Psikodilbilim: Dil Psikolojisi

Yazan ve doğrulayan psikolog María Alejandra Castro Arbeláez

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

İletişimin önemini ne sıklıkta düşünüyorsunuz? Dil başarısız olduğunda, bizi bilişsel, duygusal ve davranışsal düzeyde etkiler. Bu yüzden farklı farklı disiplinler dil üzerine çalışmalar yapmaktadır ve bunu daha iyi anlamaya çalışmaktadır. Bu disiplinlerden birisi psikodilbilim veya dil psikolojisidir.

Bu yazımızda, psikodilbilim üzerine bir keşife çıkacağız. Bunun, psikolojinin diğer alanlarından farkını, ne üzerine çalıştığını ve yeteneklerini tartışacağız.

“İletişim topluma, yani anlayışa, samimiyete ve karşılıklı değer vermeye yöneltir.”

– Rollo May

Psikodilbilim Nedir?

Öncelikle, psikodilbilimin iki spesifik disiplinden çıktığını söylemek önemlidir: psikoloji ve dilbilimi. Bunlardan ilki insanın düşüncelerini, duygularını ve davranışlarını incelerken, ikincisi dili inceler.

Bu iki alan insan dilini incelemek için bir araya gelmektedir. Fakat, psikodilbilim bu iki alanın toplamı değildir. Bunun yerine, her iki alandan teori ve yaklaşımlardan yararlanır ve yeni şeyler de inceler.

Jacob Robert Kantor psikodilbilimin babasıdır. Bu terim ilk olarak onun tarafından, kendi yazdığı “Dil Bilgisinin Nesnel Psikolojisi (An Objective Psychology of Grammar)” kitabında kullanılmıştır. Ancak bilim insanları bu terimi yazar NH Pronko’nun “Dil ve Psikodilbilim: Bir İnceleme (Language and Psycholinguistics: A Review)” adlı makalesi yayımlandıktan sonra daha sık kullanmaya başladı.

Psikodilbilim insanların dili nasıl edindiği, anladığı ve ürettiği üzerine çalışan bir bilimdir. Aynı zamanda dil ile alakalı hastalıklar ve problemler üzerinde de çalışır ve beynin dil ile ilgili bilgileri işlerken kullandığı bilişsel mekanizmaları vurgular. Bu bilim alanı, dili etkileyen psikolojik ve nörolojik faktörler üzerine çalışmaktadır. Teorik ve deneysel bir bilimdir.

Psikodilbilim: Diğer Disiplenlerden Farkı Nedir?

Dile yaklaşımı açısından, dil psikolojisi diğer disiplinlerden farklıdır. Kısacası, bu yaklaşım şunlardan oluşur:

• Dilin nasıl kullanıldığı üzerine çalışır. Bilginin kullanımına ve buna dahil olan psikolojik süreçlere odaklanır.
• Aksiyon. Psikodilbilim, bilginin sözel ifadelerin üretimi ve anlaşılması ile bağlantısına dahil olan bir dizi prosedürü değerlendirir.
• Aksiyon süreçleri. Aynı zamanda sözel içgüdüyü eyleme döken şeylere de odaklanır.

Diğer disiplinler de dili çalışıyor olsalar da, tamamen farklı bir bakış açısından bakmaktadırlar. Örneğin, toplumsal dilbilim, sosyokültür ve dilbilimin arasındaki ilişkiyi çalışıyor. Tek başına dilbilim, dilin kökenini, gelişimini ve yapısını çalışıyor.

Dilbilimi psikodilbilim ile karıştırabilirsiniz. Xavier Frías Conde, farklılıkları “Psikodilbilime Giriş (Introduction to Psycholinguistics)” makalesinde kolayca ayırt edilebilecek bir şekilde açıklamıştır. Burada farklılıkların az ayrıntılı bir listesini çıkardık:

• Algılama: Dilbilimde en küçük akustik birim fonemdir. Psikodilbilimde ise hecedir.
• Üretim: Dilbilimde, ideal çalışma öznesi ideal olarak anadili o dil olan kişidir. Psikodilbilimde ise, konuşan kişidir.
• Çalışmanın amacı: Dilbilim, dil kullanımı açısından en zarif, resmi ve soyut dil kullanımını arar. Psikodilbilim ise operasyonel ilkeleri inceler.

Şu an en basit şeyleri bildiğinize göre, araştırmacıların psikodilbilimsel bir çalışmayı nasıl yürüttüğünü merak ediyor olabilirsiniz. Genel olarak, iyi yönlü bir yaklaşım kullanırlar:

• Gözlemsel: Araştırmacılar, dilbilimsel davranış testlerinden sonuçlar çıkarırlar. Aynı zamanda, ilişkili günlük durumlardan da veriler toplarlar.
• Deneysel: Aynı zamanda bilimsel metodu kullanarak laboratuvar deneyleri yaparlar.

Psikodilbilim, çoğu ikinci nesil disiplin gibi, dikkatli bir metodoloji izler. Sonuç olarak, bu alandaki deneyler gözle görülür derecede iyi tasarlanmış ve gerçekleştirilme eğilimindedir. Psikodilbilimsel araştırmalar da sürekli olarak yeni sorular üretmekte ve daha fazla çalışmayı teşvik etmektedir. Bu, çok aktif bir disiplindir.

Dil Psikolojisi Yetenekleri

Psikodilbilimsel yetenekler insan iletişimi için temeldir çünkü bunlar insanların iletişim kurarken kullandığı şeylerdir:

• Dil
• Düşünceler
• Yazı
• İşitsel anlama
• Sekansal işitsel hafıza
• Görsel anlama
• Görsel ilişkilendirme
• Sözlü ifade
• Hareket ettirici ifade
• Görsel bütünleştirme
• İşitsel bütünleştirme
• Görsel-motor sekansal hafıza

Bilim insanları bu psikodilbilimsel becerileri değerlendirmek için; mentalist, işlevselci, hesaplamalı ve kısıtlayıcı teorilere dayanan bilişsel psikoloji araştırma paradigmasına güvenirler.

Özetle, psikodilbilim çağdaş bir disiplindir. Bu disiplin sayesinde, yavaş yavaş insan dilinin karmaşıklığını tam olarak anlamaya yaklaşıyoruz. Her geçen gün, insanların dili nasıl ürettiği, kodladığı ve bir iletişim aracı olarak nasıl kullandığı hakkında daha fazla şey öğreniyoruz.