Esenlik Kavramı: Bütünsel Sağlık ve Beden-Ruh Dengesi

Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Valeria Sabater

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Esenlik kavramı, sağlığa dair ilginç bir yaklaşımdır. Esenliğe ulaşmanın amacı, farklı noktaları göz önüne alarak yaşam kalitesini arttırmak, fiziksel veya zihinsel hastalıkları önlemektir. Beslenme, beden, duygular, ilişkiler ve çevreniz buna dâhildir. Dolayısıyla, yükselişte olan ve hakkında bilgi edinmeye değer bir sağlık konseptidir.

Yaşadığınız şehirde bir sağlık merkezi görmüşsünüzdür. Burada spa, spor salonu ve rahatlamanız için alanlar sunulmaktadır. Pek çok oteller zincirinin de maddi amaçlarla ve müşteri sayılarını artırmak için bu terimi kullandığına şüphe yok. Ne var ki şunu belirtmemiz gerek: kimi zaman bu yaklaşımın esas amacı unutulmaktadır. 50 yıl önce kurulan bu kavram günümüzde hiç olmadığı kadar yanlış anlaşılıyor.

“Esenlik olmadan, hayat, hayat değildir. Sadece bir çaresizlik ve acı hâlidir.”

– Francois Rabelais

Bu hiç de yeni bir fikir değil. Esenlik konusundaki bu bütünsel yaklaşım, İkinci Dünya Savaşının sona ermesinden birkaç yıl sonra ortaya çıkmıştır. Sosyal ve ekonomik model azar azar gelişmiş ve bununla birlikte başka ihtiyaçlar da ortaya çıkmıştır. Bunlar kişisel gelişim, özgürlük ve seçim yapabilmek, kendimizi fiziksel ve duygusal olarak geliştirme imkânını içerir.

Büyüleyici ve belirleyici bir an olmuştur bu. Böylece psikoloji, bilimsel modelinin diğer olasılıklara açılması gerektiğinin farkına vardı. Bu nedenle, esenlik kavramı birçok profesyonelin ruhsal hastalıkların tedavisine odaklanmak yerine insanlara mutlu olmayı öğrenmek için kullanabilecekleri mekanizma, kaynak ve stratejileri sağlamaya karar vermelerine katkıda bulundu. Psikoloji böylece insanların esenlik ve sağlıklarına, kendilerini gerçekleştirmeye yatırım yapmasına odaklandı.

Esenlik hareketinin öncüsü ve yaratıcısı, doktor ve biyostatist Halbert L. Dun’dı. 1950’ler boyunca Dun, konferansları ve kitapları sayesinde popülerliğini artırdı. Mesajı açık ve çok ilham vericiydi. “İnsanların daha bilinçli bir dünyada, potansiyellerinden sonuna kadar yararlanarak yaşaması gerekiyor.”

Sağlıklı yaşamı anlamanın 7 anahtarı

Otel zincirleri veya sağlık merkezlerinin hafta sonları için sundukları sağlık hizmetlerinden söz ettik. Bu merkezler bazen bu bütünsel sağlık hareketin asıl amacına dair yanlış anlaşılmış bir fikri bize gösteriyor. Sağlık ve esenlik, sadece tatilde denenmesi gereken bir şey değildir. Günlük hayatınıza entegre etmeniz gereken bir yaşam tarzıdır.

Bu yüzden giderek artan sayıda terapistin, potansiyelimizi en üst düzeye çıkarmayı hedefleyen bu strateji konusunda eğitim alması beklenmektedir. Bunun kolay bir iş olmadığını belirtmek gerek. Bu irade, azim, tam bilinç ve karar alma becerisi gerektiren son derece aktif bir süreçtir.

Öte yandan, üzerinde düşünmeye değer bir nokta var. Esenlik “tamamlayıcı tıp” olarak bilinen bir alana entegre edilmiştir. “Tamamlayıcı” kelimesinde ısrar ediyoruz çünkü bu strateji sıradan tıbbın “alternatifi” değildir. Zaten tıbbın yerine geçmek gibi bir amacı da yoktur.

Çoğumuz kendimizi keyifsiz hissettiğimizde, biraz başımız ağrıdığında ya da hastalandığımızda doktora gidiyoruz. İşte Esenlik hareketinin amacı bu gibi durumları ve belli hastalıklarla bozuklukların ortaya çıkmasını önlemek. Mesela, size düzenli beslenmenin, spor yapmanın veya duygusal dünyanıza özen göstermenin önemini hatırlatarak bunu başarıyor.

Dolayısıyla, bireye daha sağlıklı ve mutlu yaşam koşulları yaratmayı öğreten yeni bir “zihin-beden” esenliği kavramıyla karşı karşıyayız. Böylelikle, birey potansiyelinin en üst seviyesine ulaşma ve daha güçlü bir sağlık elde etme kapasitesine sahip olacaktır.

Wellness’i oluşturan boyutlara bir göz atalım.

1. Fiziksel esenlik

Fiziksel esenliği nasıl tanımlarsınız? Hiç kuşkusuz akla ilk gelen “hastalıktan uzak olmak”tır. Ancak Esenlik’e ulaşmak için bunun ötesine geçmek gerekir. Çünkü sağlıklı olmak, herhangi bir rahatsızlıktan uzak olmakla sınırlı değildir, “iyi hissetmek” ile ilgilidir.

