Yacouba Sawadogo, Sahra'yı Yenen Adam

Yacouba Sawadogo isimli kişinin iklimlerin değiştiğini anlaması için bir üniversite diplomasına veya bu anlamda habere ihtiyacı yoktu. Sawadogo, Sahra Çölü’nün sınırındaki bir ülke olan Burkina Faso’da yaşıyor ve bir noktada her geçen yıl daha az yağmur yağmaya başladığını kendisi gözlemlemiş oldu. Ayrıca, bu kişi, yağmur yokluğunun, mahsullerini de etkilediğini fark etmişti.

Bu son derece zeki adam, Sahel denen bir bölgede yaşıyor. Bu, bazen aşırı kıtlık durumlarını tetikleyen dengesiz bir iklime sahip bir bölge olan Sahra ile Sudan bozkırı arasında bulunan bölge. 1968 ve 1974 yılları arasında, Yacouba Sawadogo’nun harekete geçmeye karar verdiği, önemli bir kıtlık durumu meydana geldi.

Küresel toplum, Sawadogo’yu, insanlığı iyileştirme mücadelesinden dolayı 2018’de Doğru Yaşam Ödülü’nü (the Right Livelihood Award – bu ödül bazıları tarafından “Alternatif Nobel Ödülü” olarak da anılır) kazanıncaya kadar tanımıyordu. Ancak, sonunda, halkı ve Dünya için yaptığı sessiz ve harika iş nihayet gün ışığına çıktı.

Yacouba Sawadogo ve Sahra

Sahra Çölü’nü herkes bilir. Bu çöl, binlerce yıldır efsanelerin konusu olmuştur. Ancak birçok insanın bilmediği şey, çölün kuzey ve güney kenarlarında yaşayanların orada yaşamanın bir yolunu bulmayı ve sürekli çölün gücüyle mücadele eden topluluklar kurmayı başardıkları.

20. yüzyılda, Afrika’daki nüfus hızlı bir biçimde arttı ve bir yabancı işletme dalgası (çoğunlukla madencilik şirketleri) Afrika kıyılarına ulaştı. Bu da, eko-sistemin doğal döngülerini değiştirdi. Bu durum da, Yacouba Sawadogo’nun memleketi olan Burkina Faso da dahil olmak üzere Sahel bölgesindeki ülkeler üzerinde en büyük etkiyi yarattı.

60’ların sonunda, çöl, Burkina Faso’da da ilerleyerek daha çok yer kazanmaya başladı. Kum, verimli topraklara doğru giriyordu ve açlık ortak bir sorun haline gelmeye başlamıştı. Orada yaşayan çoğu insan, bunun bir kayıp nedeni olduğuna inandıkları için kaçmaya karar verdi. Ancak, Sawadogo’nun farklı bir stratejisi vardı. Kalmaya ve çöle karşı savaşmaya karar verdi.

Antik çağ bilgeliği üzerinden giden hikaye

Çölleşme bir bölgeyi tehdit ettiğinde, çözüm genellikle özel bir teşhis gerektiren kapsamlı bir çalışma olacaktır ve ardından süreci tersine çevirmek için sofistike, büyük ölçekli stratejilerin uygulanması gerekiyor. Ancak Burkina Faso’daki uzmanların, yüksek profilli çalışmaları ya da projeye yatırım yapacak milyonlarca doları yoktu.

Neyse ki toplumu (ve gezegeni) için, Yacouba Sawadogo, bu durumun şansını denemesine engel olmasına izin vermedi. O ve bir arkadaşı olan Mathiew Ouédraogo, kendi araştırmalarını yapmaya başladılar. Bu modern krize çözüm bulmak için de atalarının bilgeliğine başvurmaya karar verdiler. Sonuçta, o bölgede, insanlar yıllardır ekin yetiştiriyorlardı. En nihayetinde, geleneksel bilgiler de, çölleşmeyle mücadele yöntemleri açısından zengindi.

İki hayalperest, toprağı restore etmek için iki eski tekniği uygulamaya karar verdi. İlki, cordons pierreux adı verilen, yağmur suyunu yakalamaya ve onu yeterince uzun süre orada tutmaya yardımcı olacak şekilde, tarlalarda yumruk büyüklüğünde taş dizileri yapmayı içeren, böylece suyun tarlada kalması için zaman kazandıran yöntem.

Yacouba Sawadogo ve kazanma yöntemi

İkinci yöntem, Zaï delikleri adı verilen başka bir geleneksel tarım tekniğiydi. Bu yöntem de, bitkilere nemli bir ortam sağlamak için, ekilen tohumların yanında çukurlar kazmayı içeriyor. Sawadogo, geleneksel tekniğe birkaç yenilik de kendisi getirdi. Bu yeniliklerden biri de, daha büyük delikler kazmaktı.

Ayrıca delikleri gübre, yapraklar, küçük çubuklar ve sebze artıkları gibi organik maddelerle doldurma fikrini de geliştirmişti. O sırada fark etmemiş olabilir, ancak bu karar muhtemelen projeyi başarılı kılan şeydi.

Deliklere organik madde koymanın beklenmedik bir sonucu, termitleri çekmesiydi. Termitlerin tarlalarda kazdıkları tüneller, toprağın daha da parçalanmasına ve bitki yaşamına daha uygun hale gelmesine yardımcı oldu. Başka bir deyişle, bulmacanın eksik parçasından termitler sorumluydu. Termitler sayesinde toprak yumuşadı ve daha fazla nem tuttu. Böylece bitkiler büyümeye başladı.

Yacouba Sawadogo ve çöle karşı zaferi

Dünyanın, Sawadogo’nun çöle yeniden hayat vermek için sürdürdüğü bu inanılmaz mücadeleyi öğrenmesi için 40 yıldan fazla bir süre geçecekti. Bugün, bu kişi, üç milyon hektardan fazla araziyi kurtardı ve önceden boş olan arazileri verimli toprağa dönüştürdü.

İnanılmaz başarılarına rağmen, Sawadogo tatmin olmamıştı. Geleneksel yöntemlerin işe yaradığını anlayınca, bunları öğrenmek isteyen herkese öğretmeye başladı. Yıllarını motosikletiyle köyden köye gezerek geçirdi. Nereye giderse gitsin, hayati önem taşıyan stratejilerini oradaki topluluklara da öğretmeye devam etti.

Yacouba Sawadogo’nun topluluğuna bıraktığı miras paha biçilmez bir şey. Onun hikayesinden birçok önemli ders çıkarabiliriz. Bu kişi, işler ne kadar zor görünürse görünsün asla pes etmememizi öğretiyor. Ayrıca, herkese uyan ve tek gibi görünen çözümlerin genellikle en iyisi olmadığına ve sağduyu ve güvenin sizi çok ileri götürebileceğine mükemmel bir örnek oluyor.