Önyargı Tuzakları

Önyargı, bir şey hakkında verdiğimiz peşin hükümdür. Daima olumlu olmayan ve bir şeyi ya da kişiyi belli bir şekilde görmeye bizi koşullandıran bir imajdır.

“Önyargı, aptalların akıl yürütmesidir.”

– Voltaire

Genelde çok küçük yaştan itibaren belli önyargılar ediniriz ve bunun farkında olmayız. Mesela, “bütün erkekler aynı” ya da “sarışınlar aptaldır” gibi. Gerçekten de hiç önyargınız olmadığını düşünebilirsiniz ama başkalarıyla konuşup etkileşime geçtiğinizde, farkında olmadan önyargılarınızı ortaya çıkaracaksınız.

Önyargılardan kendinizi kurtarın!

Önyargılardan kendinizi kurtarmak, kolay bir iş değildir çünkü içselleştirdiğimiz ve sürekli olarak kendimizi maruz bıraktığımız bir şeydir. Kazanması çok zor bir savaştır. Ama elbette hiç bir şey imkansız değildir.

Kesin olarak bilmemiz gereken şeylerden birisi, önyargıların bizi kısıtladığıdır. Zihnimizi tamamen açmaktan bizi alı koyar, özgür düşünmemizi engeller.

‘Önyargı’ kelimesinden de anlaşılacağı üzere, aslında bilmediğiniz bir şey hakkında peşin hüküm vermek düşüncesine dayanır! Son derece saçma bir şeydir. Gerçek şu ki önyargıları zihnimizde işlemek ve saklamak iki farklı anlama gelir:

• Destekleyecek neden ve dayanaklar olmaksızın bir şeyin doğru olduğunu sanmak.
• Değer yargılamalarına negatif bir şekilde ulaşmak

Aynı şey, gerçekten tanımadan önce birini yargıladığımızda da başımıza gelir. Bir kişinin hiç sandığınız gibi olmadığını keşfedip şaşırdığınız oldu mu hiç? Önyargı söz konusu olduğunda da böyle olur. Biri hakkında en kötü yargıya varmak doğru bir şey değildir. Böyle yapmak bizi negatiflikle doldurur.

“Önyargı, cehaletin ürünüdür.”

– William Hazlitt

Bütün bunları bilmemize ve ne kadar aptalca olduğunu anlamamıza rağmen, zihnimize yerleşmiş belli önyargılardan kurtulmak çok zor olabilir.

Tuzaklardan kurtulun

Daha önce sözünü ettiğimiz gibi önyargılarınızdan kurtulmak zordur ama imkansız değildir. Önyargı tuzaklarından kurtulmak için belli kuralları izlemeniz gerekmektedir. 

Çünkü önyargı aldatıcıdır. Gerçekliğin yanlış bir şeklini görmemize neden olur. Bu kurallar, biri ya da bir şey hakkında peşin hüküm vermeden evvel biraz durup düşünmenize yardımcı olacaktır.  Önyargılara yeter! 

• Zaman ayırın. Birini iyi tanımıyorsanız, onu tanımadan evvel yargılamanın manası ne? Negatif bir şey düşünmeden önce kendinize biraz zaman tanıyın. Böylece önyargılarınız yıkılmaya başlayacaktır.
• Daima samimi olun. Belki en yakın dostlarınız ya da aileniz, bir kişiye belli bir şekilde bakmanıza neden olmuş, o kişi hakkında önyargılar edinmenize yol açmıştır. İçinizi yiyip bitiren bir şey varsa, şüphe ettiğiniz şeyi o kişiye sorun. Dürüst olun! Asla peşin hüküm vermeyin.
• Açık olmalı ve karşınızdaki kişiden de açık olmasını istemelisiniz. İnsanlar, başkalarına karşı düşüncelerinizi bulanıklaştırmak isteyebilir ve bunu kendi çıkarları için yapabilirler. Bu nedenle, açık olmalarını isteyin, kendi algınızı keşfedin. Başkalarının fikirlerini sizi bir yere çekmesine izin vermeyin. İşin sırrı, açık görüşlü olmak!
• Daima dikkatli olun. Altın kuralı unutmayın. Asla kendinize davranılmasını istemediğiniz gibi davranmayın başkasına. Bu çok önemli bir sözdür ve önyargıya karşı mücadele etmenize yardımcı olacaktır.
• Eşitlik diye bir şey vardır. Hiç kimse tamamen aynı şekilde giyinmez, hareket etmez ve bütünüyle aynı davranmaz. Hepimiz farklıyız! Bunu kabul edip insanları yargılamaktan vazgeçin.

“Bir önyargı, görünür hiç bir desteği olmayan belirsiz bir fikirdir.”

– Ambrose Bierce

Önyargılı olduğunuzu düşündünüz mü hiç? Peki, bu huydan kurtulmaya çalıştınız mı? Hepimiz belli şekilde düşünmeye koşullandırılıyoruz ve bu yüzleşip kabul etmemiz gereken bir şey. Ama vardığımız önyargıları bilmek, onları daha iyi anlamamıza ve engellememize yardımcı olur.

Hiç kimse önyargıya maruz kalmak istemez. Siz de şüphesiz size böyle davranılmasını istemez. Öyleyse, iradenizi kullanın ve önyargının adaletsizliğine karşı mücadele edin. Önyargılardan kurtulma zamanı.