• Örneğin; artrit, artroz veya deri tüberkülozundan muzdarip insanları düşünün. Bildiğimiz gibi bunlar kronik hastalıklardır. Dolayısıyla, bu tür durumlarda Esenlik hissine ulaşmaktaki ana amaç, yaşam kalitesini olabildiğince iyileştirmektir.
• Fiziksel esenliğinize günlük olarak yatırım yapmak için tütün gibi sağlıksız alışkanlıkları bir kenara bırakmalı, tıbbi muayeneleri yaptırmalı ve stres seviyenizi azaltmalısınız. Ayrıca sizin için uygun olan beslenme şeklini ve hangi tür fiziksel egzersizden en fazla yararlanabileceğinizi de keşfetmeniz gerek.

2. Duygusal esenlik

Bu durumda, Esenlik eğitimi almış bir terapist size kendi duygularınızı tanımak için uygun stratejileri ve teknikleri öğretecektir. Bunları yönetmenize ve böylece kendi refahınıza daha fazla ve daha iyi yatırım yapmanıza yardımcı olacaktır.

3. Entelektüel esenlik

Zihninizi yeni fikirlere, kavramlara, perspektiflere ve yeteneklere açma yeteneği, kendini gerçekleştirme ve mutluluğun anahtarıdır. Aktif, meraklı ve her şeyden önemlisi, sizi çevreleyen her şeye açık olmak, yaşam kalitenizi iyileştirmenin harika bir yoludur.

4. Sosyal esenlik

Size bir soru soralım. Sosyal çevrenizdeki insanlar, gerçekten ihtiyacınız olanı size sağlıyor mu? Zaman zaman, belirli sosyal dinamiklere öyle alışmış olursunuz k, bunların sizi nasıl etkilediğini fark etmezsiniz. Bunların neden olduğu stresi ve bu etkinin biriktirdiği mutsuzluğun farkında değilsinizdir.

Bunun farkında olmak ve yanınızda tutmak istediğiniz insanları dikkatlice seçmek, Esenlik kavramının bir başka temel ve tanımlayıcı mekanizmasıdır.

5. Çevresel esenlik

Bu nokta çok iyi bilinmiyor. En azından, çoğu zaman göz ardı ediliyor. Çevresel esenlik, kendi sorumluluğunuzu doğa dengesi içinde tanıma yeteneğinizi ifade eder. Bu, kendinizi şehrin kirli havasından uzak tutmak ya da bir ormanın ortasında yaşamakla sınırlamak anlamına gelmez.

Burada sözünü ettiğimiz şey, çevresel farkındalıktır. Ana fikir, her birimizin küçük günlük hareketlerinin gerçek sonuçlara yol açıyor olmasıdır.

Esenlik kavramı aynı zamanda bize organik olarak yetiştirilen yiyecekleri seçmeyi, evinizi ve şehrinizi daha çevre dostu hale getirmeyi, gezegen nasıl bakacağınızı, geri dönüşüm yapmayı, plastiklerin etkisini nasıl azaltacağınızı vb. şeyleri de öğretir.

6. Mesleki esenlik

İşinizden memnun ve iş yerinizde mutlu musunuz? Gününüzün büyük bir kısmını işgal eden bu aktiviteden memnun musunuz? Bildiğiniz gibi iş sorumluluklarınız, yaşamınızın ve zamanınızın büyük bir bölümünü kapsar. Esasen, stres ve kaygı kaynaklarınızın en yoğun olduğu yer burasıdır. Dolayısıyla, bu konu üzerinde düşünmeniz çok önemlidir.

Esenlik ayrıca bu alanı geliştirmeyi amaçlamaktadır. Kişisel ve işle ilgili alanlarınız arasında gerçek bir uyum sağlamak için yeteneklerinizi, önemli hedeflerinizi ve arzularınızı keşfetmenizi ister.

7. Manevi esenlik

Esenlik kavramı için manevi gelişim de önemli bir adımdır. Hayatınızın değerlerinizle uyumlu olduğu iç huzur ortamını geliştirme ihtiyacından kaynaklanır. Her sabah yatağınızdan kalkıp güç, umut ve iyimserlik toplamanız için sizi teşvik eden bir amacınız olmalıdır.

Sonuç olarak, şüphesiz çok somut bir felsefe türünü bir araya getiren bir dizi uygulamadan söz ediyoruz. Halbert L. Dun’un zamanında tasarladığı ve kişisel sorumluluğumuza her şeyden fazla önem atfeden anlayışın ta kendisidir bu. Bizler duygulardan, akıldan, bedenden, ilişkilerimizden ve içinde yaşadığımız çevreden oluşan bir bütünüz. Bu özelliklerin hepsi, her bilim alanının daha geniş ve kapsamlı bir şekilde ele almaya başlaması gereken tek bir birimi oluşturur. Bilimin ve tabi ki bizlerin üzerinde düşünmesi gereken bir birim.

Bu nedenle, kendimize biraz daha iyi bakmak için zaman ayıralım ve irade gösterelim. Bazen farkında bile olmadan ihmal ettiğimiz ya da gözden kaçırdığımız bütün bu alanlara dikkat edelim.