Limbik Sistem: Nedir ve Nasıl Çalışır?

Yazan ve doğrulayan psikolog Sergio De Dios González

Tarafından yazılmıştır Lorena Vara González

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Beynimiz vücudumuzdaki en güzel yapılardan biridir. Vücudun en çok çalıştırılan kısımlarından biri olmasına rağmen, hala nasıl çalıştığı konusunda keşfedilmeyi bekleyen çok şey var. Buna rağmen, beynimiz içinde vücudumuzun çalışmasında uzmanlaşmış rollere sahip farklı sistemler olduğunu biliyoruz. Şu anda bildiğimiz en önemli sistemlerden biri limbik sistemdir.

Limbik sistem ilk defa, şu andakinden daha az kavramsallaştırılmış ve daha ilkel bir şekilde olsa da, Paul Broca’nın epifiz bezinin yakınında bir alanı adlandırması sayesinde oldu.

“Uzuv” ya da sınır kelimesine dayanarak bu alana “büyük limbik lob” adını verdi. İsmin mantığı da buradan geliyor, çünkü zaten bildiğimiz diğer yapıların sınırında veya kenarında yer alıyor.

Bununla birlikte, bugün bildiğimiz limbik sistem fizyolog MacLean tarafından 1949’da kavramsallaştırılmıştır. Bu sistemin ilk kavramsallaştırmasını 1939’da başlatmış ve mevcut adını vermiştir.

MacLean limbik sistemi oluşturan yapıların sayısını genişletti. Serebral korteks gelişiminin, evrimimizde duygusal beynimizin gelişmesi kadar önemli olduğunu düşünmüştür.

“Mutluluk limbik sistem tarafından harekete geçirilen bir zihinsel durumdur.”

– Antonio Damasio

Bu nedenle limbik sistem duygusal beyin olarak bilinir. Ama bu terim tamamen doğru mu? Limbik sistemin bileşenleri nelerdir? Çok önemli bir şey yapar mı? Okumaya devam ederseniz, bu soruların cevaplarını bulacaksınız!

Limbik sistemin ana yapıları nelerdir?

Limbik sistem, birbirine bağlı birçok beyin yapısından oluşur. Bu, onu oluşturan yapıların ve her bir yapının somut işlerinin kesin olarak belirlenmesini zorlaştırmaktadır. Bununla birlikte, çalışmalar limbik sistemi oluşturan yapıların ve işlevlerinin aşağıdakiler olduğunu göstermektedir:

Hipotalamus

Bu yapı, talamusun altında, beynin tabanında bulunur. Spesifik olarak, üçüncü ventrikülün ventral bölümünün her iki tarafında veya beynin merkezine doğru yer almaktadır.

Küçük bir beyin yapısıdır, fakat hayatta kalmamız için gerekli olan çok sayıda çekirdek ve liflerden oluşur. Neden mi? Çünkü otonom sinir sistemimizden ve endokrin sistemimizden sorumludur. Aynı zamanda türün hayatta kalmasıyla bağlantılı en önemli davranışları da düzenler: mücadele, kaçış, beslenme ve üreme.

Limbik sistemin işleyişi söz konusu olduğunda hipotalamusun en önemli yapılarından biri, memelerdir. Memeliler, hipotalamusun arka ucundaki ensefalonun fundusunun bir karışımıdır.

Birkaç hipotalamik çekirdek içerirler ve amigdala ve hipokampustan gelen impulsların alınmasından sorumludurlar. Ayrıca, bu dürtüleri talamusa iletirler. Bu nedenle bilgi almak ve iletmek için önemli bir araçtır.

Hipokampus

Hipokampus, temporal lobda yer alan ön beyin yapısının bir yapısıdır ve bir denizatı şeklindedir. İnsan beyninin en eski bölgelerinden biridir. Böylece hipotalamusa bağlı ana yapıdır ve temel hayatta kalma süreçlerinin düzenlenmesinde önemli bir rol oynar.

Dahası, hipokampus o kadar önemlidir ki onsuz bir kimliğimiz olamazdı. Bunun nedeni, hafıza işlevimizi oluşturan yapının önemli bir parçası olmasıdır.

Özellikle, uzak hafızayı yönetir, bu da bize geçmişte olan şeyleri hatırlama imkânını veren şeydir. Bu nedenle, kişiliğimizin deneyimlerimize dayanan kısmını yapılandırır. Ayrıca, yeni şeyler öğrenmek için hipokampus çok önemlidir.

Limbik sistemle olan bağlantısına gelince, hipokampus duygusal hafızadan sorumlu ana yapıdır. Bu, geçtiğimiz veya hissettiğimiz her olayın hipokampustan süzüldüğü anlamına gelir. Ardından, hipotalamus ile birlikte, sadece deneyimlediğimiz şeyleri değil, aynı zamanda onunla ne hissettiğimizi de hatırlamamızı sağlar.

Amigdala

Amigdala veya amigdala kompleksi temporal lobun lateral ventrikülünde bulunur. Özellikle, temporal lobun içinde. Bu, sözde “derin beyin” in bir parçası olduğu anlamına gelir. İşte temel duygular ve hayatta kalma içgüdüsü buraya hakimdir. Üç ana çekirdekten oluşur: bazolateral çekirdekler, merkezi çekirdek ve kortikal çekirdek.

