Psikojenik Epileptik Olmayan Nöbetler (PNES): Belirtileri, Nedenleri ve Tedavileri

Nöbetler, anormal nöronal aktivitenin neden olduğu beklenmedik bir şekilde ve aniden ortaya çıkan geçici paroksismal değişikliklerdir. Bu nöbetler epileptik ve epileptik olmayan olarak sınıflandırılabilir. Psikojenik nöbetler, psikolojik faktörlerin neden olduğu epileptik olmayan türlerdir. Tıbbi olarak psikojenik epileptik olmayan nöbetler (PNES) olarak bilinirler.

Bu nöbetlerin yaygınlığı yüzde 17 ila 60 arasında değişmektedir. Epileptik nöbetlerle birlikte bulunabilirler. Aslında, bir araştırma, epilepsili hastalarda psikojenik nöbetlerin prevalansının yüzde 3,6 ila 10,8 arasında değiştiğini buldu. Buna karşılık, psikojenik nöbetleri olan kişilerde epileptik nöbetlerin prevalansı yüzde 12 ila 36’dır.

Psikojenik nöbetler

Psikojenik nöbetler, davranış, biliş ve duyusal algıdaki ani değişiklikler kümesidir. Epileptik nöbetleri simüle ederler, ancak anormal nöronal deşarj olmadan. Biyolojik bir mekanizmayla değil, psikolojik bir mekanizmayla ilişkilidirler. Bu nedenle psikojenik olarak kabul edilirler.

Psikojenik terimi, bu tür nöbetleri epileptik olmayan ve geçici iskemik ataklar, migren, bayılma vb. tarafından oluşturulan nöbetlerden ayırt etmeyi mümkün kılar. Bu durumlarda, krizin nedeninin, nöbetlerin görünümünü açıklayan nörolojik bir temeli vardır: epileptik olmayan nöbet.

PNES’in ana belirtileri şunlardır:

• Bir taraftan diğer tarafa baş hareketleri.
• Bilinçte artış ve azalma.
• Asenkron uzuv hareketleri.
• Kapalı gözler.
• Distonik duruşlar.
• İtme pelvik hareketler.

Psikojenik krizler, çeşitli psikiyatrik bozukluklarla ilişkilendirilmiştir. Aşağıdakiler en belirgin olanlardır (Giagante ve diğerleri, 2007):

• Duyuşsal sorunlar. PNES hastalarında depresyon ve distimi komorbiditeleri bulunmuştur. Aslında, çalışılan hastaların yüzde 40 ila 80’ini kapsamaktadır.
• Anksiyete bozuklukları. PNES’li hastalarda travma sonrası stres bozukluğu yüzde 35 ile 49 arasında bulunmuştur.
• Disosiyatif bozukluklar. PNES’li hastalarda dissosiyatif semptomlar son derece yaygındır (yüzde 90).
• Somatoform bozukluklar. Bu bozuklukların semptomları, epileptik olmayan psikojenik nöbetlerin dissosiyatif ve konversiyon semptomları ile ilişkilidir.
• Kişilikteki değişiklikler. En sık görülen bozukluklar borderline kişilik bozukluğu (BPD), bağımlı, histrionik ve kaçınmacı bozukluklardır.

Nedenler ve ilişkili faktörler

PNES etiyolojisi son derece çeşitlidir. Bununla birlikte, stres veya kaygı karşısında uyumsuz bir başa çıkma mekanizması olarak ortaya çıktıklarına inanılmaktadır. Dayanılmaz bir varoluşsal durumdan kaynaklanan psikolojik çatışmanın, stres etkenlerini bilinç dışında tutan fiziksel semptomlara (nöbetler) dönüştüğü görülmektedir (Alsaadi ve Marquez, 2005).

Psikojenik epileptik olmayan nöbetlerle en çok ilişkili olan faktörler, cinsel ve fiziksel istismar, travma, nörolojik anormallikler, aile işlev bozukluğu, stresli yaşam olayları, kişilerarası zayıf beceriler, kişilik bozuklukları ve kaçıngan başa çıkmadır. Aslında, istismar ve ihmal, bu nöbetlerin gelişimine karşı savunmasızlığı artıran hazırlayıcı faktörler olarak kabul edilir.

PNES ile bağlantılı bazı hızlandırıcı faktörler arasında tecavüz, ölüm veya sevilen birinden ayrılma, iş kaybı, kazalar, cerrahi prosedürler ve doğal afetler sayılabilir.

Ayrıca, öfke, kaygı, depresyon ve istismar gibi çeşitli kalıcı faktörler de tespit edilmiştir. Bu faktörler, hastanın durumun kontrolünü yeniden kazanmasını imkansız hale getirerek nöbetlerini şiddetlendirir.

Psikojenik epileptik olmayan nöbetlerin tedavisi

Terapötik yaklaşım ve tedavi, bireye ve bunların hızlandırıcı, tetikleyici ve devam ettirici faktörlerine bağlı olacaktır.

Uygulanabilecek çok çeşitli müdahaleler vardır. Örneğin, davranışçı terapi, hipnoz, psikoeğitim ve aile terapisi (Bodde ve diğerleri, 2009).

Bilişsel-davranışçı terapi mükemmel bir tedavi seçeneğidir. Nitekim araştırmalar, psikojenik epileptik olmayan nöbetleri olan kişilerde nöbet sıklığını azaltmada standart tıbbi bakımdan daha etkili olduğunu bulmuştur.

PNES müdahale planında uygulanabilecek başka stratejiler de vardır. Örneğin, yaşam tarzı değişiklikleri, antidepresan ilaç tedavisi ve kişilerarası psikodinamik terapi.

Bu stratejiler sadece nöbetleri azaltmayı değil, aynı zamanda ilişkili oldukları psikiyatrik komorbiditeleri de iyileştirmeyi amaçlar. Ayrıca hastaların günlük yaşamlarında işlevsellik kazanmalarına ve yaşam kalitelerini iyileştirmelerine yardımcı olurlar.

Sonuç olarak, epileptik olmayan psikojenik nöbetler davranış, bilinç ve vücut hareketlerinde paroksismal değişiklikleri içerir. Epileptik nöbetlere benzerler ancak beyindeki elektrofizyolojik değişiklikler tarafından desteklenmezler.

Teşhis ve tedavileri oldukça zordur. Bunun nedeni, kesin sebeplerinin henüz belirlenmemiş olmasıdır. Ek olarak, çok çeşitli psikiyatrik ve psikolojik problemler, bozukluğa yakınsayabilir.