Ortanca Çocuk Sendromu

Yazan ve doğrulayan psikolog Valeria Sabater

Son Güncelleme: 04 Ocak, 2024

Bazı insanlar için ortanca çocuk sendromu bir şehir efsanesinden biraz daha fazlasıdır. Diğerleri için bu apaçık bir gerçektir. Gerçek şu ki, ortanca olarak bir ailede büyümek her zaman kolay değildir. Çoğu zaman, büyük kardeş, tüm olumlu pekiştireçlerin yerleştirildiği figürü sembolize ederken, küçük olan telaşlanıp şımartılır.

Ortanca çocuk sendromunu tanıtan, bu kardeşlerin aile içindeki konumlarını nasıl daha karmaşık bir şekilde algıladıklarını vurgulayan psikoterapist Alfred Adler’di. Adler’e göre, genellikle kendilerini biraz ihmal edilmiş ve yalnız hissederler ve belirli bir kişilik geliştirirler. Ancak, bu perspektifte doğru ve yanlış olan nedir?

Günümüzde daha az sayıda çocuğun doğması, ortanca çocuk sendromunun daha az görüldüğü anlamına gelmektedir. Ancak birkaç kardeşli bir ailede büyüyenler bu durumdan muzdarip olduklarını sıklıkla dile getirmektedirler.

Ortanca çocuk sendromu

Ortanca çocuk sendromu, bazı çocukların doğum sıraları nedeniyle hissettikleri ihmal deneyimini ifade eder. Görünüşe göre, bazıları büyük ve küçük erkek kardeşlerinin tüm deteği ve bakımı nasıl aldıklarını can sıkıntısıyla izliyor.

Alfred Adler, Problems of Neurosis (1964) adlı kitabında bu kavramı ilk kez ortaya koyduğundan beri, konu büyük ilgi gördü. Ancak bu, DSM-V’de kayıtlı bir psikolojik durum veya bozukluk değildir. Gerçekten de, bilim bu konuyu yıllardır araştırmasına rağmen, teori için her zaman güçlü bir destek yoktur.

Bir örnek, yakın zamanda Heliyon’da yayınlanan ve doğum sırasının bir çocuğun aile dinamikleriyle ilişki kurma biçimi üzerinde bir etkisi olmadığı sonucuna varan bir çalışmadır. Ancak, bilimsel literatürün ötesinde, gündelik gerçeklikte, bazı insanlar bu bakış açısıyla özdeşleşiyor. Bu konudaki etkenleri ve kanıtları gözden geçirelim.

Ortanca çocuklar ebeveynlerinden belirli bir mesafe görebilirler.

Ortanca çocuk sendromuyla ilgili ilk araştırmalardan biri 1998’de İnsan Davranışı ve Evrim Derneği Resmi Gazetesi’nde yayınlandı. Bu çalışma, ortanca kardeş olmanın ebeveyn bağını etkileyebileceğini vurguladı. Ayrıca, destek arama söz konusu olduğunda, bazı çocukların kendi kardeşlerini ebeveynlerine tercih ettikleri ortaya konmuştur.

Annelerine karşı hissettikleri duygusal yakınlığın ortalama olarak büyük ve küçük kardeşleriyle aynı düzeyde olmadığı da kanıtlanmıştır; ikincisininki daha önemliydi. Bu, doğum sırasının ebeveynlerle bağlanma ve etkileşimi etkilemesi ile özetlenebilir.

Ancak, bu çalışmanın tekrar gözden geçirilmediği ve güncellenmiş veri bulunmadığı belirtilmelidir.

Orta çocuk sendromu farklı bir kişiliğin ana hatlarını çiziyor

Klinik psikoloji, ebeveynlik dinamiklerine ve bağlanma kavramına büyük önem verir. Ortanca çocuk sendromu, bu figürlerin diğer kardeşler kadar duygusal ilgi görmediğini düşündürür. Ve eğer psiko-duygusal deneyimler düzensizse, bunun çocuğun davranışını ve kişiliğini etkilemesi olasıdır.

