Nörobilime Göre Uyurgezerlik Davranışları

Yazan ve doğrulayan psikolog María Vélez

Son Güncelleme: 12 Ocak, 2023

Uyurgezerlik iyi bilinen bir uyku bozukluğudur. Bir uyurgezer, etrafta dolaşmalarına neden olan bir bilinçsiz uyanıklık durumu yaşar. Uyurgezerlik yapan insanlar ya amaçsız bir şekilde etrafta dolaşırlar, ya da yemek yapmak ya da araba sürmek gibi daha karmaşık şeyler de yapabilirler.

Uyurgezerliğin iki tanımlayıcı faktörü vardır:

• Karmaşık davranışlar.
• Değişime uğramış bir bilinç durumu.

Bir uyurgezerlik episodu sırasında uyurgezerler bilinçsiz davranışlar gösterirler, dış uyaranlara reaksiyon veremezler ve yüksek otonomik aktivite yaşarlar (terlemek, kalp atışında artış vb). Eğer bir episod sırasında uyanırlarsa kafaları karışık olur. Diğer yandan, genellikle kendi kendilerine yataklarına geri dönerler ve hiçbir şey olmamış gibi uyumaya devam ederler.

Uykunun Aşamaları

Bu bozukluğu anlamak için ilk önce uykunun nasıl çalıştığını anlamanız gerekir. Kas tonusu, beyin aktivitesi ve gözlerin motor aktivitesi baz alındığında iki uyku türü bulunmaktadır:

• NREM uyku (hızlı olmayan göz hareketi uyku). NREM uyku N1 (uykunun başlangıcı), N2 (hafif uyku) ve N3’e (derin uyku) ayrılmıştır.
• REM uyku. (hızlı göz hareketi uyku).

Bundan dolayı, uyurken bir aşamadan diğerine geçersiniz ve bu aşamaların tamamı iyi bir şekilde dinlenmeniz için gereklidir.

NREM Uykuda Parasomni

Uyurgezerlik N3 sırasında gerçekleşir. NREM uyku parasomnisi olarak adlandırılır, nokturnal terör ve karışık uyarılmalar ile birlikte sınıflandırılır. Bu parasomnilerin tek bir uyarılma bozukluğunun bir parçası olduğu, ancak farklı olaylar tarafından tetiklendiklerini belirten bir teori bulunmaktadır.

Uyurgezerlik episodları öncesinde yüksek sayıda yavaş dalga uykusu gerçekleşir. Yavaş dalgalar, ya da delta; beynin önü ve merkezinde ritmik, eş zamanlı ve yavaş aktiviteyi temsil ederler. Yüksek voltajlı bir fazı ve milisaniyeler süren bir hareketsizlik dalgasını temsil ederler.

Uyurgezerlerin Beyninde Ne Gerçekleşir?

Uyurgezerlik, sebep olduğu şeyler dolayısıyla yaygın bir şekilde bilinmesine ve 50 yılı aşkın bir süredir inceleniyor olmasına rağmen, hala bir gizemdir. Kimse buna neyin sebep olduğunu bilmez. Buna rağmen, üzerinde çalışılan birkaç hipotez vardır.

Bir yandan, bunun bir yavaş dalga uyku bozukluğu olabileceği teorisi öne sürülmüştür. Bir uyurgezerin beyninde, uyurgezer olmayan birinin beyninin aksine REM devamlılığı yoktur, onun yerine sıklığı ve süresinde ani değişiklikler söz konusudur. Uyurgezerlik olduğunda yavaş dalga uykusu sırasında daha fazla karışık uyarılma görülür ve diğer aşamalarda olduğundan fazla zihinsel aktivite söz konusudur.

Diğer yandan ise, diğer kişiler uyurgezerliğin bir uyarılma bozukluğu, ya da bir beyin uyarılma bozukluğu olduğuna inanırlar. Bu bakış açısından, bir uyurgezer kendisini tam bir beyin aktivasyonu aşaması ile NREM uyku aşaması arasında bulur. Bu da demektir ki kişi ne tam olarak uyanık, ne de uykudadır. Bu da ufak bir prefrontal aktivitenin varlığına işaret eder, ancak tam tersi geçerli olmalıdır. Ancak, bu aktivitenin neden gerçekleştiği hala bilinmemektedir.

Sonuç Olarak

Uyurgezerlik çeşitli faktörler ile ilişkilidir: uyku yoksunluğu ya da parçalanması, yüksek ateş, madde kullanımı, stres, ve şaşırtıcı bir şekilde, hamilelik. Bu nedenle, obsesif bozukluklar, şizofreni, anksiyete, depresyon, ensefalopatiler, bilişsel bozukluklar ve migren gibi patolojiler de sizi uyurgezer hale getirebilir.

Bu semptomatolojiler ile ilişkisi doktorları nörotransmitterlerin de bu olay ile ilişkisi olabileceğini düşünmeye itmiştir. Bir açıdan uyurgezerlik için gerçek bir tedavi bulunmasa da; genellikle benzodiazepinler, antiepileptikler, antidepresanlar, melatonin ve stres gidericiler uyurgezerliği tedavi etmek için reçete edilir.