Üç Büyük Ahlaki İkilem

Ahlaki ikilemler, değerlerin çelişkili olduğu paradoksal durumlardır. Bu senaryolarda, bireyin eylemleri bir şekilde daima zarar yaratacaktır. Değerlendirilmesi gereken, hangi seçeneğin daha az hasara neden olduğu ve/veya hangi alternatiflerin daha fazla etik tutarlılığa sahip olduğudur.

En iyi bilinen ahlaki ikilemlerden biri tren ikilemidir. Bu ikilemde, bir tren tam hız ilerlemektedir. Yolculuk sırasında, raylara bağlı beş kişi olduğunu fark ediyorsunuz. Ancak, trenin rotasını değiştirmek için bir düğmeye basma imkanına sahipsiniz. Buradaki mesele, bu raya bağlı bir kişinin olmasıdır.

Bu durumda, ikilem ne yapılacağına dayanır. Tartışma, trenin rotasını değiştirmeyip beş kişinin ölmesine müsaade etmenin mi yoksa trenin rotasını kasıtlı olarak değiştirip raya bağlı olan bir kişinin öldürülmesinin mi ahlaki olarak daha geçerli olduğudur. Eğer olaylar normal seyrinde ilerleseydi, o kişi ölmezdi. Düğmeye basmaya karar veren her kimse hayatlarını kaybetmelerine neden olacaktı.

Bu varsayımsal durumdan başka bir dizi ahlaki ikilem ortaya çıktı. En iyi bilinen çatıdaki adam, döngü yol ve bahçedeki adamdır. Bu ikilemlerin ne hakkında olduğunu görelim.

1. Çatıdaki adam

“Çatıdaki adam”, tren vakasından türetilen ahlaki ikilemlerden biridir. Durum oldukça benzer. Raylara bağlı beş kişiye doğru giden bir tren var. Bununla birlikte, bu durumda, seçenek trenin önüne ağırlık atmak, bağlı olan insanlara ulaşmadan önce durdurmaktır.

Tek olasılık yolun yanında obez bir adam olmasıdır. Eğer trenin önüne atılırsa, tren durdurulabilir ve diğer beş kişinin ölmesini engelleyebilir. Ne yapılması gerekir? Fark, bu durumda, bir kişinin hayatını kasıtlı olarak sona erdirecek aktif bir eylem gerçekleştirmeniz gerektiğidir.

Faydacı etik, belirleyici faktörün kurban sayısı olduğunu gösterir, yani beş kişiyi kurtarmak karşılığında bir hayatı feda etmeye değer. Hümanistik etik farklı bir şeye işaret ediyor. Yolun yanındaki adam haklarını tam olarak kullanma hakkına sahiptir. Bunlardan biri yaşama hakkıdır ve bu nedenle başkalarını kurtarmak için bir araç olarak hizmet etmemek de hakkıdır.

2. Döngü yol, en büyük ahlaki ikilemlerden biri

Ahlaki ikilemler çerçevesinde, “Döngü yol” az önce bahsettiğimiz ikileme oldukça benzer. Bu durumda gerçekleşen şey, döngüsel bir yolun, başka bir deyişle dairesel bir yolun bulunmasıdır. Ne yaparsanız yapın, daima başlangıç noktasına dönersiniz.

Bu durumda, yola bağlı beş kişi vardır. Farklı bir rota izlemek için treni de kullanabilirsiniz. Bu senaryoda, bağlı bir adam vardır. Oldukça kaslıdır ve diğer beş kurbana ulaşmadan önce treni durdurabilir. Siz olsanız ne yapardınız?

Klasik tren ikilemi öyle veya böyle sadece iki yol olduğunu belirtir. Kaçınamayacağınız yollardır bunlar. Döngü yol söz konusunda olduğunda, daha düşünülmüş bir karar anlamına gelen küçük bir değişiklik var. Temel olarak, bir adam beş kişiyi kurtarmak için bir engel olarak kasıtlı bir biçimde kullanılırdı.

3. Bahçedeki adam

Bu yazıda bahsedeceğimiz ahlaki ikilemlerin üçüncüsü “Bahçedeki adam” dır. Bu durumda, durum orijinal ikilem ile aynıdır. Ancak, treni yönlendirmenin tek olası yolu onu raydan çıkarmaktır. Sonuç olarak tren, bir adamın hamakta oturduğu bir bahçedeki uçurumun içine düşecekti.

Bu, yoldan sapmayı etkinleştirmeye karar verirseniz, ölecek kişinin, durumla ilgisi olmayan ve tamamen dış bir kararın kurbanı olacak biri olduğu anlamına gelir. Tüm bu ahlaki ikilemlerin amacı çelişkidir. Ya çok sayıda insan için iyi bir şey yaparsınız ya da temel haklara aykırı eylemlerde bulunursunuz.

Birleşik Krallıktaki Oxford Üniversitesinden Guy Kahane tarafından yapılan bir araştırma, başkalarını kurtarmak için birine ciddi şekilde zarar verme konusunda problemi olmayan kişilerin antisosyal olduğunu gösterdi. Bunun da ötesinde, bu insanların başkalarını ele alırken daha az dikkatli oldukları ve onlara zarar vermeyi umursamadığı sonucuna varmıştır.