Episodik Akut Stres

Yazan ve doğrulayan psikolog Valeria Sabater

Tarafından yazılmıştır Valeria Sabater

Son Güncelleme: 14 Aralık, 2021

Episodik akut stres genellikle ciddi sağlık sorunlarına yol açan bir rahatsızlıktır. Kişinin aşırı derecede yıpranma ve yorgunluk yaşadığı durumlarda görülüp kaybolan bir problemdir. Yani belirli bir dönemde yoğun bir biçimde yaşanır ve kısa süre içinde ortadan kalkar. Bununla birlikte bu problemin genelde çok belirgin bir kişilik profili ile bağlantılı olduğunu da hatırlatmak gerekir.

Konumuz olan kişilik profili Amerikalı kardiyologlar Meyer Friedman ve Raymond Rosenman tarafından 1950’lerde “A tipi kişilik” olarak tanımlanmıştır. Bu tür insanlar oldukça yarışmacıdır, kendilerinden çok şey beklerler ve sürekli olarak bir acele içindedirler.

Bunların her birinin kendi içinde problemli davranış biçimleri olduğunu ve yaşanan duygusal süreçlerin sorun oluşturduğunu ifade etmek gerekir. Temel özellikleri sabırsızlık, düşünmeden hareket etme, duygularını doğru bir biçimde kontrol edememe ve hatta kimi zaman da düşmanca tavırlar sergilemektir. Ancak en tehlikeli olanı ise yüksek derecelerde kalp ve damar problemleri yaşayan insan profilleridir.

Aşağıda bu konuyu analiz ediyoruz.

Episodik Akut Stres: Tipolojisi, Semptomları, Tetikleyen Etkenler ve Tedavisi

Episodik akut stres, bu psikolojik rahatsızlığın en yaygın üç tipolojisinden biridir. Yani terapötik bakış açısından bilinmesi gerekli şeylerden biri kişinin fiziksel ve mental anlamda yıpranmasına neden olan tetikleyici unsurların bulunmasının gerekliliğidir. Bu nedenle şu üç durumu birbirinden ayırt etmek son derece önemlidir:

• Kronik stres rahatsızlığı: İş ya da karmaşık aile içi ilişkiler ve kişisel problemler bu durumun ortaya çıkmasına yol açabilir. Bu tür vakalarda stres hastanın hayatında sürekli var olan bir durumdur.
• Akut stres rahatsızlığı: Genellikle ani ve beklenmeyen bir olay ya da travma sonrası ortaya çıkan stres durumudur. Acılı, aşırı uyarılmış ve bitkin olma durumu yaklaşık bir ay kadar sürer.
• Episodik akut stres rahatsızlığı: Bu rahatsızlık türü, daha önce de ifade ettiğimiz gibi “A tipi” kişiliklerde görülür. Mükemmel olma takıntısı ve duyguları yeterince kontrol altında tutamama en büyük risk faktörleridir. Aynı zamanda bu durum dönemsel olarak ortaya çıkar ve kaybolur. Ancak kişinin sağlığı üzerinde ciddi sonuçlar doğuracak etkilere sahiptir.

Bunların dışında dikkate almamız gereken bir diğer faktör daha bulunmaktadır. Bu stres türünden şikayetçi olan insanların pek çoğu profesyonel bir yardım alma arayışı içine girmezler. Yani sürekli olarak stresli yaşamayı hayatlarının bir parçası olarak görürler. Ancak hem fiziksel hem de psikolojik anlamda risk altında bulunmadıklarını anlamak için yeterli derecede psikolojik önlemin alındığından emin olmak gerekir.

Episodik Akut Stres’in Semptomları Nelerdir?

Yukarıda da altını çizdiğimiz gibi episodik akut stres bozukluğunun en ciddi olumsuz yönü bu sorunu yaşayan kişilerin yardıma ihtiyaç duyduklarını düşünmemeleridir. Bu insanlar davranış biçimlerinin orantısız olduğunu ya da duygularını kontrol altında tutma konusunda başarısız olduklarını düşünmezler. Hayatın her şekilde karmaşık olduğuna ve bu nedenle de herhangi bir şekilde ona adapte olmak gerektiğine inanırlar.

