Yuval Noah Harari'den 21. Yüzyıl İçin 21 Ders

21. Yüzyıl İçin 21 Ders, İrlandalı tarihçi ve yazar Profesör Yuval Noah Harari tarafından kaleme alınan son kitaplardan biridir. Harari, Sapiens: Hayvanlardan Tanrılara İnsan Türünün Kısa Bir Tarihi adlı çok bilinen eseriyle dünya çapında bir üne kavuşmuştur. Bu kitap, 40’dan fazla dile çevrilmiş ve günümüz gerçeklerine yeni bir bakış açısı sunmasıyla ön plana çıkmıştır.

21. Yüzyıl İçin 21 Ders adlı kitapta Harari, günümüz dünyasına yönelik okuyucuyu düşünmeye yönlendiren bir metin ortaya koymaktadır. Temel olarak öne sürdüğü tez, şu anda dünyada açık ve çok tehlikeli bir sansür uygulandığıdır. Geçmiş dönemlerin aksine, aslında bilgiye ulaşım engellenmemektedir. Ancak insanlar adeta bir bilgi bombardımanı altında yaşamaktadırlar. Bu yüzden de, gerçek anlamda önemli olan bilgiler, önemsiz pek çok bilgi arasında kaybolup gitmektedir.

Harari aynı zamanda güç, büyük imparatorlukların rolleri, göç, milliyetçilik vb. konularla ilgili büyük yankı uyandıran haberler konusuna da değinmektedir. 21. Yüzyıl İçin 21 Ders adlı kitap beş bölümden oluşmaktadır. Bunların her birinde bir grup ders yer almaktadır. Şimdi bu beş blokun hangileri olduğunu ve bu bölümlerde bize hangi derslerin sunulduğunu görelim.

“Geçmişte eğitim tıpkı taş evler gibi sağlam kimlikler inşa etmekteydi. Şimdi ise bunları, katlayıp başka yerlere götürebileceğimiz birer çadır haline getirmemiz gerekiyor.”

– Yuval Noah Harari

21. Yüzyıl İçin 21 Ders: Teknolojik Sorunlar

21. Yüzyıl İçin 21 Ders kitabının ilk bölümü, teknolojinin getirdiği zorluklar ve problemler konusuna ayrılmıştır. Bu bölümde Harari, günümüzde yeni teknolojilerle bağlantılı liberal değerler ve sorunlar sonucu ortaya çıkan krize ilişkin dört derse yer vermektedir.

Bu dersler şu şekilde sıralanmıştır:

• Hayal kırıklığı. Liberal yaklaşım, faşizm ve komünizm anlayışına karşı olarak uygulamaya konulmuştur. Bu yaklaşımla birlikte sunulan özgürlük ve mücadele zaman içinde kademeli bir biçimde değerini kaybetmiştir. Günümüzde şüphecilik ve basit hikayeler daha yaygın bir hale gelmiş durumdadır.
• Çalışma. Yapay zeka günden güne artan bir biçimde insanların yerini almaya başlamıştır. Gelecekte pek çok meslek grubunun ve ticaret türünün ortadan kalkacağı görülmektedir. Bunun sonucunda da “işe yaramayan bir sınıf” insan ortaya çıkacaktır. Bu grup, bu yeni şartlar altında nasıl üreteceğini ve ne gibi bir katkı sunacağını bilemeyen insanlar olarak tanımlanabilir.
• Özgürlük. Büyük veri sürekli olarak bizi gözetlemektedir. Biz ise farkında olmadan kendimiz hakkında karar verme yetkisini büyük veriye teslim etmiş durumdayız. Yani dijital bir diktatörlüğe giden kapılar sonuna kadar açılmış durumdadır.
• Eşitlik. Veriye sahip olanlar aynı zamanda geleceğin de sahipleridirler. Güç, büyük çaplı teknoloji firmalarının elinde bulunmaktadır. Bu büyük firmalar gelecekte kendi istekleri doğrultusunda dünyayı şekillendirebilecek yeteneğe sahip olacaklardır.