Bu dinamikler çerçevesinde yetişen bireyi tanımlayan nitelik ve özellikler şunlardır:

• Rekabetçi ve asi kişilik. Ortanca çocuk, ebeveynlerinin ilgisi için kardeşleriyle rekabet etmeye ihtiyaç duyarak büyür. Bu bazen rekabetçi davranış açısından daha asi ve becerikli bir karakterin ana hatlarını çiziyor.
• İyi sosyal beceriler. Çoğu zaman, ortanca çocuğun dikkat çekmek için yetişkinlere yaklaşma girişimi, atılganlığın, iyi iletişimin ve müzakere becerilerinin erken gelişimini kolaylaştırır.
• Kıskançlık ve stresin ağırlığı. Ortanca çocuk sendromu, genel olarak ebeveynlerin gözdesi haline gelenlerin büyük ve küçük kardeşler olduğu fikrini savunarak ortanca çocukta kıskançlık ve duygusal ıstırap deneyimlerini teşvik eder.
• Risk alma eğilimindedirler. Anne babanın diğer kardeşlerle daha fazla ilgilenmesi, ortanca çocuğun riskli davranışlarda daha özgür olduğu anlamına gelir. Bu denetim eksikliği, onlarda daha keşfedici ve riskli bir ruhu güçlendirir.
• Bağımsız ve kararlı. Gazeteci Katrin Schumann, Orta Çocukların Gizli Gücü (2011) adlı kitabında, ortada olmanın daha az takviye almak anlamına geldiği bir senaryoda büyümenin avantaj olabileceğini öne sürüyor. Aslında, ortanca çocukların daha bağımsız, kararlı ve yaratıcı olabileceğini iddia ediyor.
• Terk edilmişlik ve yalnızlık algısı. Diğer kardeşlerin ebeveynlerinin neredeyse tüm ilgisini çektiğine tanık olarak büyümek, yaralar bırakır. Örneğin, Indian Journal of Psychological Medicine’de yayınlanan bir araştırma, büyük kardeşlerin ebeveyn baskısı nedeniyle mükemmeliyetçi özellikler sergileme eğiliminde olduğunu savunuyor.

Ortanca kardeş olarak büyüyen bazı yetişkinler, güvenli ilişkiler kurmakta sorun yaşarlar.

Yetişkinlikte reddedilme duyarlılığı ve güvensiz ilişkiler

Bazen ortanca çocuk, ebeveyn tanıma ve desteğinden yoksun, karmaşık bir ortamda gelişir. Böylece, diğer kardeşlerinin daha fazla sevgi, güvenlik ve ilgi gördüklerine tanık olarak büyürler. Bu, bir yetişkin olarak onları etkiler.

International Online Journal of Education Sciences’ta yayınlanan bir araştırma, çocuğun tam olarak sevilmediğini hissettiği eşit olmayan bir eğitimin sonuçları olduğunu belirtiyor. En belirgin özellik, sürekli reddedilme korkusu. Yetişkinler olarak, bu bireyler çocukluklarındaki aynı duygusal deneyimleri yaşamaktan korkarlar. Kuşkusuz bu ıstırap onların kişilerarası ilişkilerini zedeler.

Bu son gerçeği klinik psikoloji alanındaki bağlanma teorilerine bağlayabiliriz. Örneğin, Minnesota Üniversitesi (ABD), güvenli duygusal bağlardan yoksun, daha savunmasız bir yetiştirilme tarzının, yetişkinlikte herhangi bir romantik ilişkiye endişeli veya güvensiz bir bağlanma tarzından yaklaşılması riskini nasıl artırdığını vurgulamaktadır.

Ortanca çocuk sendromu nasıl önlenir?

Hala ortanca çocuk sendromunun gerçekten var olup olmadığını merak ediyorsanız, kesin bir veri olmadığını doğrulayabiliriz. Aslında, Amerikan Psikoloji Derneği (APA) Sözlüğü bunu varsayımsal bir durum olarak tanımlar.