Bu rahatsızlığın en belirgin semptomlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Sürekli olarak sinirli olma ve olumsuz ruh hali.
• Gündelik küçük sorunları aşırı derecede büyütme. Kişinin kendini aşan her şeyi aşırı derecede gözünde büyütmesi ve zaten kötü olan ruhsal durumunu daha da ağırlaştırması.
• Kaslarda sertleşme, gerginlik, vücudun tamamında bir ağırlık hissi.
• Tansiyon kaynaklı baş ağrısı.
• Sindirim problemleri, baş dönmesi ve sürekli bir kalp çarpıntısı.
• Ayrıca bu problemi yaşayan kişilerde genelde yüksek tansiyon ve kalp damar sorunları görülür.

Benzer şekilde episodik akut stres ile birlikte panik atak probleminin de sık sık görüldüğünü vurgulamak gerekir.

Episodik Akut Stres ve Nedenleri

Episodik akut stres, çok açık bir şekilde aşırı hassas ve hep daha fazlasını isteyen kişilik özelliğinin bir sonucudur. Bu tür insanlar hemen reaksiyon gösterme ihtiyacı hisseder, sürekli bir alarm durumunda yaşar ve hedeflerine bir türlü ulaşamadıklarını düşünürler.

Amerikalı kardiyologlar Meyer Friedman ve Raymond Rosenman tarafından A tipi olarak tanımlanmış olan kişiliğe sahip insanlar her şeyden önce kızgınlıklarını, üzüntülerini ve sinirlerini kontrol etme konusunda başarılı olamayan kişilerdir. Yarışmacı bir yapıdadırlar ve amaçladıkları şeyleri başarabileceklerini ispat etme ihtiyacı hissederler. Ancak başarıya ulaşamadıklarında keder ve panik havasına kapılırlar.

Bu bağlamda,  Dr. Mark P. Petticrew tarafından yapılan araştırma ve benzerleri, A tipi kişilikle bağlantılı davranış biçimlerinin kalp damar hastalıkları için adeta bir “baş tacı” olduğunu göstermektedir.

Stres Tedavisi

Stresin pek çok etkili tedavi yöntemi bulunmaktadır. Ancak bu tekniklerin hepsi her bir insan için geçerli değildir. Bu nedenle her şeyden önce tedavi yönteminin kişiselleştirilmesi ve hastanın ihtiyacına göre şekillendirilmesi gerekir.

Genel olarak incelendiğinde episodik akut stres hastalarının aşağıdaki terapötik tedavi yöntemlerinden olumlu sonuçlar aldıklarını söyleyebiliriz.

Duygu Kontrol Teknikleri

Duygularını ve dürtülerini kontrol altına alma konusunda sorunlar yaşayan insanlar için duygu kontrol teknikleri oldukça faydalıdır. Bunlar arasında en etkili olanlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Öfke ve asabiyet kontrol teknikleri.
• Mantıksal düşünme.
• Düşüncelerin düzenlenmesi.
• Duygusal oto-düzenleme.
• Kararlılık.
• Derin nefes alma.
• Kas gevşetme.
• Farkındalık.

Bilişsel Davranışsal Terapi

Bilişsel davranışsal terapi, kişinin bu mental süreçlerin duygusal durumunu ve davranışlarını nasıl etkilediğini anlamasına yardımcı olur. Bu bağlamda, bu terapinin amaçlarını şu iki başlık altında özetleyebiliriz:

• Strese, ani kararlar vermeye ve kişinin sürekli kendisinden beklenti içine girmesine neden olan düşünce şeklini değiştirmek.
• Kişiyi sakin bir şekilde âna odaklanmaya, stresin nedenlerini ortaya çıkarmaya ve ruh halini düzeltme konusunda çaba sarf etmeye teşvik etmek.

Son olarak çok kritik bir konunun altını çizmek istiyoruz. Kimi zaman kendimize göre normal olduğunu düşündüğümüz, kişiliğimizin bir parçası olarak gördüğümüz ama aslında açık bir patolojik durum olan davranışlar sergileriz. Bununla bağlantılı olarak yaşam tarzımız nedeniyle strese girmek sağlığımızı ciddi biçimde ve olumsuz yönde etkileyen önemli bir problemdir. Bunu aklımızdan hiçbir zaman çıkarmayalım.