Politik Sorunlar

21. Yüzyıl İçin 21 Ders adlı kitabın ikinci bölümü politik sorunlar konusunu ele almaktadır. Bu bölüm aşağıda sıralanmış olan şu alt bölümlere ayrılmıştır:

• Toplum. Her ne kadar insanlar etten ve kemikten birer bedene sahip olsalar da, sanal toplumlar günden güne daha yaygın bir hale gelmektedir.
• Medeniyet. Günümüzde dünyanın büyük bir bölümü aynı medeniyetin parçaları konumundadır. Yani farklılıklar her geçen gün daha da az, seyrek  ve önemsiz bir hale gelmektedir.
• Milliyetçilik. Güncel sorunların büyük bir bölümü ulusal değil küresel niteliktedir.
• Din. Dinler, ortak inançların bağlayıcıları olarak önemli bir rol oynamaya devam etmektedirler.
• Göç. Göç süreci, göçmenler geldikleri toplumun kültürünü ve alışkanlıklarını geride bırakabildikleri sürece başarılı bir süreçtir. Bu kavramın da, ırkçılık yaklaşımından “kültür geliştirme” gibi bir anlayışa doğru ilerlediği görülmektedir.

Umutsuzluk ve Umut

Bu bölümde Harari, insanlığın sakin kalıp irrasyonel korkularından uzak kaldığı müddetçe ayakta kalabileceğine işaret etmektedir. Bunu başarabilmek için rasyonel güçleri nedeniyle seküler değerlerin korunması ve güçlendirilmesi gerektiğinin altını çizmektedir.

Bu bölümde yer alan dersler şu şekildedir:

• Terörizm. Terörizm gereğinden fazla büyütülmüş durumdadır. Bu konuda panik yapmamamız gerekir.
• Savaş. Savaş çığırtkanlığı güç kazanmaktadır. İnsanın aptallığı gözardı edilemeyecek kadar büyük boyutlara ulaşabilir.
• Alçak gönüllülük. Her insanın ve bu insanların içinde bulundukları her kültürün, kendilerinin dünyanın merkezinde olmadığını ya da başka bir deyişle dünyanın onun etrafında dönmediğini anlaması gerekir.
• Tanrı. İnanç sahibi olmak her zaman etik değerlere uygun hareket etmek anlamına gelmez.
• Laiklik. Bilgisizliklerini kabul eden insanlar, gerçeğin sahibi olduğunu iddia edenlerden daha güvenilir kişilerdir.

Gerçek

Bu bölümde Harari, ön yargılarla mücadele etmenin önemi ve kriterlerimizi belirleme konusunda güvenilir ve doğru kaynaklar bulma konularına odaklanmaktadır. Kitabın bu blokunda dört adet ders sunulmaktadır:

• Cahillik. Bilgi dağları içinde aslında sandığımızdan çok daha küçük miktarda bir kısmı biliyoruz.
• Adalet. Adalet soyut değerler üzerine inşa edilmemiştir. Adalet, aldığınız kararlar ve yaptığınız davranışların nedenleri ve sonuçlarının mantıklı bir biçimde değerlendirilmesi sonucu ortaya çıkan tablo üzerinde yükselir.
• Gerçeklik ötesi. Gerçekler ve güç sadece belirli bir aşamaya kadar birlikte yürürler. Er ya da geç güç kavramının kendine uygun kurguları oluşturması gerekecektir.
• Bilim kurgu. Cesur Yeni Dünya adlı kitap, şu ana kadar yazılmış olanlar arasında geleceğe yönelik tahminleri en iyi olan seçenektir.

Dirençlilik

21. Yüzyıl İçin 21 Ders adlı kitabın son bölümü, geleneksel hikayelerin artık günümüz dünyasını tanımlamadığının farkında olmanın öneminden bahsetmektedir. Ancak aynı zamanda, yaşadığımız çağı yeterli derecede açıklayabilecek kapasitede yeni hikayelerin de ortaya çıkmadığının altını çizmektedir.

Bu sorunla yüzleştiğimiz bir çağda, dikkate almamız gereken üç ders bulunmaktadır:

• Eğitim. Eğitimin amacı artık bilgi elde etmek değil, bu bilgiden bir anlam çıkartabilmek için gerekli kapasitenin ve yeteneğin gelişmesini sağlamaktır.
• Anlam. Hayat bir hikayeden ibaret değildir. Bu nedenle de hayal ile gerçek arasındaki ayrımı yapabilmeyi öğrenmek son derece önemlidir.
• Derin düşünme. Seçme şansı hala bulunmaktadır ancak büyük bir olasılıkla zaman içinde kaybolacaktır. Bekleyelim ve görelim.

21. yüzyıl için çıkarılan bu dersler, görüldüğü gibi bizlere belirli ve net yanıtları olmayan konular üzerinde çeşitli düşünceler sunuyor. Bu dersler, günümüz dünyasının dönüm noktalarına değinerek, bu hassas konuların üzerinde durup düşünmeye değer nitelikte olduklarına vurgu yapıyor.