Meninksler: Yapıları ve İşlevleri

Beyin ve omurilik, beyin zarları ya da meninksler olarak bilinen üç zar tabakası ile çevrilidir. Bu üç zar dura mater (sert zar), araknoid mater (örümceksi zar) ve pia materdir (ince zar). Son ikisi, leptomeninksleri içerir. Dura mater aynı zamanda pakimeninks olarak da adlandırılır.

Meninkslerin ana işlevi beyni korumaktır. Beyin, özel koruma gerektiren çok savunmasız bir organdır. Başka hiçbir organın bu korumaya, en azından beynin ihtiyacı olan şekilde ihtiyacı yoktur. Ayrıca, bu koruyucu tabakalar kan-beyin bariyerinin bir parçasıdır.

Meninksler, mezenkim ve nöral krestten (sinir ucu) türetilen elementlerden oluşan primitif meninks olarak bilinen başka bir katmandan kaynaklanır. Primitif meninks iç (endomeninks) ve dış (ektomeninks) adında iki ayrı katmana ayrılır.

Endomeninks araknoid mater ve pia materden farklıdır ve hem mesoderm hem de ektodermden türetilir. Öte yandan, ektomeninks dura materi ve nörokranyumun kemiklerini oluşturur ve sadece mesodermden oluşur.

Meninksin yapısı

Dura mater

Dura mater, meninkslerin en dış tabakasıdır ve iki tabakası vardır. Dış tabaka periyosttur (kemik dışzarı) ve kan damarlarını ve sinirleri içerir. Özellikle kafatasının tabanına uygun olarak ayarlanmış eklemlerle kafatasının iç yüzeyine yapışıktır.

Dura materin en derin tabakasının adı meningeal tabakadır. Beyni bölmelere ayıran akislerden sorumludur.

Bu bölümler arasında en belirgin olanları falks serebri ve beyincik çadırı olarak da bilinen tentoriyum serebellidir. Ayrıca, dura mater ile periyost arasında belirgin bir sınır yoktur. Katmanlar, histolojik olarak meningeal katmanın daha az fibroblast ve orantılı olarak daha az kollajen içermesiyle ayırt edilirler⁽²⁾.

Araknoid mater

Araknoid menenjlerin orta tabakasıdır. Beyin omurilik sıvısını (BOS) depolayan subaraknoid boşluğu içerir. Subaraknoid boşluğun derinliği araknoid mater ile pia mater arasındaki ilişkiye bağlı olarak değişir.

Araknoid materi iki ayrı hücre katmanı oluşturur. Araknoid bariyer hücre tabakası, dura mater hücre sınırının hemen yanındadır⁽³⁾. Bu katman çok sayıda dezmozom ve sıkı bağlantılarla birleşen hücrelerle doludur. Böylece, bu katman sıvının içinden geçmesini önler.

Retiküler araknoid tabaka araknoid materin derinliklerinde yer alır. Hücreleri, subaraknoid boşluğu birleştirir ve pia matere bağlar. Ayrıca, tabakadan geçen kan damarlarını da kaplar⁽¹⁾.

Araknoid villus, BOS emiliminde önemli rol oynayan mikroskobik yapılardır. Ancak, çalışma biçimleri belirsizdir. Bazıları araknoid villusun BOS hacminin düzenlenmesinde de rol oynayabileceğine inanmaktadır.

Pia mater

Pia mater, meninkslerin en iç tabakasıdır. Beyin ve omuriliğin çevresini saran ve koruyan hassas bir vasküler yapıdır.

Beyin yüzeyine bağlanan ve daha sonra beynin çatlaklarına ve oluklarına dolan sürekli bir hücre tabakası oluşturur. Desmosomlar ve açıklık bağlantıları hücreleri birbirine bağlayarak tabakanın bir bariyer görevi görmesini sağlar.

Virchow-Robin boşlukları

Virchow-Robin boşlukları damarların çevresinde bulunur ve küçük arterleri ve arteriyolleri çevreler. Beyin yüzeyinin içine işleyerek subaraknoid boşluktan içe doğru uzanırlar⁽¹⁾.

Bu boşlukların boyutu, ilişkili belirgin bir bilişsel işlev kaybı olmadan yaşlandıkça artar⁽⁴⁾. Ek olarak, bu boşlukların genişlemesi hipertansiyon, nöropsikiyatrik bozukluklar, multipl skleroz ve travma gibi durumlarla da ilgilidir⁽⁵⁾.

Özetlememiz gerekirse, yazarlar Patel ve Kirmi (2009) meninksler hakkında bilgi sahibi olmanın önemini vurguladılar. Yapılarını, fonksiyonlarını ve anatomilerini anlamak çok önemlidir, çünkü bu, meninkslerle ilgili patolojileri anlamamızı sağlar.