır. Otizm spektrum bozukluğu ve zihinsel yetersizlik komorbid tanılarını koymak için, sosyal iletişimin genel gelişim düzeyi için beklenenin altında olması gerekir.

Yetişkinlerde OSB ‘nin Değerlendirilmesi

İnsanların bir değerlendirme için bir profesyonelle görüşmeleri gerekip gerekmediğine karar vermek için girebilecekleri anketler vardır. Bununla birlikte, tanı oluşturmaya uygun olmadıkları için dikkatli bir şekilde yaklaşılmalıdır. Bu nedenle, ASD’yi doğrulamak için onlara güvenilmemelidir.

ASD için en yaygın öz değerlendirme araçları arasında şunlar yer alır:

Otizm Spektrum Bölümü (AQ-10). Bu, Otizm Spektrum Katsayısı (AQ) adı verilen çok daha uzun bir anketten uyarlanmış on soruluk bir değerlendirme aracıdır.
Yetişkin Tekrarlayan Davranışlar Anketi-2 (RBQ-2A). Bu 20 maddelik anket, ‘sınırlı ve tekrarlayan davranışlara’ odaklanmaktadır.
Yetişkin Sosyal Davranış Anketi (ASBQ): Bu araçtaki 44 soru, yetişkinlerde otizmin çok çeşitli yönlerine odaklanır. Bir öz değerlendirme aracının yanı sıra başka bir bireyi değerlendirmek için kullanılabilir.

Profesyonel değerlendirmeler

Bir sağlık uzmanına danışmak, OSB tanısı almanın tek yoludur. Konuşma ve etkileşim biçimleri de dahil olmak üzere hastanın davranışını gözlemlemekten sorumlu olacaklar. Ayrıca, kişiden yukarıda bahsettiklerimizden daha ayrıntılı bir veya daha fazla değerlendirmeyi tamamlamasını isteyeceklerdir. Bazıları aşağıdaki gibidir:

Otizm Tanısal Gözlem Takvimi, İkinci Baskı (ADOS-2) Modül 4. Bu, her yaştan insanda otizm teşhisi için altın standart olarak kabul edilir. Modül 4, özellikle yetişkinler için kullanılır ve bir anket değildir. Bunun yerine, testi uygulayan profesyonel, belirli istemlere nasıl tepki verdiklerini gözlemleyecektir. Hem bireyin söylediklerini hem de davranışlarını değerlendirirler.
Gelişimsel, Boyutlu ve Tanısal Görüşme-Yetişkin Versiyonu (3Di-Yetişkin). Hastanın sosyal durumlarda nasıl iletişim kurduğuna ve etkileşime girdiğine odaklanır. Ayrıca belirli bir nesneye ve belirli davranışlara takıntı gibi sınırlı ilgi alanları arar.
Sosyal Duyarlılık Ölçeği (SRS). Bu test otizmi teşhis etmek için değil, sosyal becerilerdeki bozulmayı ölçmek için kullanılır.
Otizm Tanısal Görüşme-Gözden Geçirilmiş (ADI-R). Bu test otizmden etkilenen üç ana alana odaklanır: dil ve iletişim, sosyal etkileşim ve tekrarlayan davranışlar veya ilgi alanları.

Ulusal Sağlık ve Bakım Mükemmelliği Enstitüsü (2021), bir kişi aşağıdaki sorunlardan bir veya daha fazlasını yaşadığında olası otizm için tarama yapılmasını önerir:

Sosyal etkileşimde kalıcı zorluklar.
Sosyal iletişimde kalıcı zorluklar.
Basmakalıp davranışlar (katı ve tekrarlayan), değişime direnç veya sınırlı ilgi alanları.
Bir iş veya eğitim alma veya sürdürme sorunları.
Sosyal ilişkileri başlatma veya sürdürme zorluğu.
Akıl sağlığı veya öğrenme güçlüğü hizmetleriyle önceki veya mevcut temas
Nörogelişimsel bir durumun (öğrenme güçlükleri ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu dahil) veya zihinsel bir bozukluğun öyküsü.

Yetişkinlerde OSB ‘nin değerlendirilmesi, her zaman bir profesyonelin yönlendirmesi altında yapılmalıdır, çünkü resim, uzman olmayanların kafasını karıştırabilecek diğer bozukluklarla benzerlikler gösterebilir.

Bu bozukluklar ayırıcı tanı ile ekarte edilir. Otizm, sosyal iletişim bozukluğu ile kolaylıkla karıştırılabilir. Bu problemi olan kişiler kelimeleri ve dili uygun şekilde kullanmakta zorluk çekerler.

Yetişkinlerde OSB tedavisi

Yetişkinlerde OSB’yi tedavi etmek için kullanılabilecek bazı müdahaleler şunları içerir:

Bilişsel davranışçı terapi. Seanslar sırasında insanlar duygular, düşünceler ve davranışlar arasındaki bağlantıları öğrenirler. Bu, olumsuz davranışlarını tetikleyen düşünce ve duyguları belirlemelerine yardımcı olabilir.
Sosyal beceri eğitimi. Bu becerilerle, otizmli yetişkin başkalarıyla etkileşim kurmayı öğrenebilir. Buna ek olarak, bir sohbeti nasıl yürüteceklerini, mizahı nasıl anlayacaklarını ve duygusal ipuçlarını nasıl okuyacaklarını öğreneceklerdir.
Konuşma terapisi. Daha iyi iletişim kurmalarına yardımcı olabilecek sözlü beceriler öğrenirler.
İş terapisi. Günlük yaşamlarında çalışmak için gereken temel becerileri öğrenirler.

Son olarak, yetişkinlerde OSB, aile ortamını da etkileyen bir hastalıktır. Bu nedenle bozukluğun değerlendirilmesi, hastanın yakınları veya sevdikleriyle yapılan bir konuşmayı içermelidir. Aslında, destek gruplarını değerlendirmek, başkalarıyla nasıl ilişki kurduklarını ve toplumdaki yaşamlarının nasıl olduğunu daha iyi anlamanın mükemmel bir yoludur.