Buna rağmen, ilgi ve şefkat açısından ayrımcı yetiştirme ve eğitim, bazen bu anlattığımız gibi bazı etkilerin ortaya çıkmasına neden olur. Doğum sırasının zeka gibi boyutlara aracılık ettiği de doğrulandı.

PNAS dergisi, büyük kardeşlerin zeka puanlarının daha yüksek olduğunu belirten bir makale yayınladı. Bu, ebeveynlerinden daha fazla sayıda takviye ve ilgi ile ilişkilendirilebilir.

Çocuklarımızın mutlu, aynı potansiyele ve en iyi fırsatlara sahip olarak büyümelerini istiyorsak, hiçbirini ihmal etmemek ve hepsine aynı ilgiyi eşit şekilde göstermek önemlidir. İşte bazı temel stratejiler.

Dikkat ve eşit duygusal pekiştirmeler

Geniş aileleri olan ebeveynler, çocuk bakımı açısından bu küçük eşitsizliklerin her zaman farkında değildir. Küçüklerin daha fazla özen gerektirdiği ve ilk doğan çocuklara büyük umutlar beslendiği doğrudur. Bununla birlikte, dikkatli olmak önemlidir, çünkü ortanca çocuklar en çok ihmal edilmiş hissetme eğilimindedir. Bu nedenle ebeveynler olarak şunları yapmalıyız:

• Tüm çocuklarımızda aynı umutları besleyin.
• Hepsine aynı öğrenme fırsatlarını sunun.
• Hepsine eşit olarak pekiştirme ve duygusal doğrulama sağlayın.
• Her birinin neye benzediğine ve hayallerinin ne olduğuna ilgi gösterin.
• Her çocuğun benzersiz olduğunu ve her kardeşin özel ihtiyaçları olduğunu anlayın.

Karşılaştırmalardan kaçının

Kardeşleri birbirleriyle kıyaslamamaya çalışın. Aslında, bu uygulama yara izi bırakma ve daha sonra küskünlük konusu olma eğilimindedir. Eğer çocuklarınızdan herhangi biri belirli bir alanda üstün performans gösterirse, diğerlerini aynı yeteneği göstermiyor diye küçümsemeyin. Her kardeşin kendi erdemleri vardır.

Herkesle eşit şekilde kaliteli zaman geçirin

Çocuklukta yaşananlar, yarının yetişkinini oluşturur. Bu nedenle, çocuklarla paylaşılan zaman, onların duygusal hafızasında emprenye edilmiş kalan bir temel görevi görür. Bu nedenle, çocuklarınızla hem birlikte hem de ayrı ayrı kaliteli zaman geçirmeye çalışın.

Sadece ortanca çocuklarla ara sıra yapılan eğlenceli bir kaçamak, ebeveyn/çocuk ilişkisini güçlendirir. Üstelik bunlar her zaman hatırlanacak anlardır.

Ortanca çocuk sendromunu unutmayın

Bazı insanların bu sendromun var olduğuna inanmaması önemli değil. Ortanca kardeşlerin bazen ebeveynlerinin duygusal radarında görünmez çocuklar olarak algılandıkları açıktır. Bunu günlük olarak aklınızda tutun ve bu tür bir algıyı bulanıklaştırmaya çalışın. Bastırın ve çocuğunuzun böyle bir duygu geliştirmesini engellemiş olursunuz.

Aşk, ortanca çocuk sendromunun yaşanmamasına yardımcı olur

Dikkat, mevcudiyet ve duygusal destekler, ortanca çocuk sendromunu devre dışı bırakır. Yetiştirme ve eğitim yolculuğunun zorlu olduğunu kimse inkar edemezken, çocukların yemek, giyecek ve hediyelerin ötesinde en çok ihtiyaç duyduğu şeyin sevgi olduğunu unutmayalım.

Gerçekten de, onları sevmek mümkün olan en iyi besindir. Ortanca çocuk sendromunun bırakın geleceğe sürüklenmesini, hiç yaşanmamasını bile sağlayacak.