Sosyal Kimlik Olarak Liderlik

Liderlik ne anlama geliyor? Sosyal psikolojinin cevabını aradığı sorulardan bir tanesi de, neden insanlar liderleri takip ediyor? Liderlik üzerine yürütülen klasik çalışmada, insanlar liderlerin ortak noktası olan özelliklere odaklanıyor.

Ama bu yaklaşımın bize tek bir yanıt verebilmesi için liderler arasında çok fazla çeşitlilik var. Bu noktada, bireylere daha az ve grup süreçlerine daha fazla odaklanan bir bakış açısı, liderliği daha iyi anlamanın anahtarı olabilir.

John Adair, bir zamanlar, bir liderin en önemli sözcüğünün “biz” ve en az önemli olanın ise “ben” olduğunu söylemiş.

Bu gözlem, liderliği bir sosyal kimlik perspektifinden ele almaktadır. Birey, aynı amaca sahip bir “biz”in liderliğini üstlenir. Bu nedenle bir liderin takipçileri kendi çıkarlarını unutur ve grubun uğruna bir şeyler yapar.

Liderlerin grup süreçleri ve sosyal kimlik yoluyla nasıl doğduğuna değinmeden önce, liderlik hakkındaki klasik teorileri hızlı bir şekilde gözden geçireceğiz. Böylelikle, liderlik sürecinin bir parçası olan her şey hakkında daha detaylı bir fikriniz olacaktır.

Liderlik üzerine klasik perspektifler

Klasik perspektifler, “Büyük İnsan” ve onun kişiliği fikrine odaklanır. Bu fikrin varlığı, Plato’dan da öncelere uzanır ve amacı, bir lideri lider yapan şeyin özünü bulmaktır. Bir liderin kişiliği ve özellikleri hakkındaki tartışmalar yaklaşık 2.500 yıldır devam etmektedir.

Genel olarak, bir lideri, diğer insanları yönlendirmek, yönetmek ve motive etmek için net bir yeteneğe sahip biri olarak tanımlarlar. Bir de, liderlikle bağdaştırılan spesifik bir temel özellik vardır ki, onun adı da “karizma” dır.

Peki, karizma tam olarak nedir? Yıllar boyunca çok farklı şekillerde tanımlanan karizma, bazen paradokslar içerisinde karşımıza çıkar. Örneğin, karizmaya sahip olmak bir insanı nasıl lider yapar ve liderlik insanı nasıl karizmatik kılar, gibi.

Bu teorilerle ilgili en büyük sıkıntı, bütün lider örneklerinin birbirinden çok farklı olmasından kaynaklanır. İnsanlar, liderler arasındaki benzerlikleri analiz eden çok sayıda çalışmalar yürüttüler. Bir insanı lider yapan ya da yapmayan özellikleri aradılar. Ancak elde edilen sonuçlar asla net cevaplar vermedi.

Liderlik incelenirken baz alınabilecek en iyi özellik çeşitliliğin %5’ini temsil eden zekadır. Bu, hakkında hala kesin düşüncelerimizin olmadığı faktörlerden kaynaklanan %95 oranında bir çeşitlilik anlamına gelir. Bu nedenle kişisel kimlik, liderlik hakkında öngörüde bulunurken çok işe yarar bir araç değildir. Ama bir liderin grubuna ya da sosyal kimliğine bakarsak eğer, tam olarak neler olduğunu görebiliriz.

Liderlik ve sosyal kimlik

Başlamadan önce, benlik sınıflandırması ve sosyal kimlik terimlerine çok aşina değilseniz, bu bağlantıyı takip edebilirsiniz. Bu teoriler hakkında bilgi sahibi olmak şimdi açıklayacağımız konuyu daha derin kavramanız için size yardımcı olacaktır.

Birini lider yapan temel bir yön, takipçilerinin onu bir lider olarak görmesidir. Bunun üstü kapalı veya aşikar olup olmaması önemli değil. Başka bir deyişle, her bir liderin arkasında her zaman, kendi kimliği olan bir grup vardır. Bu kimlik, onu şekillendiren özellikler ve hedefler aracılığıyla yansıtılacaktır. İçindeki bireyler de bu özelliklerin ve hedeflerin çoğuyla kendilerini tanımlayacaktır.

Ne sosyal kimliğe göre bireyi lider yapan nedir?

Muhtemel takipçiler lider arayışındayken, grup kimliğinin yanı sıra lider adayları arasında karşılaştırma da yaparlar. İşte o zaman birisi grup için mükemmel bir prototip olarak öne çıkar ve ardından takipçilerden oluşan bir kalabalık onu liderleri olarak görmeye başlar.

Bir lider, takipçilerine göre kişisel kimliği olmayan kimsedir. Onun bütün varlığı, söz konusu grubu temsil eder, bu da onu bu rol için ideal kişi yapar. Bu yaklaşım oldukça mantıklıdır, çünkü bir lider gruba eşitse eğer, onun çıkarlarına ters düşemeyeceği anlamına gelir. Artı, tüm üyeler bir grup kimliğini paylaştığı için, liderle kendilerini özdeşleştirir ve güçlü bir şekilde empati kurarlar.

Bu yeni bakış açısı, klasik liderlik modellerindeki kusurların üstesinden kesin bir şekilde gelir. Liderleri her bir grubun spesifik kimliği üzerinden açıklamak, aralarındaki büyük farklılıkları anlamamıza yardımcı olabilir. Bununla birlikte, liderliğin mekanizması öğrenilmek istendiğinde hala hakkında araştırma yapılması gereken birçok yönü mevcuttur.