Sınırda Kişilik Bozukluğu (BPD): Kriz Anında Müdahale

Yazan ve doğrulayan psikolog Alicia Escaño Hidalgo

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Sınırda kişilik bozukluğu, bireyin ilişkilerinde, öz imgesinde ve duygularında dengesizlik örnekleri içerir. Çoğu vakada, bu örnekler kendi kendine zarar veren şeklinde değerlendirilir. Bu yazıda BPD sahibi kişilerde kriz anında müdahaleyi tartışacağız. BPD sahibi insanlar, hayatları boyunca bir çeşit stres etkeni ya da biyolojik etkene yanıt olarak farklı farklı krizler yaşar. 

Birey yaşlandıkça bu hastalık hız kazanır. Öte yandan bunun bir kişilik hastalık olduğunu ve bu yüzden doğası gereği kronik olduğunu unutmamak lazım. Bu sebeple bu hastalığı yönetmeyi öğrenmek çok önemlidir.

Bir BPD krizi kontrol etmenin aşırı derecede zor olduğu bir duygusal tsunamidir. Hastalar dürtülerine hakim olamama, korku, çaresizlik ve terk edilmişlik hisseder. Bazen kendilerine zarar verme ihtiyacı hisseder. Bu gelgitli duygu dalgası başlayınca hastaların bunu durdurmak için yapabilecekleri şey sayısı çok azdır. 

Sanki bir başkası tarafından ele geçirilmiş gibi olurlar. Hatta kriz geçince BPD hastaları sıklıkla utanma ve suçluluk hisseder çünkü davranışlarını kendileriyle özdeşleştiremez.

Öte yandan bu hastaların en yakın çevresi, bu krizler sırasında hastanın sonradan pişman olacağı şeyler yapmasını önlemek için akıllarına gelen her şeyi yapmaya çalışır.

Bu, hastanın aile üyeleri açısından çok zor ve acı vericidir. Bunun nedeni, hastaların sadece fiziksel ya da sözle agresif olması değil, aynı zamanda aile üyelerinin bu durumdan en çok acı çekenin BPD hastası kişi olduğunu bilmesidir.

Sınırda kişilik bozukluğu kriz anında müdahale

Eğer sınırda kişilik bozukluğu hastalarına, kriz anında en çok neye ihtiyaç duyduklarını sorarsanız muhtemelen en önemli şeyin şefkat, anlayış ve sevgi olduğunu söyler.

Bir BPD krizi anında hasta aşırı derecede boş hisseder, sanki duygusal yapbozlarında bir parça eksikmiş gibi. Bu duygu nedeniyle o parçanın peşine düşer. Fakat maalesef ki bunu çok nadiren düzgün bir biçimde yapar. İlgi ve sevgiyi konuşarak istemek yerine bunu talep, sinirli eleştiri, dengesizlik ya da disfori (devamlı hoşnutsuzluk) ile yapar.

Başlangıçta kriz geldiği anda yanında olan insanlar bireye kulak verir, mantık çerçevesinde konuşmaya çalışır vs. Fakat bundan sonuç alamayınca araya mesafe koymaya karar verir. Bu, yalnızca BPD hastasının zaten korktuğu terk edilme hissini perçinler, bu da disfori duygusunu artırır.

Bunun yerine uzmanlar aile üyeleri ya da bu hastaların partnerlerine, kriz anında yargılayıcı olmadan yanında olmalarını tavsiye eder. Hadi bu konuya yakından bakalım.

BPD krizlerini yönetmek için stratejiler

Pek çok BPD hastası, duygularını kimsenin onaylamadığı bir çevrede büyümüştür. Bu tip çevre, geçersiz bir çevre (invalidating environment) olarak bilinir. Bu, belli başlı biyolojik eğilimlerle birlikte, bu hastalığın gelişmesine katkıda bulunur.

Biyolojiyi kontrol edemezsiniz, fakat çevreniz üzerinde bir nebze kontrolünüz bulunmaktadır.

Daha önce de bahsettiğimiz gibi, BPD krizinin ortasındaki birinin en ihtiyaç duyduğu şey yargılamayan biri, koşulsuz kabullenme ve duyguların onaylanmasıdır. Bunların birleşimi, krizlerin duygusal yoğunluğunu ve süresini azaltmaya yardım edecektir.

