Lentiküler Nükleus: Öğrenme ve Motivasyon Merkezi

Yazan ve doğrulayan psikolog María Alejandra Castro Arbeláez

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Sinir sistemimiz ilginç şeyler ile doludur ve lentiküler nükleus da bunlardan bir tanesidir. Diğer şeylerin yanında motivasyon ve öğrenmenin de kaynağı olan korteks altı bir beyin yapısıdır. Ancak, lentiküler nükleus hakkında konuştuğumuzda spesifik bir yapıya değil, bir yapı setine değiniyoruz.

Bu yazımızda sizlere bu nükleus ile ilişkilendirilen parçalar, özellikler ve işlevlerden bahsedeceğiz. Ek olarak sizlere bu konudaki en yaygın sorunları ve sonuçlarını da göstereceğiz. Son olarak sizinle birkaç ilginç bilgi paylaşacağız. Hadi başlayalım!

Lentiküler Nükleus: Farklı Bölümleri Nelerdir?

Öncelikle, bu yapı adını lens şekline borçludur. Bears, Connors ve Paradiso tarafından yazılan Nörobilim: Beyni Keşfetmek kitabına göre; bu yapı insulanın altında bulunabilir ve ana olarak iki yapıya bölünmüş üç segmenti vardır. Bu iki yapı:

• Putamen. Şekli daireseldir ve çekirdeğin (nükleus) en dış kısmıdır. Substantia nigra (siyah madde) ve globus pallidus ile bağlanır, bu da bazal gangliyon, serebral korteks ve talamus arasındaki bilgi geçişini sağlar.
• Globus pallidus. Paleostriatum olarak da bilinir ve iki kısma ayrılır: dış (ya da yanal) ve iç (ya da mediyal). Striatumdan gelen bilgileri alır ve bu bilgileri talamus ve serebral kortekse yansıtır. İç ve dış segmentlere sahiptir.

Bundan dolayı, lentiküler nükleus iki yapının birleşimidir diyebiliriz. Gri maddeden oluşur, kuneiformdur ve iç ve dış kapsüllere bağlıdır. İçerisinde her şeyden önce GABA nörotransmitterleri, asetilkolin ve ensefalin peptidi bulabiliriz.

Peki, bazal gangliyonun lentiküler nükleus haricindeki kısımları nelerdir?

• Striatum
• Substantia nigra
• Kaudat nükleus
• Nükleus accumbens (beynin ödüllendirme merkezi)
• Talamus altı nükleus

Bu nodlar limbik sistem ve üçüncü ventrikülün çevresinde yer alan, birbirine bağlı bir nükleus kümesidir. Fonksiyonlarının arasında planlama, entegrasyon, hareket kontrolü, öğrenme ve motivasyon bulunur. Beynin her kısmında anatomik ayrımlar olsa da bunların sadece bir fonksiyonda görev almadığını unutmayın.

Lentiküler Nükleus: Fonksiyonları

Bu yapının pek çok farklı işlevi vardır. Ana işlevleri şunlardır:

• Motivasyon. Bilgileri birleştirir, böylece bilgi ile uyaranı birbirine bağlar. Bu inanılmaz değil mi?
• Öğrenme. Temel olarak prosedürel öğrenme sağlar. Buna ek olarak kategorize etme süreçlerine de dahil olur, ki bu da bilgilerin düzenlenmesini kolaylaştırır. Ayrıca becerilerin kazanılması ve geliştirilmesinde de rol alır.
• Hareketler. Hareketlerin otomasyonu ile de ilgilidir, çünkü adaptasyon gibi farklı süreçlere müdahale eder. Buna ek olarak, duruşumuzu korumak ve hareketlerimizin koordinasyonunu kontrol etmekte de rol oynar. Son olarak, putamen yüzümüzde ve uzuvlarımızdaki kas hareketleri ile de ilgilenir.

Lentiküler nükleus bu işlevleri yerine getirmek için serebral korteks ve talamik nükleuslar ile bağlantılar kurar. Bu iletişim çift yönlü olabilir.

Bozukluklar

Bu nükleus subkortikal demanslar ile ilişkilendirilebilir. Örneğin, Parkinson hastalığı ve Huntington hastalığı dolayısıyla ortaya çıkan demanslar. Bunlar, hareketleri koordine etmede ve devam ettirmedeki bir yokluk ya da eksiklik ile ilişkilendirilirler ve yürütücü işlevler ve hafızada bir eksilme ile birlikte gerçekleşirler.

Psikomotor bozukluklar ile de bir bağlantısı vardır. Bunun bir örneği yine Parkinson hastalığıdır, çünkü basal gangliyonlar etkilenir. Ayrıca ataksi, Gilles de la Tourette sendromu ve sinirsel tikler gibi diğer hareket bozuklukları ile de ilişkilidir.

Bu nükleus aynı zamanda obsesif kompülsif bozukluk gibi bazı zihinsel bozuklukların da merkezindedir. Bu durum hem kaudat nükleusu hem de putamen aşırı aktif hale geldiğinde gerçekleşir. Buna ek olarak, lentiküler nükleusun anormal işleyişi motivasyon ve öğrenmeye müdahale ettiği ve tiklerin ortaya çıkmasını desteklediği için dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu durumunda da bir etkiye sahip gibi görünmektedir.

Kısaca, lentiküler nükleus önemlidir. Bu yapının motor beceriler ya da dikkat gibi pek çok farklı ve çeşitli işlevden sorumlu olduğunu görebiliyoruz. Buna ek olarak, bilgiyi saklama şeklimiz ve tekrar hatırlayışımız açısından daha organize, ve yapılanmış bir hale gelmemize de yardım eder. Böylece, öğrenmemizi geliştirir. Ancak, bir şeyler ters gittiğinde, refahımızı ve bununla birlikte de yaşam kalitemizi doğrudan etkileyebilir.