İstifleme (Biriktirme) Bozukluğu Nedir?

Diojen sendromu diye bir şeyi duymuşsunuzdur. Bu bozukluğa sahip insanlar sosyal izolasyon, evden çıkmama ve kendini ihmal ile karakterize edilir. Ancak istifleme (biriktirme) bozukluğu ve Diojen sendromu genellikle karıştırılmaktadır.

Ne var ki bu ikisi aynı şey değildir. Esas fark şu ki Diojen sendromu yaşayan kişiler işe yaramayan şeyleri biriktirmekten fazlasını yapar. Bu kişiler çöp ve atıkları da biriktirir. Böylelikle kendilerini ihmal durumu uç noktalara ulaşır.

İstifleme (biriktirme) bozukluğuna sahip bir kişi, eşyalarını elden çıkarma veya atmakta zorluk çeker. Bu eşyaların asıl değeri önemsizdir. Bunlar duygusal değeri olan ya da maddi olarak değersiz şeyler olabilir.

Eşyaları elden çıkarmakta güçlük yaşama, farklı durumlarda kendini gösterebilir: eşyaları satma, atma, hediye etme veya geri dönüştürme gibi. Bunun nedeninin söz konusu eşyaların estetik değeri veya kullanımı olduğunu iddia ederler. Ayrıca o eşyaya duygusal bağlanma veya “ya lazım olursa?” düşüncesi etkili olabilir.

Bu insanlar yeni bir bilgisayar satın alırlar, ancak yenisi bozulursa diye eski bilgisayarlarını atmazlar. Bir sonraki modeli alınca bile yeni olanlar bozulursa diye korkarak eski modeli saklarlar. Bu örnekler genişletilebilir.

Bazı insanlar, kendilerini eşyalarının bulunduğu yerden sorumlu hisseder. Çoğu zaman, savurganlıktan kaçınmak için ellerinden gelen her şeyi yaparlar. Ayrıca istifleme bozukluğu olan kişiler genellikle önemli bilgileri kaybetmekten de korkarlar.

İstifleme (Biriktirme) bozukluğu nasıl teşhis edilir?

Ruhsal Bozukluklar İçin Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM-5), bu bozukluğa yol açan bir dizi tanı ölçütünü listelemektedir:

A. Gerçek değerlerinden bağımsız olarak, eşyalardan kurtulma veya eşyalarını bırakma konusunda sürekli zorluk yaşama.

B. Bu zorluğun yaşanmasının nedeni söz konusu eşyaları saklama ihtiyacı ve bunlar atıldığı takdirde hissedilecek rahatsızlıktır.

C. Nesnelerden kurtulmanın zorluğu, eşyaları biriktirmeye yol açar. Bu da yaşam alanını daraltarak kullanımını büyük ölçüde değiştirir. Yaşam alanları açıksa bunun tek nedeni dışarıdan yapılan müdahaledir (mesela; aile üyelerinin, temizlik görevlilerinin, yetkililerin müdahalesi).

D. İstifleme klinik olarak önemli bir rahatsızlığa neden olur veya bireyin yaşamını bozar. Sosyal yaşamları, işleri ve kendileri ve başkaları için güvenli bir ortamın sağlanması buna dâhildir.

E. Başka bir tıbbi durum bunu açıklayamaz (örneğin, beyin hasarı, serebrovasküler hastalık, Prader-Willi sendromu).

F. İstifleme (biriktirme) bozukluğu, başka herhangi bir ruhsal bozukluğun belirtilerinden kaynaklanmaz. Örneğin, obsesif kompulsif bozukluk, majör depresif bozuklukta enerji azalması, şizofreni ya da diğer psikotik bozukluklarda yaşanan sanrılar, majör nörokognitif bozukluklarda bilişsel bir bozukluk, otizm spektrum bozukluklarında ilgi eksikliği, vb.

İşe yaramaz şeylerle dolu bir ev

İnsanların biriktirdiği nesneler genellikle gazete, dergi, eski kıyafetler, çantalar, kitaplar, elektronik donanımlar ve evraklardır… Pratik olarak her şey istiflenebilir. Çoğu insanın yararsız veya değersiz olarak tanımlayacağı eşyalar değildir bunlar. Birçok insan çok değerli şeyleri toplar ve saklar. Bu eşyalar genellikle daha az değerli başka şeyler arasında bulunabilir.

Bu özellik, istiflemeyi diğer psikolojik patolojilerden farklılaştırmaktadır. Diğer bozukluklarda nesnelerin pasif bir şekilde biriktirilir veya biri bu eşyaları attığında üzüntü duyulmaz. Farkları budur.

Çok fazla eşya biriktiren insanlar evlerini iyice sıkıştırıp daralttıkları için yaşanmayacak hâle getirirler. Örneğin, mutfakta yemek yapamaz, yatağında uyuyamaz veya oturma odasında bir sandalyede oturamaz duruma gelirler..

Belirli yaşam alanlarını kullanmakta zorluk

Yaşam alanları biraz kullanılabilir olsa bile , genellikle bunu yapmaları çok zordur. Çünkü birbiriyle ilişkisiz pek çok eşya nedeniyle bir karmaşa oluşmuştur. Ayrıca bu eşyalar birbiriyle bir şekilde ilişkili olsa bile başka alanlar için kullanılması gereken yerlerde düzensiz bir şekilde istiflenmiştir.

Tanı kriterlerinde gördüğümüz gibi C noktası; garaj, çatı katı veya bodrum gibi alanlar yerine aktif yaşam alanlarını etkiler. Bu alanlar, istifleme (biriktirme) bozukluğu olmayan insanların evlerinde de dağınık olabilir.

İstifçiler genellikle aktif yaşam alanlarını işgal eden eşyalara sahiptir ve araçları, iş yerleri veya arkadaş ya da aile üyelerinin evleri gibi diğer alanların kullanımını da engelleyebilirler.

Biriktirme bozukluğu, belirli bir sistematik organizasyona sahip olan normal koleksiyoncu davranışlarından farklıdır. Koleksiyoncular dağınıklık yaratmazlar ya da bir eşyayı kaybetmekten üzülmezler.

Gördüğünüz gibi istifleme (biriktirme) bozukluğu, yararlı olan ya da olmayan eşyaları toplamaktan oluşur. Bozukluğun şiddeti zamanla artar ve özellikle müdahale olmadığında kronik hâle gelebilir.