Temel işlevi, duyguları fizyolojik ve davranışsal olarak karşılık gelen tepki ile bütünleştirmektir. Bağlantıları sadece duygusal bir reaksiyon oluşturmaz, aynı zamanda frontal lob ile yakın bağlantısı nedeniyle davranışların inhibisyonunu sağlar. Böylece duygusal kaçırma ya da “Amigdala Kaçırma” olarak bilinen şeye dâhil olur.

Limbik sistemde, amigdala duygularımızın kaptanıdır. Sadece bu değil, aynı zamanda hipokampusla bağlantılı olarak duygusal anılar da yaratır. Ve sonra, hipotalamusla birlikte, temel süreçlerimizi duygusallıkla aşılar.

Örneğin, anksiyete veya olumsuz duyguları yiyecek, uyku ya da cinsel davranışlarla ilişkilendirir.

Forniks

Forniks, hipokampüsü diğer beyin bölgelerine bağlayan bir yay şeklinde bir akson demetidir. Limbik sistemde bir rol oynar ve memeli bedenlere ve hipokampusa bağlanır. Böylece, bu yay, limbik sistemin en önemli yapıları arasında bilgi iletmekten sorumlu ana yapıdır.

Limbik korteks

Limbik korteks beynin medial temporal lobunda bulunur. Bu hafıza ile yakından ilgilidir. Özellikle, deklaratif anıların birleştirilmesi ve geri kazanılmasıyla: hem epizodik hem de anlamsal. Buna ek olarak, forniks gibi, farklı beyin yapıları arasında bilgi göndermede önemli bir rol oynar.

Limbik sistemle ilişkili diğer yapılar

Daha önce de söylediğimiz gibi, tüm nörologlar ve nöropsikologlar, fonksiyonları çok karmaşık olduğu için limbik sistemin bileşimi üzerinde anlaşmazlar. Bu nedenle, bazı profesyoneller aynı zamanda aşağıdaki yapıları işleminin bir açıklamasını da içerebilirler:

• Singulat dolaşımı: talamustan hipokampusa doğru bir yol sağlar ve koku hafızası ve ağrı hafızası ile ilişkilidir.
• Septal bölge: selektif dikkat gerektirdiğinde limbik sistemin ve uyarı seviyesinin inhibisyonuna katılır. Ayrıca hafızayı, motivasyonu, duyguyu ve uyanıklığı, zevkli duyguları ve dışsal aktivasyon durumlarını modüle etmeye de müdahale ediyor gibi görünüyor.
• Ventral tegmental alan: takviye mükemmelliği merkezlerinden biri olarak kabul edilir, böylece zevk ve bağımlılıkların düzenlenmesine katılır.
• Ön Frontal Korteks: Beynimizin bizi hayvanlardan ayıran rasyonel kısmıdır. Limbik sistemde işi, ondan gelen duygusal “dürtüleri” susturmak veya durdurmaktır. Dürtüleri kontrol etmekten sorumlu olan ve diğer beyin yapılarına göre daha sonra gelişen yapıdır.

Limbik sistem gerçekten duygusal bir beyin midir?

Birçok yazar için, limbik sistemin ana işlevi duygusal düzenleme olduğu için limbik sistemi tanımlamak için “duygusal beyin” terimini kullanmak tamamen doğrudur. Aslında, tarihsel olarak, bu sisteme atanan ana işlev, yalnızca duyguların yönetimi idi.

Ancak mevcut düşünce, bu sistemin sadece duyguları indirgemeci olarak ele aldığı fikrini görmektedir. Çünkü araştırmacılar limbik sistemi oluşturan birçok yapı ve işlevi keşfettiler. Artık motivasyonu, öğrenmeyi ve hafızayı da etkilediğine inanıyoruz. Bu nedenle, limbik sistem hakkında düşünürken, duygusal bir beyin olarak düşünmenin ötesine geçmeliyiz.

Limbik sistem hayatta kalmamız için gerçekten önemli mi?

Görüldüğü gibi, bu sistem birçok işlevden sorumludur. Bu, özellikle hipotalamus hakkında konuştuğumuzda hayatta kalmak için gerekli olanları içerir. Onsuz yaşayamazdık. Bu sistemi oluşturan yapılardan herhangi birine zarar verirseniz ortaya çıkabilecek bazı hastalık örnekleri:

• Alzheimer: farklı beyin yapılarının, özellikle de hipokampüsün dejenerasyonu ile üretilir. Diğer belirtiler arasında ilerleyen bellek kaybına neden olur.
• Kluver-Bucy sendromu: iki taraflı amigdala ve temporal lobları içerir. Diğer semptomların yanı sıra agnozi veya görsel tanıma, hiperseksüalite ve hiperfaji eksikliği oluşturur.
• Amnezi: Temel olarak hipokampusun tutulumuna bağlı gelişir.
• Aleksitimi: Kendinin ve başkalarının duygularını ifade edememe ve tanıyamama ile karakterize edilir.

Bu hastalıklar, diğerleri ile birlikte, limbik sistemin önemini göstermektedir. Bellekten, açlığa temel şeylere kadar davranışlarımızı nasıl etkilediğini görebiliriz. Limbik sistem beynimizde çok büyük öneme sahiptir.

Alıntı yapılan çalışmalar

• Abril Alonso, Águeda del. (2005) Fundamentos biológicos de la conducta. Madrid: Sanz y Torres.
• Carlson, N. (2014). Fisiología de la conducta. Madrid: Pearson.
• Rosenweig, M.; Breedlove, S.; Watson, N. (2005) Psicobiología. Una introducción a la Neurociencia Conductual, Cognitiva y Clínica. Barcelona: Ariel.