Hangi Ülkelerde Ölüm Cezası Bulunuyor

tarafından incelendi ve onaylandı. psikolog Sergio De Dios González

Tarafından yazılmıştır Patricia Grande Yeves

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Ölüm cezası, belli başlı bazı suçlar için mahkemeler tarafından suçlu bulunan kişilere uygulanan bir ceza türüdür. Bu cezanın, çok ciddi suçlar için uygulanan en ağır ceza şeklidir.

Ölüm cezasını uygulayan ya da uygulamış olan ülkelerde bu cezadan dolayı çok sayıda iç ve dış tartışma yaşanmıştır. Aslında uluslararası toplum, bu ceza türünü yasaklamak için çeşitli yöntemler üretmek ve bunları uygulamaya koymak için çalışmaktadır.

Bu yazımızda, ölüm cezasının uygulanmasına yönelik temel uluslararası standartları inceleyeceğiz. Ayrıca bu ceza türünü ve kullanım şeklini analiz edeceğiz.

Ölüm Cezasının Ortadan Kaldırılmasına Yönelik Uygulamalar

Tarih boyunca, hem uygulanma biçim hem de uygulandığı vak’alar açısından ölüm cezası bir tür değişime uğramıştır. Bu bağlamda, bilinen tarih boyunca belli başlı suçların karşılığı olarak bu ceza uygulanmış, ayrıca aynı toplumun parçaları durumunda olan insanların aralarındaki çatışmaları önlemek adına da bir çözüm olarak görülmüştür.

Kabile tarzında yaşayan toplumlar açısından bakıldığında ölüm cezasının temel bir dayanak noktası olduğu söylenebilir. Bu ceza, yüksek caydırıcılık özelliği nedeniyle barış ve huzurun sağlanarak devam ettirilmesi konusunda önemli bir araç görevi görmüştür. Ancak günümüzde demokratik ülkelerin neredeyse tamamında bu ceza türü uygulamadan kaldırılmıştır.

Örnek olarak İspanya’da Orta Çağlardan itibaren ölüm cezası uygulanmış ve 1978 yılında İspanya Anayasasının imzalanması ile birlikte resmen yürürlükten kaldırılmıştır. İspanya Anayasasının 15. maddesinde; “Savaş zamanında askeri yasalarca uygulanacak durumlar haricinde ölüm cezası kaldırılmıştır.” ifadesi yer almaktadır.

Daha sonra 27 Kasım 1995 yılında çıkarılan 11/1995 numaralı yasayla, ölüm cezasının uygulanabileceği tek ihtimal de ortadan kaldırılmış ve böylelikle Askeri Suç Yasasındaki ölüm cezası hükmü de tarihe karışmıştır.

Diğer yandan, ölüm cezasının uygulanmasını önlemek amacıyla uluslararası toplum da çeşitli araçları devreye sokmuştur:

• Kişisel ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesinin ikinci seçmeli protokolünde ölüm cezasının ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır.
• Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesinde ölüm cezasının kaldırılması ile ilgili protokol yer almaktadır.
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 6 ve 13 numaralı protokolleri, ölüm cezasının kaldırılması ve her türlü şartta ölüm cezasının uygulanmaması ile ilgilidir.

Yani uluslararası yasalar ölüm cezasının kısıtlanması ve ortadan kaldırılması ile ilgili çeşitli hükümler içermektedir. Uluslararası Af Örgütü gibi çeşitli kuruluşlar da ölüm cezasının bir çözüm olmadığını, tam tersine bunun şiddet kültürünü körükleyen bir unsur olduğunu ileri sürmektedirler.

Ölüm Cezasının Geçerli Olduğu Ülkelerle İlgili Son Durum

Günümüzde dünya üzerindeki ülkelerin üçte ikisinden fazlası hukuki olarak ya da uygulamada ölüm cezasını kaldırmış durumdadır. Buna ek olarak, ölüm cezasına çarptırılan kişi sayısında da azalma görülmektedir. Son 20 yılda 50’den fazla ülke yasal olarak ölüm cezasını yasaklamıştır. 108 ülke ölüm cezasını tamamen kaldırmış, 7 ülke hukuki suçlar için bu hükmü kaldırmış ve 29 ülke de ölüm cezalarını uygulamayı askıya almıştır. Ancak bunların dışında halen 55 ülkede ölüm cezası uygulaması devam etmektedir.

Bazı ülkelerde resmi verilerin bulunmaması nedeniyle toplam ölüm cezasına çarptırılan insan sayısını tam olarak bilmek zor olsa da, Uluslararası Af Örgütü kayıtlarına göre 2018 yılında 20 ülkede toplam 690 adet ölüm cezası infaz edilmiştir. Bir yıl öncesine kıyasla %31 oranında bir azalmaya işaret eden bu rakam, aynı zamanda bugüne kadarki en düşük infaz sayısı anlamına da gelmektedir. En fazla infazın yaşandığı ülkeler sırasıyla Çin, İran, Suudi Arabistan ve Irak olarak kayıtlara geçmiştir.

Suç Tarihinde 18 Yaşından Küçük Olan Kişilerin Ölüm Cezalarının İnfazı

Bazı ülkeler, suçun işlendiği anda 18 yaşından küçüklere verilen ölüm cezalarının infaz edilmesi uygulamasına devam etmektedir. Uluslararası insan hakları hukuku bu tür vak’alarda ölüm cezasının uygulanmasını yasaklamış olmasına rağmen bu durum halen geçerliğini korumaktadır.

Uluslararası Af Örgütü, 1990 yılından itibaren ölüm cezasına çaptırılan 145 adet çocuk infazının gerçekleştiğini belgelemiştir. İnfazların gerçekleştiği ülkeler, Suudi Arabistan, Çin, ABD, İran, Nijerya, Pakistan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Sudan, Güney Sudan ve Yemen’dir.

Çocuk infazlarının genel rakamlara bakıldığında belirli oranda azaldığı görülse de, aslında konunun önemi sayılar ve verilerden ötede bir anlam ifade etmektedir. Zira bu uygulama, infazı gerçekleştiren ülkelerin uluslararası hukuka olan bağlılıklarına ilişkin soru işaretlerinin doğmasına yol açmaktadır. Durum ne olursa olsun ölüm cezasının, ABD gibi önde gelen ülkelerde bile politik açıdan çok ciddi öneme sahip ve oldukça tartışmalı bir konu olduğu açıktır.