Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir

Yazan ve doğrulayan psikolog Elena Sanz

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Yıllar içinde psikoloji, insan davranışını anlamak ve yönlendirmek için çok çeşitli yaklaşımlar türetmiştir. Her yaklaşımın kendi teorik temeli ve pratik uygulaması vardır. Otuz yıldan daha uzun zamandır, bilişsel davranışçı terapi için en etkili psikoterapik metotlardan biri olduğu ispatlanmış bir gerçektir.

Psikologlar oldukça esnek ve etkili bir seçenek olan bu terapiyi çeşitli problemleri tedavi etmek için başarıyla kullanmıştır. Kısa zamanda gözle görülür değişimler sağlayabilir ve birden fazla tekniği bünyesinde barındırması sayesinde kişiden kişiye ya da problemden probleme esnek bir biçimde adapte olabilir.

Bilişsel davranışçı terapinin kökeni

Psikolojide trendler yıllar içinde değişip biçimlenmiştir. Bunlardan ikisi olan bilişselcilik ve davranışçılık, bu yazıda ele aldığımız yaklaşımın temelini oluşturmaktadır. Bu nedenle öncelikle bu iki teoriden biraz bahsetmek isteriz.

Davranışçılık

Davranışçılık ilk olarak görünür tutumla ilgilenir. Çalışma alanı, gözlemlenebilir ve ölçülebilir davranışlardır.

Bu düşünce ekolü; davranışın, belli bir uyarıya cevap olduğuna ve sonuca bağlı olarak sıklığının artıp azaldığına inanır. Bu nedenle uyarı, cevap ve sonucu değiştirerek bir insanın davranışlarını değiştirebilirsiniz.

Örnek olarak: Köpek korkusu olan biri köpeği korkuyla ilişkilendirmiştir. Sonuç olarak köpek gördüğü zaman kaçmak ister. Eğer bu ilişkiyi kırmayı başarabilirseniz köpekler kaçınmalı uyarıcı olmayı bırakır ve kişi köpeklerden kaçmak zorunda kalmaz. Öte yandan eğer çocuğunuzun daha fazla sebze yemesini istiyorsanız, bunu her yaptığında onu ödüllendirmelisiniz.

Bilişselcilik

Bu psikolojik yaklaşım biliş ya da düşünce ve zihinsel süreçler üzerine odaklanır. İnsanların aldığı bilgiyi nasıl yorumladığı ve işlediğini anlamakla ilgilenir.

Bilişselciliğin temeli; gerçekliği olduğu gibi değil, kendi olduğunuz gibi algıladığınız düşüncesidir. Her insanın kendi iç süreçleri vardır ve bunlar, kişinin algıladığı gerçekliğe farklı anlamlar yükler.

Örnek olarak: Bir arkadaşınızı telefonla aradığınızda açmayabilir. Siz de, onun telefonu duymadığını düşünebilir ya da sizle konuşmak istemediğini çünkü aslında sizi sevmediğini düşünebilirsiniz. Gerçek tektir, fakat içsel süreç tamamen farklıdır.

Bilişsel davranışçı terapi

Bu nedenle bilişsel davranışçı terapi (CBT) bu bahsi geçen düşünce ekollerinin bir kombinasyonudur. Düşüncelerle davranışı birbiri ile ilişkilendirir. Bu yaklaşıma göre düşünceler, duygular ve davranışlar arasında yaratılıştan gelen bir bağ vardır. Bu bileşenlerin herhangi birinde meydana gelen bir değişim, diğerlerini etkiler.

Bu terapi bu üç maddenin birini değiştirmek için tasarlanmış çeşitli teknikler kullanır; çünkü birindeki değişimin diğer ikisini etkileyeceğini bilir. Örneğin:

• Bilişsel yeniden yapılandırma, kişinin inanç ya da düşüncelerini değiştirmesine yardım etmeye dayalı bir tekniktir. Kişiyi düşüncelerinin ardındaki gerçeği değerlendirmeye ve daha uyarlanabilir alternatifler bulmaya davet eder. Gerçeği yorumlama biçiminizi değiştirdiğiniz zaman hisleriniz ve davranışlarınız da değişir.
• Maruz bırakma terapisi, tamamen davranışı değiştirmekle ilgilidir. Hastanın korkusunun üzerine gitmesini teşvik eder. Davranışını değiştirip korkusuyla yüzleşince bunun temelsiz olduğunu fark eder ve buna bağlı düşünce ve duygularını da değiştirir.
• Rahatlama teknikleri duyguları değiştirmeye odaklanır. Duygusal otokontrole sahip kişilerin, bu otokontrolün etkinleşme seviyesini kontrol etmesine yardım eder. Eğer duyguları değişirse düşünceleri daha az yıkıcı hale gelir ve kişi davranışlarını değiştirerek sorundan kaçmak yerine onla yüzleşmeyi seçebilir.

Sonuç

Bu nedenle bilişsel davranışçı terapi; eksiksiz, esnek ve etkili bir yaklaşımdır. Çok sayıda hastalık ve soruna sahip hastalara yardımcı olabilir ve kısa zamanda dikkate değer gelişmeler sağlayabilir. Ek olarak, en çok bilimsel kanıta sahip psikolojik yaklaşımdır. Yine de eğer bir terapi denemek istiyorsanız var olan tüm seçenekleri keşfedip kendinizle en iyi eşleşeni seçebilirsiniz.