Kolektif Narsisizm: Yayılan Bir Virüs

Kolektif narsisizm bir virüse dönüştü. Ne de olsa kolayca bulaşıp yayılıyor. Başkalarının zararına olacak şekilde, birinin grubunun övülmeye ihtiyaç duyması tüm zaman dilimlerinde gerçekleşmiş bir dinamik. Bu dinamiğin yoğunluğu değişkendi ve en kötü halini Nazi Almanyası gibi belli tarihi olaylarda gördük.

Terim, “üstün bir ırkın”  varlığı için duyulan belli bir özlemi ifade ediyor. Ancak elbette illa ırktan bahsediyor olmamız gerekmiyor. Bir kimlik unsurunu paylaşan herhangi bir grup olabilir. Ülkelerden bahsediyor olabiliriz ancak spor takımlarını ve meslekleri dahil edebiliriz.

Futbolda oldukça barizdir. Kolektif narsisizm, bazı futbolseverlerin, rakip takımın galibiyetini kabul edemez hale gelmelerine sebep olur. Ayrıca gözdağı verme amacıyla boyanmış yüzlerle, şarkılarla, gürültülü bir şekilde, büyük güç gösterileri yapmalarına da neden olur.

“Narsist, sıfat.: Kendi resminize tüm dünya sizin yansımanız olmak için varmış gibi bakmaktır.”

– David Levithan

Aynı şey ülkeler ve milliyetçi duygular için de geçerlidir. Bazı insanlar, başka bir kişinin onların ülkelerinden hoşlanmamasını kendilerine dert ederler. Kendileriyle ilgili yapılan eleştirileri hoşgörüyle karşılayamazlar, endişe içinde ülkelerine herkesin hayran kalmasını ve her konuda çok iyi olmayı isterler.

Elbette hepimiz doğduğumuz yerle ya da ait olduğumuz grupla gurur duymak isteriz. Ancak yukarıda bahsettiğimiz gibi bir duruma dönüşürse artık sağlıklı bir his olmaktan çıkar. Er ya da geç anlayışsızlığa ve şiddete sebep olur.

Grup gururundan kolektif narsisizme

Milli gurur, grup gururu ya da kolektif gurur arasındaki fark nedir? Kolektif narsisizm virüsü bulaşmış biri sadece ait olduğu grupla gurur duymakla kalmaz aynı zamanda üstün olduklarını da gösterme gereği duyarlar. Bunun arka planında güvensizlik vardır. Bu yüzden başkalarıyla kendilerini karşılaştırarak düşüncelerinin onaylanması için arayışa girerler.

Bir insanın aşırıya kaçan bir hissi, tutumu ya da davranışı varsa büyük ihtimalle bir ruhsal bozukluğu vardır. Narsisizm bir istisna değildir. Bireysel düzeyde inşa edildiğinde, insanlar aslında neler çektiklerini gizlemek için, güvende hissetmek adına kendileri belli bir imaj çizerler.

Kolektif narsisizmde de aynı şey olur. Özgüvenin zayıf olduğu gruplarda kolektif narsisizmin gelişmesi daha kolaydır. Statülerinden şüphe duyarlar. Bu yüzden en çok istedikleri şey başkaları tarafından onaylanmaktır. Sadece bu da tatmin etmez: başkalarını yenme isteği duyarlar.

Polanya’da Varşova Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma, kolektif narsisizmin olduğu grupların genellikle kendini oldukça yetersiz hisseden bireylerden meydana geldiğini gösterdi. Grupta yer almaları ise bu boşluk algısını telafi etmek istemelerinden kaynaklanıyor.

Narsist gruplarda manipülasyon

Otoriter liderlerin, kolektif narsisizmi olan – bazen de totaliter olan- gruplarda ortaya çıkması normal. Yenilmez ya da en azından son derece güçlü bir lider, takipçilerin kendilerini güvende hissetmelerini sağlar. Sonra bu liderler durumu sömürme eğilimi gösterirler ve gruptakilerin başkalarına üstünlük taslamasını desteklerler.

Başka bir çalışma bu tür grupların dışarıdakilerin onların peşinde olduğu gibi komplo teorilerinden hoşlandığını ortaya koydu. Ortak bir düşmana sahip olmak gruptaki bağları güçlendiriyor. Narsisizmin bizzat kendisi, izlendiklerini, hayran olunduklarını ve potansiyel olarak saldırıya uğrama tehlikesi altında olduklarını hayal etmelerine sebep oluyor.

Saldırganlık ve intikam bu tür gruplarda farklı bir anlama geliyor. Kolektife ait olmayan kişilere karşı şiddet içeren davranışlar göstermek “pozitif” bir şey halini alıyor. Bu durum, saldırganlık özellikle olası bir düşmana, komplocuya ya da iş birliği yapan düşmanlara karşı yöneltildiğinde ortaya çıkıyor.

İntikam konusunda da aynı şey geçerli. Narsist gruplar intikamı mantıksız ve zararlı bir tutku olarak algılamak yerine açıkça kendilerini savunmaya ihtiyaç duymalarına dayanarak, onu, meşru bir hak olarak görüyorlar.

Kolektif narsisizmin görüldüğü gruplardan farklı olarak, sağlıklı bir kolektif gurur duygusunun görüldüğü gruplarda bu duygunun pozitif, öğretici etkileri göze çarpıyor. Bu tür bir gurur duygusu insanların birbirine kaynaşmasını ve ortak bir güven duygusu içinde hareket etmesini sağlıyor.

Gruptaki insanlar, başkalarını karalama ya da farklı olanlara üstünlük taslama gibi ihtiyaçlar hissetmiyorlar. Makul seviyede gurur demokrasinin en temel dayanağı olurken, kolektif narsisizm, faşizmin temeli ve onun kontrolü sağladığı bir yol olmaktan öteye gidemiyor.

Görseller: Catrin Welz Stein