Sanat Psikolojisi: Kavramlar ve Özellikler

Sanat psikolojisi, yaratıcılığı ve sanatsal takdiri psikolojik bir bakış açısıyla inceleyen bir psikoloji alanıdır. Sanat psikolojisinin hedefleri, diğer psikoloji disiplinlerine benzerdir. Buraya, algı, hafıza ve duygu gibi temel süreçlerle birlikte düşünce ve dilin daha yüksek işlevlerini inceleyen disiplinleri ekleyebiliriz.

Bununla birlikte, bu disiplinin amacı sadece pratik değil, aynı zamanda teoriktir. Bu disiplin, hem yaratıcı hem de algısal etkinlik teorileri üzerinde durmaya çalışır. Bununla birlikte, bunları yaparken, bilimsel psikolojinin temel kavram ve prensiplerinden vazgeçmez.

Sanat psikolojisi ve disiplinler

Sanat psikolojisi sadece kendi alanlarını değil, aynı zamanda psikoloji tarafından incelenenleri de içerir. Bu nedenle sanat ile ortak yönleri olmasından dolayı, psikobiyoloji, evrimsel psikoloji, psikopatoloji veya kişilik çalışmalarıyla bağlantılıdır. Gerçek şu ki, bu disiplinin oldukça karmaşık bir çalışma alanı var.

Birçok ülke için sanat psikolojisi yeni bir disiplin. İngilizce’de çok sayıda referans çalışması var. Ancak, diğer ülkelerde, örneğin İspanya gibi, çok fazla değil. Buna ek olarak, bu metinlerin çoğu psikanalize dayanmaktadır.

Bu disiplin aynı zamanda felsefe gibi diğer disiplinlerle de ilişkilidir. Felsefe, estetik fenomenleri kavrayış temelleriyle katkı sağlar. Sanat tarihinin  katkısı da önemlidir, çünkü eserler psikolojik bir bakış açısıyla analiz edilebilir.

Sanat psikolojisinin yörüngesi

Birçok psikoterapist, sanatın iyileştirici etkilerini hem bireysel hem de gruplar halinde incelemek ve test etmek istemiştir. Psikoloji ilkelerini sanatın ilkeleriyle birleştiren alana sanat terapisi denir.

Sanat terapisi, yazma, müzik, resim gibi teknikleri kullanan rehabilitasyon programları aracılığıyla onlarca yıl önce ortaya çıktı. Buna rağmen, klinik ortamda yer edinmeye başlaması hala yavaş ve zorlu bir süreç.

Yine de, klasik sanat tekniklerinin (resim, heykel ve plastik sanatlar) öğrenilmesi sayesinde yaratıcılığın arttırılıp stresle kaygının azaltılmasını esas alan bu sözde sanat psikolojisi popüler hale geldi.

Plastik sanatlar alanında uzman psikologlar, yaratıcı üretimi tedavisel ilişkilerde aracı olarak kullanabilirler. Bunu yaparak, psişizm, öznellik, kültür ve toplumla ilgili sorularla uğraşırlar.

Bu disipline çok farklı katkılar olmuştur. Gestalt psikolojisi, Gustav Fechner, Sigmund Freud, Vygotsky ve Gardner, bu disiplinin yaratılışında önemli bir rol alan ana yazarlardır.

Vygotsky’ye göre sanat ve kültürün ifadesi nezaketin en yüksek noktasıdır ve çalışma sosyo-tarihsel evrim için bir araçtır. Sanat psikolojisi üzerine yazdığı doktora tezi psikolojide bir dönüm noktası olmuştur. Bunu, sanatın temel yönlerini tanımlamak için “bilinçdışı”na başvurarak yapmıştır.

Bununla birlikte, Vygotsky, Abraham Maslow‘un bakış açısını dikkate alarak sanatın birincil veya fizyolojik bir ihtiyaç olmadığının farkındaydı. Dahası, sanatın bilinçdışı yönünün rüya gibi bilinçdışı süreçlerle karşılaştırılamayacağına inanıyordu. Sanatın, uyanıklık halindeki insanların gizli bilinçaltına doğru bir adım olduğunu savundu.

Sanatın psikolojik faydaları

Uzmanlar yakın zamanda resim yapmanın, ödül hissi veren dopamin ve refah hissi veren endorfin hormonlarını salgıladığını keşfettiler. Örneğin, ikincisi egzersiz yaptığımızda salgılanır.

Öte yandan, kişinin bir sanat eserini bitirmesinin çocuk sahibi olurken yaşananlara çok benzer bir mutluluk hissi yarattığını biliyoruz. Bu oksitosin salınımından kaynaklanmaktadır.

Başlıca avantajlardan bazıları şunlardır:

• Sosyal becerilerin geliştirilmesi.
• Stres ve kaygıdan kurtulma.
• Refah psikolojisi.
• Davranış kontrolü.
• Bir bilgi yöntemi olarak bilinçaltında çalışmak.

Kısacası, sanat psikolojisinin yeni bir disiplin olmasına rağmen, temellerinin bir kısmı Vygotsky’nin ilk tezidir. Bu tez, bilinçaltı ile çalışırken kendini keşfetme yöntemi olarak kabul edilir. Aynı zamanda psikolojinin farklı dallarında da çalışmanın önemli bir unsurudur.

Örneğin, psikolojik değerlendirme açısından, değerlendiricinin daha spesifik hedeflerine yanıt olarak kullanılırken, sanat terapisi atölyelerinde uzmanlar sanat psikolojisini kendini tanıma veya bağımsız bir tedavi aracı olarak kullanırlar.

Sanat psikolojisinin farkında olmak, sanatsal dışavurumun herhangi bir alanında harika bir ifade dünyasına kapı açar.