Aşağıda sınırda kişilik bozukluğu krizi anında müdahale için aile üyelerinin kullanabileceği stratejileri bulabilirsiniz:

Koşulsuz kabullenme

Sınırsa kişilik bozukluğu olan bir birey, koşulsuz bir biçimde kabullenildiğini hissetmek ister. Bu, hayatlarındaki kaosu ve düzensizliği ve krizlerin var olabileceğini kabullenmek anlamına gelir. Kendilerini seven insanların krizleri doğru tanımlamasına ihtiyaç duyar: hastalıkla ilişkili krizler.

Yani kriz geçiren bir BPD hastası ile beraber iseniz, onlara ders vermeye kalkmayın. Savunmaya geçmeyin ve onlarla çatışmayın. Onun yerine krizin bu hastalığın bir parçası olduğunu ve sonsuza dek sürmeyeceğini hatırlayın.

Sevgi dolu ve ilgili olun

Daha önce de bahsettiğimiz gibi BPD krizinin ortasındaki bir insan; sevgi, ilgi, empati ve arkadaşlığa ihtiyaç duyar. Yani onları yargılamadan yanlarında olmanız gerekir.

Eğer size hakaret ederse savunmaya geçmeyin ya da yanıt vermeyin. Sadece ne olursa olsun orada olacağınızı söyleyin. Biri size kötü davranırken sakin kalmak zordur ama krize müdahale etmenin tek yolu budur.

Eğer onlarla tartışırsanız kriz daha da kötü bir hal alacak ve bitmeyecektir. Bu yüzden sadece derin bir nefes alın ve sabırlı olun. Geçecek.

Aslında kim olduğunu hatırlayın

Bu bireylere, hastalıklarının onları tanımlamadığını hatırlatın. Sınırda kişilik bozukluğu, herhangi bir hastalık gibi bazı belirtilere neden olur ve hastaların tecrübe ettiği şeyler bu belirtilerdir. Öte yandan bu onların kötü bir insan olduğu ya da belirtileriyle aynı fikre sahip olduğu anlamına gelmez.

Bu tip fikirler hastanın anlaşıldığını ve desteklendiğini hissetmesine yardım eder. Aynı zamanda kriz sırasında olanlar hakkında sonradan dah az suçluluk duymalarına da yardımcı olur.

Onları güvende tutun

BPD hastalarını kriz esnasında yalnız bırakmamak önemlidir. Çünkü bazen duygularını kendilerine zarar vererek düzenlemeye çalışırlar.

Eğer sevdiğiniz kişi kendisine zarar verecek ya da intihar edecek gibi hissediyorsanız, bıçak, hap vb. onlar için tehlikeli olabilecek şeyleri ortadan kaldırmak iyi bir fikir olabilir.

Aşırı korumacı davranmayın

İlgili ve sevgili olmak aşırı korumacı olmak demek değildir. Duygularını onaylamak ve kaosu tolere etmektir, fakat olanak tanımamak ya da size bağımlı olmalarını sağlamak demek değildir. Sevdiğiniz kişiyi düzgün bir rutine sahip olmaya ve mümkün mertebe sorumluluk sahibi ve bağımsız olmayı teşvik etmek önemlidir. Bu nedenle şefkatli ve hoşgörülü olmak önemlidir, fakat hayatları normal bir şekilde devam etmelidir.

Kısacası BPD krizleri herkesin kolayca baş edebileceği bir şey değildir. Hasta ve aile ya da arkadaşları şüphesiz zorlanacaktır. Duygusal yoğunluğu, bu kişilerden mümkün mertebe uzak durmak istemenize neden olabilir. Hastalar bizzat krizlerinden kendilerine zarar verme yoluyla uzaklaşmaya çalışırlar.

Ancak eğer kaçma isteğine karşı çıkıp sevdiğiniz yardımınıza muhtaçken onların yanında olursanız, önemli bir fark yaratırsınız. Kaçmak yerine onları kucaklayın. Doğal hissettirmeyecektir, o an yapmak istediğiniz son şey bile olabilir. Fakat küçük bir sarılışın şeytanları kaçırdığını ve sevdiğiniz kişiyi size geri getirdiğini görünce şaşıracaksınız.

Umarız sınırda kişilik bozukluğu kriz anında müdahale hakkındaki bu yazımızı beğenmişsinizdir.