Psikolojide Katarsis Sözcüğünün Anlamı

Yazan ve doğrulayan psikolog Sergio De Dios González

Tarafından yazılmıştır Valeria Sabater

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Psikolojide katarsis negatif duygularımızı “boşalttığımız” bir yöntem olarak açıklanabilir. Problemlerin uzun süreden beri var olduğu içimizdeki o boşlukları havalandırmak, temizlemek gibi bir şeydir. Sizin öfkenizin ve üzüntünüzün sizden gitmesini sağlamak ve daha sağlıklı, daha aydınlık ve daha huzurlu bir zihin oluşturmanızı sağlamaktır.

Bu terim kökenini Sigmund Freud’un psikoanalitik yaklaşımından almıştır. Ama unutulmamalıdır ki; bu terim zaten kendi “altın” zamanını Aristoteles ile yaşadı. Yunan filozof bu terimi sanatları icra etmede trajedinin tek hedefi olarak kullandı. Başka bir deyişle, o katarsis kelimesini kendimizi duygusal, zihinsel ve manevi anlamda temizlemek olarak açıklamıştır.

O, insanların sadece düzenlenen bu komplo oyunlara katılarak kendilerini kendi problemlerinden kurtarabileceklerine inanıyordu. İnsanların kendi problemlerini dışarı yansıtmak, onları hissetmek ve sonunda da onlardan kurtulmak için, sadece anlatılan hikayelerin ana karakterleriyle bağ kurmaları gerekiyordu.

Yüzyıllar sonra Sigmund Freud ve Joseph Breuer “katartik metot” diye tabir ettikleri bir terim kullandılar. O baskılanan duyguların hipnoz ya da terapi yoluyla serbest kalmasını sağlayan terapötik bir stratejiydi. Bunun için hatıraları ortaya çıkarmamız ve sıklıkla dış dünyadan gizlediğimiz, problemlerimizi altına ittiğimiz o küçük psikolojik tuzakları açmamız gerekiyordu.

Günümüzde bu terim birçok psikolojik kaynakta hala sıklıkla kullanılmaktadır. Şimdi bu konuyu daha etraflıca araştıralım.

Psikolojide katarsis: İyileştirici sürecin anahtarı

Her gün güçlü ve incitilmez görünmek için çaba sarf ederiz. Çevremizdeki toplum ve toplum baskısı bizi bunu yapmaya iter. Aslında toplum bazen bazı belli şeyleri yapmamıza, deneyimleri anlamamıza, kayıplarla ilgilenmemize, problemleri tekrar çözmemize, hayal kırıklıklarını, yılgınlıkları gidermemize zaman tanımaz.

Günden güne yaşadığımız her bir olayı onun verdiği zararı ölçmeden içimize atar, yutarız. Ve belli bazı şeyleri iyileştirmek için zamanımız olmadığı için böyle yaparız. Realitede başımıza gelen birçok şeyde ne yapacağımızı bilemeyiz. Diyebiliriz ki hiç kimse bize bu tecrübelerle nasıl baş edeceğimizi söylememiştir ve aynı zamanda biz de duygusal olarak pek yeterli değilizdir.

Psikolojide katarsis her iyileştirici süreçte bir anahtardır. O bizde birikmiş olan gerilimi salıvermemize yardım eder. Duygular zaman zaman karmakarışık olarak ortaya çıkar, belki gözyaşlarıyla, öfkeyle ya da üzüntüyle.

İçimizdeki bütün çelişkilerin dışarı çıkması için bir şişenin kapağını açar gibi duygularımızı ortaya çıkardıktan sonra onları analiz etmeye başlarız. Duygusal arınma sorunun sebebini araştırmanın ötesine geçer. Bir kez gerçekten ne olduğunu anlarsanız değişim mekanizması da harekete geçer.

Duygularınızı arındırma sanatı

Brad Bushman, Roy Baumeister ve Angela Stack’ın Kişilik ve Sosyal Psikoloji dergisinde yayınladıkları bir çalışma konuyu aydınlatan bir makaledir. Psikolojide katarsis kontrol etmeyi ve yönetmeyi öğrenmeniz gereken bir sanattır.

Bu çalışma göstermiştir ki; bir insanın baskılanmış bütün öfkesini açığa çıkarmasına izin verirsek, rahatlama ve arınma yerine öfke halini şiddetlendirmeye yol açar. Bütün bunlar bizim çok önemli bir şeyi anlamamızı sağlar: sorunlarımızı dış dünyaya ilan edip açığa çıkarmak çok acı verici olabilir.

Terapist veya psikolog bu iyileştirme sürecinde sınırsız, anlamlı ve esaslı bir sorumluluğa sahiptir. Hastalarının bütün duygusal enerjilerini yönetebilmelidir. Duygularını kabul etmeli, parçalara ayırmalı ve yeniden yönlendirmelidir. Çünkü arındırma muhakkak kötü duygulardan kurtulma değil, bunun yerine onları iyiye dönüştürmektir.

Katartik kanallar olarak filmler ve televizyon

Katarsis Freud için çok önemli bir araçtı, bu konuda çalışan diğer uzmanlardan Jacob Levy Moreno‘yu da sayabiliriz. İkinci çalışma duyguların kurtarılmasını ele alan bireysel veya grup içinde teatral egzersizlerle yapılan psikodrama tekniğidir.

Şimdilerde insanlar birçok TV şovlarının ve filmlerin insanın karmaşık duygularının bir kısmını açığa çıkardığı katartik kanallar olduğunu söylemektedir. Katarsisle ilgili bu modern teoriye göre, aksiyon veya korku filmleri bizim korkularımızla ve saldırgan dürtülerimizle bağlantı kurmamıza yardım eder.

Bu fikre herkes katılmayabilir. Yine de istesek de istemesek de, bazı olumsuz duyguların dışarı çıkması için iç pencerelerimizi açmak iyidir. Eninde sonunda psikolojik katarsis ve meseleyle ilgilenen uzmanların çok yardımı olabilir.